Czy ZUS dobrze wyliczył kapitał początkowy dla pracujących przed 1999 rokiem? Jak wybrać lata pracy? Jakie zebrać dokumenty?

Kapitał początkowy jest to szacunkowa wysokość składek, jaką każdy ubezpieczony odprowadził do ZUS w postaci składek emerytalnych przed wprowadzeniem reformy emerytalnej, a więc przed 1999 rokiem.

Do końca 1998 roku składki wpłacane do ZUS nie były przypisywane do ubezpieczonych, trafiały do wspólnej kasy. Od 1999 roku każdy ubezpieczony ma indywidualne konto emerytalne i konieczne stało się oszacowanie, ile wniósł na to konto w momencie jego powstania. Od stanu konta emerytalnego (a więc kapitału początkowego powiększonego o składki emerytalne odprowadzone po 1998 roku) będzie uzależniona wysokość przyszłej emerytury.

Dla wszystkich, którzy pracowali przed 1999 rokiem kapitał początkowy to kluczowy składnik emerytury. Dlatego trzeba koniecznie zadbać, by został w porę ustalony i by wszystkie obliczenia były korzystne.

Podstawa wymiaru kapitału początkowego może zostać ustalona od zarobków z:

• 10 lat kalendarzowych wybranych sprzed 1 stycznia 1999 roku;
• 20 lat kalendarzowych dowolnie wybranych z całego okresu, w którym byłeś objęty ubezpieczeniem przed 1999 rokiem;
• faktycznego okresu, w którym byłeś objęty ubezpieczeniem, jeśli urodziłeś się 31 grudnia 1968 roku lub później i nie możesz udowodnić, że podczas 10 kolejnych lat kalendarzowych przed 1 stycznia 1999 rokiem osiągałeś zarobki.

Odkąd we wrześniu 2011 roku zaczęły obowiązywać zmienione przepisy o kapitale początkowym, ZUS może ustalić podstawę wymiaru kapitału początkowego z 10 kolejnych lat kalendarzowych przed 1 stycznia 1999 roku – 10 kolejnych lat kalendarzowych może więc przypadać nie tylko od 1 stycznia 1980 roku do 31 grudnia 1998 roku lecz także w całości lub w części przed 1 stycznia 1980 rokiem. Osoby, które miały ustalony kapitał przed wejściem w życie nowych przepisów też mogą skorzystać z takiego przeliczenia.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ustali podstawy wymiaru z faktycznego okresu, w którym byłeś objęty ubezpieczeniem, jeśli przez 10 kolejnych lat kalendarzowych osiągałeś zarobki, ale nie możesz ich udokumentować, na przykład z powodu zniszczenia dokumentacji płacowej w związku z upływem okresu jej przechowywania.

ZUS może również ustalić podstawę wymiaru kapitału początkowego z faktycznego okresu, w którym byłeś objęty ubezpieczeniem, jeśli urodziłeś się przed 31 grudnia 1968 rokiem i:

• odbywałeś czynną służbę wojskową;
• pełniłeś zastępczą służbę wojskową;
• korzystałeś z urlopu wychowawczego;
• uczyłeś się w szkole wyższej (na jednym kierunku) i ją ukończyłeś

oraz nie możesz udowodnić przed 1 stycznia 1999 rokiem co najmniej 10 kolejnych lat kalendarzowych, w których osiągałeś zarobki.

Okresy nieskładkowe (na przykład okresy nauki w szkole wyższej na jednym kierunku pod warunkiem ukończenia tej nauki w wymiarze określonym w programie studiów lub okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy) są uwzględniane jedynie w części nieprzekraczającej jednej trzeciej okresów składkowych (na przykład okresów pracy).

SPRAWDŹ Jak obliczyć kapitał? Które lata wybrać? Jakie dokumenty znaleźć?

