Kto jest zapłakany w Mazurku Dąbrowskiego: ojciec czy Basia?
Większość osób, śpiewając czwartą zwrotkę hymnu Polski myśli, że to ojciec jest zapłakany, a nie Basia. Biorąc pod uwagę czynniki językowe, można przypuszczać, że jest na odwrót. Jak tłumaczy prof. Katarzyna Kłosińska w poradni językowej PWN, w tym miejscu mamy do czynienia z zapisem „y” jako ścieśnionego -|e|(ej), forma „zapłakany” odnosiłaby się więc wówczas do rzeczownika „Basia”. Chociaż obecnie śpiewamy "zapłakany", to zgodnie z obowiązującą obecnie normą powinniśmy raczej śpiewać: "zapłakanej". W Mazurku Dąbrowskiego zapłakana jest więc Basia, a nie ojciec. Wiedzieliście o tym?
Skąd się wzięły polskie nazwiska?
Badanie etymologii różnych nazwisk może okazać się niezwykle interesujące. Na przykład nazwisko znanego autora fraszek i trenów mogło pochodzić albo od miejscowości Kochanów, albo od dawnego imienia Kochan. Polskie nazwiska powstawały w XV-XVI wieku. Na początku zyskiwali je jedynie przedstawiciele szlachty, a w kolejnych wiekach także mieszczaństwa i chłopstwa.
Nazwiska mogły pochodzić od nazw miejscowości, profesji, imion czy jakichś cech charakterystycznych. Warto zainteresować się pochodzeniem swojego nazwiska, bo czasami wraz z rozwojem języka przestało być ono dla nas czytelne. Sama wiedziona ciekawością zajrzałam do słownika i okazało się, że nazwisko "Konczal" pochodzi od... imienia Konrad!
Warto zwrócić uwagę także na nietypowe nazwiska, składające się z dwóch części i oddzielone słowem: "vel". Jednym z popularniejszych nazwisk tego typu jest: Olejarz vel Olejarczuk. Czy wiecie, że w momencie, gdy kształtowały się nazwiska, osoby noszące to nazwisko i ich otoczenie nie mogło się zdecydować, którą z opcji uznać za właściwą, dlatego powstało właśnie takie nietypowe nazwisko.
Ciekawie wyglądała też sprawa nazwisk żydowskich. W momencie, gdy wprowadzono oficjalny obowiązek stosowania nazwisk, Żydzi zamieszkujący tereny polskie musieli udać się do urzędów. Tam, skazani na dobrą lub złą wolę urzędników, otrzymywali różne nazwiska. Osoba mająca dobre układy mogła na przykład otrzymać nazwisko "Goldstein", ci którym się nie poszczęściło, zostawali "Fisherami".
Nazwiska żeńskie. Kiedy "-ówna" i "-anka", a kiedy "-owa" i "-ina"?
Coraz rzadziej do nazwisk żeńskich dodaje się końcówki "-owa", "-ówna", "-ina" i "-anka". Przeciwnicy (a może raczej przeciwniczki) stosowania tego typu końcówek twierdzą, że dodawanie ich podkreśla przynależność do mężczyzny: ojca lub męża. Zwolennicy i zwolenniczki zaś, że jest to językowa tradycja, którą warto zachować.
W zależności od tego, na jaką literę kończy się nazwisko, dodajemy odpowiednią końcówkę. Gdy kończy się na spółgłoskę (np. Anna Kowal), dodajemy końcówki "-owa" i "-ówna". Anna Kowalowa to żona Tomasza Kowala. Ich córka byłaby już Marią Kowalówną.
Kiedy jednak nazwisko kończy się na "-a", dodajemy końcówki "-ina" i '-anka". I tak żona Lecha Wałęsy to... Wałęsina, a ich córka to Wałęsianka.
Wszystkim tym, którzy żartują sobie, że córka Jemgi, to Jemgówna, przypominamy więc, że są w błędzie. Określilibyśmy ją jako Jemżankę.
Dlaczego śmieszy nas "maciora" w "Lamencie świętokrzyskim"?
"Proścież wy Boga, wy miłe i żądne maciory" – mówi Maryja do wszystkich matek w średniowiecznym tekście "Lament świętokrzyski". Kto z nas nie zaśmiewał się z tego w szkole, niech pierwszy rzuci kamień. Tymczasem wyraz "maciora" uległ zawężeniu. Niegdyś maciorami były wszystkie matki, teraz są nimi jedynie prośne świnie.
![Sportowe Oskary rozdane w Madrycie. Iga Świątek spodziewała się więcej [ZDJĘCIA]](https://d-art.ppstatic.pl/kadry/k/r/1/0c/a9/6626d14a30f0f_o_xsmall.jpg)
![Lubieżna propozycja „Blonde Bomber” złożona Garcii po pokonaniu Haneya [ZDJĘCIA]](https://d-art.ppstatic.pl/kadry/k/r/1/cf/3a/6626b51eb8bf6_o_xsmall.jpg)
