Filmowa Łódź kiedyś była stolicą filmów i seriali. Kręcono kultowe: Czterej pancerni i pies, Daleko od szosy czy Ziemia obiecana

Pierwszy był film z Bodo
Filmową karierę Łódź zaczęła jeszcze przed wojną. Pod koniec lat trzydziestych minionego wieku znany w międzywojniu reżyser Mieczysław Krawicz nakręcił na łódzkich ulicach melodramat „Skłamałam”.
Główne role grają w nim gwiazdy naszego przedwojennego kina: Jadwiga Smosarska i wychowany w Łodzi Eugeniusz Bodo. Smosarska zagrała Helę, młodą dziewczynę, która po śmierci matki przyjeżdża do Łodzi z Konina w poszukiwaniu pracy. Ma z tym problemy. Tu spotyka łódzkiego cwaniaczka Karola, granego przez Eugeniusza Bodo. Ten proponuje jej zamieszkanie u ciotki, która okazuje się „burdel- mamą”. Hele ma zarabiać na życie jako prostytutka. Dziewczyna ucieka z Łodzi do Warszawy, gdzie znajduje miłość i szczęście u boku Stacha. Jednak idylla nie trwa długo. Z Łodzi przyjeżdża Karol, który zaczyna szantażować dziewczynę, co prowadzi do dramatycznych wydarzeń.
Tak w skrócie wygląda fabuła filmu, który przed wojną cieszył się wielką popularnością wśród polskich widzów. Już w pierwszej jego scenie widzimy Dworzec Kaliski, taki jaki pozostał we wspomnieniach wielu łodzian. Potem pojawiają się tramwaje linii 5 i 17...Następnie kamera pokazuje nam pięknie ul. Piotrkowską i Plac Wolności z pomnikiem Tadeusza Kościuszki. Bohaterka zatrzymuje się też w jednym z łódzkich mieszkań, prawdopodobnie jest to ul.Piotrkowska. Widać szyld z reklamą zakładu fotograficznego J. Mencel.
Premiera filmu „Skłamałam” miała miejsce 8 października 1937 roku. Można przypuszczać, że zdjęcia do niego były kręcone w Łodzi na przełomie 1936 i 1936 roku.

Po wojnie w Łodzi powstała Wytwórnia Filmów Fabularnych. Dokładnie w przedwojennej hali sportowej. Nic więc dziwnego, że przez lata trudno było znaleźć polski film, który chociaż w części nie był realizowany w Łodzi. Tak musiało być z pierwszą powojenną, polską, długometrażową fabularną produkcją, czyli „Zakazanymi piosenkami” w reżyserii Leonarda Buczkowskiego. Główne role zagrali w nim Danuta Szaflarska i Jerzy Duszyńskim. Jego realizację rozpoczęto już w 1945 roku. Wiele scen nagrano w atelier wytwórni.

- Pamiętam swoje pierwsze wejście na plan, czułam się jak bardzo ważna osoba, chociaż tak naprawdę byłam tylko młodą aktorką, która jeszcze nic w filmie nie zrobiła i nikt o mnie nic nie wiedział - wspominała po latach w jednym z wywiadów swą pracę na planie „Zakazanych piosenek” nieżyjąca już Danuta Szaflarska. – Pierwszą moją sceną było wejście po schodkach, scena, w której przynoszę paczkę dla ukrywającego się Żyda. Nigdy nie zapomnę tego wzruszenia, tej tremy, ale i uczucia szczęścia, jakie wówczas przeżyłam. Ujęcie było kręcone z góry: wykorzystano dźwig, sprowadzony z Babelsberga, z dawnego niemieckiego studia UFA, stamtąd była też jedyna na planie kamer.

W „Zakazanych piosenkach” zagrał też budynek studia filmowego przy ul. Łąkowej 29. W pierwszej scenie widać ogłoszenia o następującej treści: Zakazane piosenki śpiewane w czasie okupacji przez zespoły muzyczne, śpiewaków ulicznych i podwórzowych zakupi Film Polski. Podany jest adres ul. Łąkowa 29.
Zdjęcia do tego filmu kręcono również w Parku im. Poniatowskiego i na Zdrowiu. Były to głównie sceny partyzanckie. Park na Zdrowiu znajduje się na Manii. Potem pojawiło się powiedzenie: partyzan z Manii – Lasu.