Mówimy tu o stanie na koniec 1998 roku. Twoje okresy nieskładkowe, które przypadły przed 1999 rokiem nie zostaną uwzględnione w części, która przekraczałaby jedną trzecią twoich okresów składkowych przypadających przed 1999 rokiem. Tak właśnie będzie, jeśli wystąpisz tylko o ustalenie kapitału początkowego. Kiedy jednak wystąpisz już z wnioskiem o emeryturę, zyskasz możliwość podwyższenia kapitału w tym zakresie. Piszemy o tym w dalszej części tekstu.

ZUS ustalając kapitał początkowy weźmie pod uwagę każdy dzień przepracowany przed 1999 rokiem, choćby tylko jeden w roku.

Od września 2011 roku można ustalić podstawę wymiaru kapitału początkowego także w sytuacji, gdy po raz pierwszy przystąpiłeś do ubezpieczenia społecznego na przykład w 1998 roku i byłeś ubezpieczony przez okres krótszy niż rok kalendarzowy.

Od października 2013 roku ZUS może porównać twoje zarobki z niepełnego roku do przeciętnego wynagrodzenia ustalonego z liczby miesięcy faktycznego ubezpieczenia w tym roku.

Pamiętaj, że możesz wskazać niepełny rok, jeśli masz ustaloną podstawę wymiaru kapitału początkowego od zarobków z 10 kolejnych lat kalendarzowych (20 wybranych lat kalendarzowych) lub z faktycznego okresu, w którym byłeś ubezpieczony. W takim przypadku w podstawie zostaną uwzględnione zarobki z niepełnego roku.

Do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego ZUS przyjmuje osiągane przed 1999 rokiem:

• wynagrodzenie (dochód), które stanowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne;
• uposażenie dla byłych żołnierzy lub funkcjonariuszy.

Ubezpieczyciel doliczy także m.in. wypłacone kwoty:

• wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wypłaconych po 28 lutego 1995 roku na podstawie Kodeksu pracy (lub innych przepisów);
• zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego i wyrównawczego;
• świadczenia wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego;
• świadczenia rehabilitacyjnego;
• rekompensaty z tytułu podwyżki cen artykułów żywnościowych wypłacane od 1 września 1981 roku do 30 czerwca 1987 roku;
• wartość rekompensaty pieniężnej z tytułu zrekompensowania okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej;
• zasiłków dla bezrobotnych (zasiłków szkoleniowych lub stypendiów) bądź kwoty zasiłku wypłaconego za okres udokumentowanej niezdolności do pracy;
• zasiłków stałych z pomocy społecznej, od których opłacona została składka na ubezpieczenie społeczne.

Jeśli pracowałeś u wielu pracodawców (choćby przez krótki okres), to ZUS przyjmie wynagrodzenie, które osiągałeś u wszystkich pracodawców w tych latach, z których ustalana jest podstawa wymiaru.

Dokumentami potwierdzającymi okresy zatrudnienia są:

• pisemne zaświadczenie zakładu pracy (pracodawcy) lub jego następcy prawnego;
• świadectwa pracy;
• legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dokonane przez pracodawców, z których wynika: data rozpoczęcia i zakończenia pracy, wymiar czasu pracy, rodzaj wykonywanej pracy, jeśli wpisy potwierdzone są pieczątką zakładu pracy (pracodawcy) oraz podpisem i pieczątką służbową pracodawcy lub upoważnionego pracownika;
• orzeczenie sądu.

Okresy zatrudnienia mogą być potwierdzone także tzw. dowodami pośrednimi. Są nimi:

• umowy o pracę i aneksy do tych umów (kolejne angaże);
• wpisy w książeczkowym (starym) dowodzie osobistym;
• legitymacje służbowe;
• legitymacje związków zawodowych, pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia (np. o powołaniu, mianowaniu, zmianie angażu, przyznaniu nagrody, udzieleniu urlopu), jeżeli na ich podstawie można ustalić okres zatrudnienia.

ZUS uwzględni wymienione tu dokumenty, jeśli wynika z nich fakt, iż dany pracownik był zatrudniony i można ustalić okres tego zatrudnienia.

