Jaka jest geneza święta plonów, czyli popularnych dożynek?
Swoje korzenie mają one jeszcze w czasach przedchrześcijańskich. Słowianie w okresie równonocy jesiennej, przypadającej na 23 września, dziękowali swoim bóstwom za zebrane plony. W dobie chrześcijańskiej zwyczaj ten nie zanikł, a stał się świętem ludowym, podczas którego dana społeczność dziękuje Bogu za ukończone pomyślnie żniwa. Mamy więc dożynki parafialne, ale także samorządowe czy prezydenckie. Zanim do tego doszło, odbywały się jedynie dożynki dworskie. Właściciel pól zapraszał na nie rodzinę, parobków oraz innych żniwiarzy, aby podczas wspólnego spotkania podziękować za ich trud. Dworskie zwyczaje na przełomie XIX i XX wieku przejęli następnie bogatsi gospodarze. Święto plonów wykorzystywane bywało także politycznie. W czasach PRL było ono propagandowym wydarzeniem, któremu przewodniczył I sekretarz Komitetu Centralnego PZPR.
Podczas dożynek święcone są wieńce oraz obrzędowe pieczywo. Jak zmieniały się one na przestrzeni wieków?
Wieńce pierwotnie przyjmowały kształt korony lub koła. Obecnie są one coraz bogatsze w formie i konstrukcji. W ubiegłym roku widziałam wieniec w kształcie orła, a bywają i takie, które odwzorowują świątynie parafialne lub świętych, np. Jana Pawła II.
Co dzieje się z wieńcami po zakończeniu obrzędów dożynkowych?
Kiedyś otaczano je większym szacunkiem niż obecnie. Wieńce czekały w nienaruszonym stanie cały rok, aby wykorzystać znajdujące się w wieńcowych kłosach ziarno podczas kolejnych siewów. Pozostałości nie były wyrzucane, ale palone. Obecnie wieńce trafiają głównie do kościołów.
Dożynki mają różne nazwy...
W różnych częściach Polski nazywa się je plonem, wieńcowym i okrężnym. Ta ostatnia nazwa nawiązuje do pożniwnego zwyczaju obchodzenia pól, aby sprawdzić, czy są one odpowiednio przygotowane do kolejnego siewu. Zresztą obecnie święto plonów jest połączeniem dwóch staropolskich zwyczajów okrężnego oraz dożynek, które niegdyś były osobnymi, choć blisko sąsiadującymi ze sobą świętami.
Sam obrzęd dożynkowy także się zmienia...
Wywodzącym się z czasów dworskich dożynek zwyczajem było śpiewanie specjalnych pieśni. Zaproszeni przez gospodarza żniwiarze chwalili go, jeżeli był dobrym pracodawcą lub też przemycali w nich mniej pozytywną ocenę jego stosunku do podwładnych, gdy dał się im we znaki. Obecnie pieśni dożynkowe są rzadkością.
Wydarzenia tygodnia w Łódzkiem. Przegląd wydarzeń 15-21 sierpnia 2016 roku
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