W Łodzi powstało też wiele scen do pierwszego polskiego serialu kryminalnego czyli nakręconego w pierwszej połowie lat sześćdziesiątych „Kapitana Sowę na tropie”. Tytułowego kapitana Milicji Obywatelskiej, Tomasza Sowę, rozwiązującego nawet najbardziej skomplikowane zagadki kryminalne zagrał Wiesław Gołas. Jak zauważyli twórcy Szlaku Filmowego Dziedzictwa Łodzi, nie pada nazwa miasta w którym rozgrywa się akcja serialu, można się jednak domyśleć, że chodzi o Łódź. Bohaterowie wspominają między innymi o Teatrze Powszechnym. A podczas jednej z rozmów głównego bohatera w komendzie widać mapę z napisem: Plan Łodzi. W serialu zagrało też kilka łódzkich ulic i budynków. Już w pierwszy odcinku, „Gipsowa figurka” widać gmach Komendy Miejskiej Policji przy ul. Sienkiewicza. Potem dzielni milicjanci ścigają przestępców uliczką dochodzącą do Placu Komuny Paryskiej. W serialu tym widzimy również wejście do gmachu biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego przy ul. Matejki. Oczywiście przed przebudową. Widać też skrzyżowanie al. Kościuszki i 6 sierpnia. Na starych kadrach zachowały się wyburzone już fronty kamienic przy ul. Zachodniej.

W latach sześćdziesiątych do Łodzi zajechały ekipy dwóch kultowych polskich seriali: „Stawki większej niż życie” oraz „Czterech Pancernych i psa”. Zdjęcia do pierwszej serii „Pancernych” kręcono głównie we Wrocławiu i Żaganiu. Potem dochodziły inne miejsca. W Bydgoszczy zdjęcia kręcono w centrum miasta i na śluzie. Odcinek, w którym Janek odnajduje ojca realizowano w Gdyni, nadmorskie zdjęcia kręcono także w Krynicy Morskiej i Piaskach. Jednak wiele zdjęć powstało w okolicach Spały. W Spale ekipa miała swoją bazę. Zdjęcia kręcono natomiast w Inowłodzu i Poświętnem. Tam powstały sceny z odcinka „Kwadrans po nieparzystej”.
Wiele kilometrów taśmy filmowej nakręcono również w łódzkiej Wytwórni Filmów Fabularnych. W „Pancernych” zagrały także dwa łódzkie pałace znajdujące się przy ul.Skorupki, należące teraz do Politechnice Łódzkiej. Oba można oglądać w odcinku „Kwadrans po nieparzystej”. W obecnym rektoracie PŁ kręcono zdjęcia z zewnątrz. W pałacu gdzie znajdował się kiedyś Urząd Stanu Cywilnego, realizowano zdjęcia wewnętrzne. Natomiast sceny w których pancerni zdobywali Berlin zagrało lotnisko w Aleksandrowie Łódzkim. Tam ustawiono wielką makietę Bramy Brandenburskiej.

Łódzkie ślady Klossa

Także „Stawka większa niż życie” ma bogaty łódzki życiorys. Między innymi Plac Dąbrowskiego zagrał moskiewskie wejście do siedziby radzieckich służb wywiadowczych. W serialu pojawia się Park Poniatowskiego. Raz jeden ze współpracowników Hansa Klossa ratuje w nim ostatniej chwili dziecko przed wpadnięciem do stawu. W „Cafe Rose” bohaterowie grają w tenisa na kortach Miejskiego Klubu Tenisowego. Klub znajduje się też w Parku Poniatowskiego. Dawna eletrownia EC-1 przy ul. Targowej zagrała niemiecką fabrykę w odcinku „Ściśle tajne”. Tu też jedna ze scen rozgrywa się na schodach łódzkiej cerkwi św. Olgi przy ul. Piramowicza. We wspomnianym już „Cafe Rose” Łódź zagrała Istambuł. Zdjęcia do tego odcinka kręcono m.in pałacyku, w którym mieści się dziś łódzkie Muzeum Kinematografii, w pałacu Roberta Schweikerta przy ul. Piotrkowskiej 262/264. Zagrała w nim też willa Oskara Zieglera przy ul. Curie-Skłodowskiej. Teraz swoją siedzibę ma tu Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Sceny do odcinka „Ściśle tajne” kręcono w legendarnej łódzkiej kawiarni „Honoratka” przy ul. Moniuszki 2. W serialu widać też budynek III Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki.