Jeżeli osoba starająca się o świadczenie lub wnioskująca o obliczenie kapitału początkowego nie ma możliwości udowodnienia okresów zatrudnienia wymienionymi dokumentami albo dowodami pośrednimi, może potwierdzić je zeznaniami świadków. W tym celu należy złożyć w ZUS oświadczenie, że nie ma dokumentów, którymi można by potwierdzić okres zatrudnienia i brak dowodów pośrednich. Trzeba też poinformować o przyczynach uniemożliwiających dotarcie do tych dokumentów i wskazać świadków.

Najlepiej, aby świadkowie, którzy złożą zeznania potwierdzające okresy zatrudnienia, byli byłymi współpracownikami. Świadków powinno być dwóch. Świadkowie muszą potwierdzić przede wszystkim: jaką pracę wykonywała osoba starająca się o świadczenie lub ustalenie kapitału początkowego (rodzaj pracy, zajmowane stanowisko), w jakim okresie, czy była to praca stała, w pełnym czy niepełnym wymiarze czasu, sezonowa czy dorywcza, przez ile godzin lub dni wykonywana, czy w trakcie jej wykonywania osoba której dotyczą zeznania była ubezpieczona.

Zeznaniami świadków mogą być potwierdzone okresy:

• zatrudnienia przed 15 listopada 1991 roku na obszarze państwa polskiego (po ukończeniu 15. roku życia) w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy;
• zatrudnienia po 15 listopada 1991 roku w przypadku utraty dokumentów wskutek powodzi z lipca 1997 roku;
• zatrudnienia młodocianych pracowników przypadające przed 1 stycznia 1975 roku, jeśli pracodawca stwierdzi brak dokumentacji z tego okresu i brak możliwości potwierdzenia, że były zawierane (bądź nie) umowy z takimi pracownikami albo potwierdzi, że zawierał umowy z młodocianymi pracownikami lecz z powodu braku pełnej dokumentacji nie może potwierdzić faktu zatrudnienia konkretnego młodocianego pracownika;
• pracy przymusowej wykonywanej: na rzecz hitlerowskich Niemiec w okresie drugiej wojny światowej, na rozkaz władz alianckich do dnia 31 grudnia 1945 roku, na obszarze ZSRR w okresie od dnia 17 września 1939 roku do dnia 31 grudnia 1956 roku.

Jeśli chodzi o dokumentowanie wysokości wynagrodzenia, podstawą jest zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, wystawione przez pracodawcę lub prawnego następcę pracodawcy na druku ZUS Rp-7. Wysokość pensji można też potwierdzić legitymacją ubezpieczeniową zawierającą odpowiednie wpisy o zatrudnieniu i wysokości wynagrodzenia, dokonane przez pracodawcę lub jego następcę prawnego. Dowodami stwierdzającymi fakt i okres zatrudnienia albo wysokość wynagrodzenia mogą też być kserokopie dokumentów wydane przez archiwa lub inne jednostki zajmujące się przechowywaniem dokumentów zlikwidowanych zakładów pracy, jeśli są uwierzytelnione przez osoby kierujące archiwami lub firmami przechowującymi dokumenty.

Jeśli nie istnieje dokumentacja płacowa, zaświadczenie o wysokości osiągniętych wynagrodzeń pracodawca lub następca prawny pracodawcy może wydać na podstawie danych zawartych w aktach osobowych pracownika (na przykład w umowie o pracę, pismach o powołaniu, mianowaniu oraz w innych pismach, określających wynagrodzenie danej osoby). Przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń na podstawie akt osobowych obowiązuje zasada, że ZUS uwzględnia tylko takie składniki wynagrodzenia, które przysługiwały bezwarunkowo w czasie trwania zatrudnienia jako stałe składniki w określonej wysokości (na przykład wynagrodzenie zasadnicze, stałe dodatki określone kwotowo itp.).

