Dziedziczenie kont emerytalnych II filaru, w tym konta OFE

• Ustawa o otwartych funduszach emerytalnych (OFE) przewiduje wypłatę spadkobiercy
• Uposażeni a prawo spadkowe
• Co z testamentem?
• Wypłata gwarantowana po osobie w wieku emerytalnym
• Wypłata gwarantowana
• Dziedziczenie z III filaru

Warto pamiętać, że przedstawiciel OFE nie zgłosi się do spadkobiercy z informacją, że posiada pieniądze po jego bliskim zmarłym - zainteresowany powinien o nie wystąpić z wnioskiem do funduszu. Osoba ubiegająca się o wypłatę pieniędzy po zmarłym obowiązana jest okazać: odpis aktu zgonu, odpis aktu małżeństwa oraz pisemne oświadczenie stwierdzające, że do chwili śmierci członka funduszu nie zaszły żadne zmiany w stosunkach majątkowych między małżonkami.

Ustawa o otwartych funduszach emerytalnych (OFE) przewiduje wypłatę pieniędzy zgromadzonych na rachunku osoby ubezpieczonej w związku z jej śmiercią w dwóch częściach. Pierwsza część należy się małżonkowi zmarłego członka OFE, druga część należna jest osobie wskazanej (uposażonej) przez zmarłego członka OFE.

Zgodnie z postanowieniem art. 131 ustawy, OFE dokonuje wypłaty połowy środków zgromadzonych na rachunku zmarłego na rachunek małżonka w otwartym funduszu, w zakresie, w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej. Jeżeli więc nie nastąpiło żadne ograniczenie wspólności, na rachunek małżonka, prowadzony w OFE, zostanie przelana połowa zgromadzonych środków. Jeżeli małżonek zmarłego nie ma rachunku w OFE i nie założy go samodzielnie, fundusz zobowiązany jest taki rachunek założyć.

Środki zgromadzone na rachunku zmarłego członka OFE, które nie zostaną wypłacone małżonkowi ubezpieczonego, przekazywane są, zgodnie z postanowieniem art. 132, osobom uposażonym przez zmarłego. Wypłaty takiej dokonuje się w terminie 3 miesięcy, ale nie wcześniej niż w terminie miesiąca od dnia przedstawienia dokumentu stwierdzającego tożsamość osoby uprawnionej. Wypłata następuje w formie wypłaty jednorazowej lub w ratach płatnych przez okres nie dłuższy niż dwa lata, zgodnie z pisemną dyspozycją osoby uprawnionej.

Jeżeli osobą uprawnioną jest małżonek zmarłego, może on wydać dyspozycję o przelaniu środków na swój rachunek w OFE.

Powtórzmy, że osoba ubiegająca się o wypłatę pieniędzy po zmarłym obowiązana jest okazać: odpis aktu zgonu, odpisu aktu małżeństwa oraz pisemne oświadczenie stwierdzające, czy do chwili śmierci członka funduszu nie zaszły żadne zmiany w stosunkach majątkowych między małżonkami.

Jeżeli wskazano uposażonych, kapitał zgromadzony na rachunku OFE nie wchodzi w skład masy spadkowej, i tym samym nie mają tu zastosowania przepisy Kodeksu cywilnego (np. uznanie uposażonego za niegodnego dziedziczenia nie ma znaczenia przy przyznaniu środków z OFE). W razie braku osób wskazanych przez zmarłego, zgromadzone środki wchodzą w skład spadku. W przypadku, gdy osoba uposażona odrzuciła spadek, nie może się ona domagać wypłacenia środków zgromadzonych na rachunku zmarłego.

Wszystkie powyższe reguły dziedziczenia konta w OFE dotyczą także subkonta w ZUS.

Zapis w testamencie nie uprawnia do dziedziczenia po członku otwartego funduszu emerytalnego (OFE) i posiadaczu subkonta w ZUS. Dla obu instytucji ważniejsze są bowiem zapisy, jakie ubezpieczony zostawił w sprawie osób uposażonych np. przy podpisywaniu umowy z OFE. Jeśli ich nie ma, obowiązują przepisy ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.

Jeśli więc spadkodawca wskazuje w testamencie osoby, które mają dziedziczyć pieniądze zgromadzone w OFE i/lub na subkoncie, to powinien najpierw sprawdzić, czy to wskazanie jest takie samo, jak wskazanie w umowie z OFE.

Jeśli zapisy w testamencie faktycznie są inne niż te, jakie ubezpieczony pozostawił w umowie z OFE, to spadkobiercy sami mogą spróbować spełnić jego ostatnią wolę zawartą w testamencie. W części niepodlegającej transferowi środków na rachunek małżonka możliwe jest bowiem zrzeczenie się świadczenia na rzecz pozostałych spadkobierców w formie aktu notarialnego.

Inne zasady dziedziczenia kapitału składkowego dotyczą spadkobierców osoby, która zmarła już po osiągnięciu wieku emerytalnego i zdążyła pobrać należne jej świadczenia (przynajmniej jedno).

Mianowicie osobie uposażonej przez emeryta, który posiadał subkonto ZUS lub konto w OFE i zmarł w okresie pierwszych trzech lat pobierania emerytury, należy się wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego w postaci tzw. wypłaty gwarantowanej.

Wypłata gwarantowana jest ustalana jako różnica między kwotą środków zewidencjonowanych na subkoncie a iloczynem liczby pełnych miesięcy, jakie upłynęły od początku miesiąca, w którym po raz pierwszy wypłacono emeryturę, do końca miesiąca, w którym nastąpiła śmierć emeryta, oraz 1/37 części kwoty zewidencjonowanej na tym subkoncie.

Matematycznie wzór wygląda więc tak:

Wypłata gwarantowana = stan subkonta - ((liczba miesięcy pobieranej emerytury x (stan subkonta/37)).

W przypadku wypłaty z OFE zamiast stanu subkonta trzeba oczywiście podstawić stan konta w OFE.

Brak wskazania osoby uposażonej oznacza wskazanie jako osoby uposażonej współmałżonka, o ile w chwili śmierci emeryta pozostawał z nim we wspólności majątkowej, a w pozostałych przypadkach wypłata gwarantowana wchodzi w skład spadku.

Oszczędności zgromadzone w ramach III filaru (IKE, IKZE) są w całości dziedziczone - tak jak oszczędności na koncie bankowym. Nie podlegają one podatkowi od spadków i darowizn. Jedyną opłatą, którą muszą ponieść osoby dziedziczące środki z IKZE, jest zryczałtowany podatek dochodowy, którego stawka wynosi 10 proc. Jeżeli jednak spadkobiercy zdecydują się przenieść środki z IKZE spadkodawcy na swoje konto w IKE lub IKZE, nie będą musieli płacić podatku.