Pokolenie dzisiejszych pięćdziesięciolatków pewnie pamięta jeszcze popularny w czasach ich dzieciństwa nakręcony w 1966 roku serial „Niewiarygodne przygody Marka Piegusa”, na podstawie powieści Edmunda Niziurskiego. Opowiada on o niesamowicie pechowym chłopcu. Akcja serialu rozgrywa się w Warszawie, ale zdjęcia do niego kręcono również w Łodzi. Widać w nich m.in skrzyżowanie ul. Północnej i ul. Anstadta, a także budynek Teatru Muzycznego. W jednym z odcinków zauważymy charakterystyczną kopułę kościoła św. Teresy. W serialu występuje ul. Lipowa, 1 Maja, park im. Jana Matejki. Ewangelicki kościół św. Mateusza zagrał warszawski kościół św. Bazylego. W jego podziemiach znajdowała się kryjówka bandy Flasza.

Ale najbardziej łódzki serialem jest „Daleko od szosy”. Przez większość odcinków jego akacja rozgrywa się w Łodzi. To opowieść o Leszku, chłopaku ze wsi, bez wykształcenia, który zakochuje się w Ani, studentce z Łodzi. Przyniósł on wielką popularność Krzysztofowi Stroińskiemu, serialowemu Leszkowi i Irenie Szewczyk, czyli Ani. Wspaniałą kreację stworzyła tu też Sławomira Łozińska. Zagrała Bronkę, pierwszą dziewczynę Leszka, z jego rodzinnej wsi. Wszyscy pamiętają za pewne scenę, gdy Bronka je czereśnie...
W „Daleko od szosy” często mogliśmy oglądać Dworzec Kaliski. A także Wydział Biologii Chemii Uniwersytetu Łódzkiego, gdzie studiowała Ania. Mieszkała zaś nieopodal swojej uczelni, przy ul. Narutowicza. W serialu tym zagrało też Muzeum Sztuki przy ul. Więckowskiego, gdzie Ania zaprowadziła Leszka. Razem spacerują też po Parku Poniatowskiego. W „Daleko od szosy” widać też ul. Tuwima po której jeździły jeszcze tramwaje. Leszek jako kierowca MPK, często wyjeżdża z krańcówki autobusowej na Placu Dąbrowskiego. Zdjęcia kręcono również w nieistniejącej dziś kawiarni „Irena”. Występuje w nim też budynek technikum samochodowego przy ul. Prożka, gdzie Leszek rozpoczął naukę.

Wiele osób pamięta komedię „Rzeczpospolita Babska”. Bohaterki filmu wyreżyserowanego przez urodzonego w Łodzi reżysera, nieżyjącego już Hieronima Przybyła, to żołnierki. Zamieszkały one pięknym w pałacyku, na Ziemiach Odzyskanych. Pałacyk ten gra willa przy ulicy Stefanowskiego 17. W jego wnętrzach kręcono zdjęcia. Była ona kiedyś własnością Zygmunta Richtera.Teraz swą siedzibę ma tu Chorągiew Łódzka Związku Harcerstwa Polskiego.

W „Ziemi obiecanej” Łódź jest już główną bohaterką. Zagrała samą siebie. I to pięknie. Trudno wymienić wszystkie łódzkie miejsca i budynki, które pokazano w tym filmie. Tu m.in zagrał pałac Karola Poznańskiego, Pałac Poznańskiego, dawna fabryka Izraela Poznańskiego, gdzie teraz jest Manufaktura. W filmie widzimy przędzalnie Scheiblera na Księżym Młynie, Beczki Grohmana, fragment parku im. bp. Michała Klepacza. Dużą rolę zagrały też wnętrza dawnego pałacu Karola Scheiblera na Placu Zwycięstwa.
Zdjęcia do dwóch części „Vabanku” Juliusza Machulskiego również kręcono w Łodzi. Widzimy w nich m.in Cmentarz Stary przy ul. Ogrodowej, bramę kamienicy przy POW, ul. Narutowicza, Plac Dąbrowskiego, park im. Matejki, szpital im. Pasteura na rogu ul. Żwirki i Sienkiewicza.
Teraz widzimy na naszych ekranach kolejny łódzki serial, czyli „Komisarza Aleksa”. Łódź wygląda w nim bardzo pięknie..