Pamiętaj, że oprócz dokumentów dołączanych do każdego wniosku o przyznanie emerytury, osoba występująca jednocześnie o ustalenie kapitału, musi dołączyć dokumenty potwierdzające wysokość wynagrodzeń w okresie, który uznała za najkorzystniejszy do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego. Konieczne będzie wzięcie pod uwagę relacji zarobków osoby ubezpieczonej z najkorzystniejszego okresu sprzed 1999 roku do przeciętnego wynagrodzenia w tym okresie.

Jeśli przepracowałeś tylko część roku, wynagrodzenie za przepracowaną część roku porównywane jest do przeciętnej pensji za taką samą część roku. Jeśli na przykład ubezpieczony przepracował w danym roku sześć miesięcy, podstawa kapitału będzie ustalona nie poprzez porównanie jego zarobków z tego okresu do przeciętnych zarobków za cały rok, ale za sześć miesięcy. Dotyczy to jedynie roku, w którym dana osoba po raz pierwszy przystąpiła do ubezpieczenia (co do zasady: podjęła pierwszą pracę).

W niektórych przypadkach ZUS może potwierdzić przebieg ubezpieczenia sprzed 1999 roku oraz podstawę wymiaru składek na podstawie posiadanych przez siebie dokumentów.

Należy się o to zwracać do jednostki ZUS właściwej dla siedziby zakładu pracy. Dotyczy to:

• osób, które były zatrudnione w gospodarstwach domowych i przy obsłudze prywatnych domów mieszkalnych (za okres od 1 lipca 1970 roku);
• pracowników nieuspołecznionych zakładów pracy, a od 1 stycznia 1990 roku pracowników tych zakładów pracy, w których pracowało nie więcej niż 20 osób;
• osób, które prowadziły działalność na własny rachunek i osób z nimi współpracujących;
• osób, które wykonywały wolny zawód, w tym np. rzemieślników (za okres od 1 lipca 1965 roku), właścicieli taksówek (za okres od 1 lipca 1969 roku), prowadzących działalność handlowo-usługową i osób z nimi współpracujących (za okres od 25 sierpnia 1973 roku);
• osób, które zajmowały się rybołówstwem morskim na własny rachunek oraz uprawiały flisactwo turystyczne na rzece Dunajec i osób z nimi współpracujących (za okres od 1 marca 1970 roku);
• twórców i artystów, którzy byli objęci zaopatrzeniem emerytalnym twórców (za okres od 1 stycznia 1974 roku);
• adwokatów wykonujących zawód indywidualnie, poza zespołem (za okres od stycznia 1983 roku);
• duchownych (za okres od 1 lipca 1989 roku).

Dla niektórych kategorii ubezpieczonych ZUS może ustalić okres podlegania ubezpieczeniu na podstawie posiadanych przez siebie dokumentów, nie może jednak ustalić podstawy wymiaru składek (bowiem nie były rozliczane imiennie). Dotyczy to osób, które:

• na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej prowadziły zakłady gastronomiczne oraz stacje benzynowe oraz osób z nimi współpracujących (za okres od 1 października 1966 roku);
• prowadziły urządzenia turystyczne i kolektury Państwowego Przedsiębiorstwa „Totalizator Sportowy” oraz przewodników turystycznych, a także osób z nimi współpracujących (za okres od 1 sierpnia 1968 roku);
• na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej prowadziły uspołecznione sklepy i księgarnie oraz osób z nimi współpracujących (za okres od 1 maja 1969 roku);
• na podstawie umowy agencyjnej prowadziły działalność na rzecz przedsiębiorstw upowszechniania prasy i książki Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa-Książka-Ruch” oraz osób z nimi współpracujących (za okres od 1 lipca 1973 roku);
• wykonywały pracę na podstawie umów zlecenia zawartych ze zleceniodawcą innym niż uspołeczniony zakład pracy, zatrudniającym do 20 osób wykonujących umowy, a także osób z nimi współpracujących (za okres od 5 maja 1992 roku).

Jeśli nie możesz udowodnić osiąganego wynagrodzenia, to w podstawie wymiaru Zakład Ubezpieczeń Społecznych uwzględni minimalne wynagrodzenie za okresy, w których pozostawałeś w stosunku pracy.

Skorzystasz z tego, jeśli udowodniłeś okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę lecz nie możesz udowodnić osiąganych zarobków, na przykład gdy:

• pracodawca nie zachował dokumentacji płacowej;
• zakład pracy zlikwidowano;
• dokumentacja płacowa została zniszczona;
• nie masz wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej o zatrudnieniu i osiąganym wynagrodzeniu;
• nie możesz uzyskać od pracodawcy lub jego następcy prawnego zaświadczenia o wynagrodzeniu.

ZUS przyjmie kwotę minimalnego wynagrodzenia także za okresy, w których pobierałeś wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy w czasie trwania stosunku pracy oraz świadczenia z ubezpieczenia społecznego – zasiłki chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze. Nie uwzględni natomiast minimalnego wynagrodzenia za okres, w którym korzystałeś z urlopu bezpłatnego.

Jeśli miałeś ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy w dniu 31 grudnia 1998 roku i istniało ono także 1 stycznia 1999 roku, do obliczenia kapitału początkowego na twój wniosek ZUS przyjmie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty. Nie musisz w tej sytuacji składać dokumentów o wysokości zarobków.

Kilka lat temu określono termin na wystąpienie z wnioskiem o ustalenie wysokości kapitału. Wielu ubezpieczonych go nie dotrzymało. Nie martw się, jeśli i ty tego nie zrobiłeś. Był to tzw. termin instrukcyjny i ci, którzy dotychczas nie wystąpili z wnioskiem o obliczenie kapitału, nie mają powodu do niepokoju.

Ich kapitał zostanie bowiem obliczony wówczas, gdy spełnią warunki uprawniające do otrzymania emerytury i wystąpią z wnioskiem o jej przyznanie. Osoby takie w II części formularzu wniosku (ZUS Rp-1E), w punkcie 4, powinny zaznaczyć, że nie zgłaszały wcześniej wniosku o ustalenie kapitału. W takiej sytuacji wniosek o emeryturę będzie jednocześnie traktowany przez ZUS jako wniosek o obliczenie kapitału początkowego.

Powtórzmy: przepisy precyzyjnie określają, ile lat i spośród których powinna wybrać osoba ubiegająca się o ustalenie kapitału do ustalenia podstawy wymiaru tego kapitału. Podstawa wymiaru kapitału początkowego może być ustalona na podstawie wynagrodzeń:

• z kolejnych 10 lat kalendarzowych,
• z 20 lat kalendarzowych dowolnie wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed 1999 rokiem.

Podstawą wymiaru kapitału początkowego niektórych ubezpieczonych będzie cały faktyczny okres podlegania ubezpieczeniu sprzed 1 stycznia 1999 roku. Dotyczy to tych, którzy:

• nie mogą udowodnić 10 kolejnych lat ubezpieczenia przed 1999 rokiem z powodu: odbywania zasadniczej, czynnej służby wojskowej lub pełnienia zastępczej służby wojskowej; korzystania z urlopu wychowawczego; nauki w szkole wyższej, odbywanej na jednym kierunku, pod warunkiem, że nauka ta została ukończona;
• do 31 grudnia 1998 roku nie ukończyli 30. roku życia (dotyczy to więc osób urodzonych w 1969 roku lub później) i byli ubezpieczeni przez okres krótszy niż 10 lat kalendarzowych;
• nie byli objęci ubezpieczeniem społecznym w Polsce przez okres 10 kolejnych lat kalendarzowych przed 1999 rokiem, ponieważ podlegali ubezpieczeniu za granicą w państwach Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w Szwajcarii albo w państwach, z którymi Polskę łączy umowa międzynarodowa o zabezpieczeniu społecznym.

Żeby móc ustalić, jaka była relacja twoich zarobków do przeciętnego wynagrodzenia i wybrać najkorzystniejsze, musisz wiedzieć, ile wynosiło przeciętne wynagrodzenie w poszczególnych latach.

Przeciętne roczne wynagrodzenie w latach 1948-1998:

• 1948 – 3.792 zł,
• 1949 – 5.592 zł,
• 1950 – 6.612 zł,
• 1951 – 7.188 zł,
• 1952 – 7.824 zł,
• 1953 – 11.040 zł,
• 1954 – 11.700 zł
• 1955 – 12.096 zł,
• 1956 – 13.416 zł,
• 1957 – 15.348 zł,
• 1958 – 16.176 zł,
• 1959 – 17.436 zł,
• 1960 – 18.720 zł,
• 1961 – 19.500 zł,
• 1962 – 20.160 zł,
• 1963 – 21.156 zł,
• 1964 – 21.792 zł,
• 1965 – 22.404 zł,
• 1966 – 23.208 zł,
• 1967 – 24.192 zł,
• 1968 – 25.272 zł,
• 1969 – 26.088 zł,
• 1970 – 26.820 zł,
• 1971 – 28.296 zł,
• 1972 – 30.108 zł,
• 1973 – 33.576 zł,
• 1974 – 38.220 zł,
• 1975 – 46.956 zł,
• 1976 – 51.372 zł,
• 1977 – 55.152 zł,
• 1978 – 58.644 zł,
• 1979 – 63.924 zł,
• 1980 – 72.480 zł,
• 1981 – 92.268 zł,
• 1982 – 139.572 zł,
• 1983 – 173.700 zł,
• 1984 – 202.056 zł,
• 1985 – 240.060 zł,
• 1986 – 289.140 zł,
• 1987 – 350.208 zł,
• 1988 – 637.080 zł,
• 1989 – 2.481.096 zł,
• 1990 – 12.355.644 zł,
• 1991 – 21.240.000 zł,
• 1992 – 35.220.000 zł,
• 1993 – 47.940.000 zł,
• 1994 – 63.936.000 zł,
• 1995 – 8.431,44 zł,
• 1996 – 10.476,00 zł,
• 1997 – 12.743,16 zł,
• 1998 – 14.873,88 zł.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego nie może być wyższy niż 250 proc.

Wysokość kapitału można oszacować samodzielnie, jeśli zna się konieczne wskaźniki.

Krok pierwszy
Musimy obliczyć podstawę wymiaru kapitału początkowego. Liczy się ją w każdym przypadku poprzez pomnożenie kwoty bazowej z II kwartału 1998 roku (1.220,89 zł) przez wskaźnik najkorzystniejszych zarobków z wybranego okresu.

Krok drugi
Należy policzyć tę część kapitału, która jest uzależniona od stażu i wieku danej osoby na koniec 1998 roku. Liczbę lat składkowych mnoży się przez współczynnik 1,3, zaś liczbę lat nieskładkowych mnoży się przez współczynnik 0,7. Wyniki wyrażone w procentach mnoży się przez podstawę wymiaru i dodaje.

Krok trzeci
Ubezpieczony powinien policzyć część socjalną kapitału początkowego. Kwotę bazową z II kwartału 1998 roku (1.220,89 zł) trzeba pomnożyć przez 24 proc. oraz współczynnik uzależniony od wieku i stażu na koniec 1998 roku oraz od płci. Można go znaleźć w załączniku do ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2023 roku poz. 1251).

SPRAWDŹ W GALERII Ile wynosi współczynnik dla twojego wieku, stażu i płci?

Krok czwarty
Trzeba zsumować część socjalną kapitału i część uzależnioną od stażu i wieku na koniec 1998 roku.

Krok piąty
Wynik należy mnożyć przez współczynnik średniego dalszego trwania życia, wykorzystywany do ustalenia kapitału początkowego. Jest on jednakowy dla obu płci i wynosi 209 miesięcy. Wynik tego działania to wysokość kapitału początkowego. Kapitał jest waloryzowany.

Kornel w 2024 roku skończył 58 lat. Na 31 grudnia 1998 roku miał skończone 32 lata. Miał wówczas za sobą 5 lat ukończonych studiów wyższych (okres nieskładkowy) i 8 lat pracy (okres składkowy). Okresy nauki w szkole wyższej na jednym kierunku pod warunkiem ukończenia tej nauki uwzględnia się w wymiarze określonym w programie studiów.

Jak wspomnieliśmy wcześniej, okresy nieskładkowe mogą być uwzględnione jedynie w części nie przekraczającej jednej trzeciej okresów składkowych. Jeśli mówimy o ustaleniu kapitału początkowego, a więc stanu na koniec 1998 roku, nie byłoby możliwości uwzględnienia całego okresu 5-letnich studiów Kornela.

Co bardzo ważne, kiedy Kornel wystąpi już z wnioskiem o przyznanie emerytury, jego kapitał zostanie w tym zakresie podwyższony! ZUS uwzględni bowiem wówczas już nie tylko to, ile nieskładkowych lat studiów przypadło na jedną trzecią lat składkowych przed 1999 rokiem. Kornelowi, który pracował też przez następne lata po 1998 roku, będzie można uwzględnić cały 5-letni okres studiów jako okres nieskładkowy. I takie wyliczenia tu uwzględniamy – przyjmujemy, że staż Kornela wynosił na koniec 1998 roku 13 lat.

Średnia relacja zarobków Kornela z faktycznie przepracowanego okresu przed 1999 rokiem do przeciętnego wynagrodzenia wynosiła 120 proc.

Krok pierwszy
Kornel musi policzyć podstawę wymiaru kapitału początkowego. Mnoży kwotę bazową z II kwartału 1998 roku (1.220,89 zł) przez wskaźnik najkorzystniejszych zarobków z wybranego okresu (120 proc.).
1.220,89 zł x 120 proc. = 1.465,07 zł

Krok drugi
Kornel liczy tę część kapitału, która jest uzależniona od stażu i wieku (przypomnijmy – na koniec 1998 roku). Liczbę lat składkowych (8 lat) mnoży się przez współczynnik 1,3, zaś liczbę lat nieskładkowych (5 lat) mnoży się przez współczynnik 0,7. Wyniki wyrażone w procentach mnoży przez podstawę wymiaru i dodaje.
8 lat x 1,3 = 10,4;
5 lat x 0,7 = 3,5;
10,4 proc. x 1.465,07 zł = 152,37 zł
3,5 proc. x 1.465,07 zł = 51,28 zł
152,37 zł + 51,28 zł = 203,65 zł

Krok trzeci
Kornel musi policzyć część socjalną kapitału początkowego. Kwotę bazową musi pomnożyć przez 24 proc. oraz współczynnik uzależniony od wieku i stażu na koniec 1998 roku oraz od płci. Można go znaleźć w załączniku do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Współczynnik dla Kornela wynosi 39,36 proc.
1.220,89 zł x 24 proc. x 39,36 proc. = 115,33 zł

SPRAWDŹ W GALERII Ile wynosi współczynnik dla twojego wieku, stażu i płci?

Krok czwarty
Kornel zsumuje część socjalną kapitału i część uzależnioną od stażu i wieku na koniec 1998 roku.
115,33 zł + 203,65 zł = 318,98 zł

Krok piąty
Kornel pomnoży wynik przez współczynnik średniego dalszego trwania życia, wykorzystywany do ustalenia kapitału początkowego. Jest on jednakowy dla obu płci i wynosi 209.
318,98 zł x 209 = 66.666,82 zł

Kapitał początkowy Kornela wyniesie 66.666,82 zł. Kapitał podlega waloryzacji.

Obowiązek ustalenia kapitału początkowego nie dotyczy osób urodzonych przed 1949 rokiem, a także młodszych, które mają prawo do wcześniejszej emerytury obliczonej według tzw. starych zasad.