Główne cele Krajowego Programu Ochrony Powietrza

Celem Krajowego Programu Ochrony Powietrza (KPOP) jest poprawa jakości powietrza na terenie Polski. Dotyczy to szczególnie obszarów o najwyższych stężeniach zanieczyszczeń powietrza oraz tych, na których występują duże skupiska ludności. Obecnie zanieczyszczenie powietrza w Polsce jest jednym z najwyższych w Europie, co ma znaczący wpływ na jakość życia i zdrowie Polaków (np. choroby układu oddechowego, nowotwory, choroby układu krążenia, alergie są istotnie związane z oddziaływaniem zanieczyszczeń powietrza w miejscu zamieszkania).

Jednym z priorytetów do osiągnięcia w ramach Programu jest ograniczenie tzw. niskiej emisji (emisji zanieczyszczeń pochodzących z niskich źródeł - samochodów czy domowych kominów).

Realizacja Krajowego Programu Ochrony Powietrza zakłada poprawę jakości powietrza co najmniej do stanu niezagrażającego zdrowiu ludzi, zgodnie z wymogami prawodawstwa Unii Europejskiej i krajowego, a w perspektywie do roku 2030 osiągnięcie celów wyznaczonych przez Światową Organizację Zdrowia.

W KPOP określono konieczne do podjęcia kierunki działań, będące warunkiem jego efektywnej realizacji:

podniesienie rangi zagadnienia jakości powietrza poprzez skonsolidowanie działań na szczeblu krajowym oraz powołanie szerokiego Partnerstwa na rzecz poprawy jakości powietrza, stworzenie ram prawnych sprzyjających realizacji efektywnych działań mających na celu poprawę jakości powietrza, włączenie społeczeństwa w działania na rzecz poprawy jakości powietrza poprzez zwiększenie świadomości społecznej oraz tworzenie trwałych platform dialogu z organizacjami społecznymi, rozwój i rozpowszechnienie technologii sprzyjających poprawie jakości powietrza, rozwój mechanizmów kontrolowania źródeł niskiej emisji sprzyjających poprawie jakości powietrza, upowszechnienie mechanizmów finansowych sprzyjających poprawie jakości powietrza.

W KPOP określono także szczegółowe propozycje zmian prawnych, w szczególności dotyczące wymagań jakościowych dla paliw stałych stosowanych w sektorze bytowo-komunalnym i wymagań emisyjnych dla produkowanych kotłów wykorzystywanych w tym sektorze. Określono również priorytety w planowanych do wprowadzenia zmianach legislacyjnych:

stworzenie władzom samorządowym możliwości wprowadzenia ograniczeń w zakresie jakości paliw stosowanych na danym obszarze oraz umożliwienie kompensowania emisji zanieczyszczeń przemysłowych poprzez uwzględnienie emisji pochodzącej z sektora bytowokomunalnego (zmiany w Prawie ochrony środowiska); umożliwienie straży gminnej karania osób fizycznych za spalanie odpadów w piecach domowych (zmiana rozporządzenia MSWiA).

Ze względu na fakt, że doprowadzenie do właściwej jakości powietrza jest procesem długofalowym, w KPOP określono plan działań, które powinny być realizowane na poszczególnych szczeblach zarządzania, tj. w podziale na poziom krajowy, wojewódzki i lokalny, a także harmonogram ich realizacji w perspektywie krótko- (2018 r.), średnio- (2020 r.) i długoterminowej (2030 r.).

Dla zweryfikowania realizacji działań KPOP ustalono wskaźniki, które będą weryfikowane w roku 2018 i 2020. Wśród nich znajdują się m.in.: liczba stref spośród wszystkich 46 stref w kraju, w których występują obszary narażenia ludności na negatywne skutki zanieczyszczenia powietrza spowodowane przekroczeniami norm jakości powietrza (PM10 i b(a)p); opracowanie wytycznych do przygotowania dokumentów: Planów Gospodarki Niskoemisyjnej, Programów Ograniczenia Niskiej Emisji itp.; liczba opracowanych Programów Ochrony Powietrza; liczba wymienionych/zmodernizowanych starych urządzeń grzewczych/instalacji o małej mocy na paliwa stałe na niskoemisyjne urządzenia na paliwa ekologiczne.

Wprowadzono również system monitorowania wdrożenia KPOP. W tym procesie ważną rolę będzie pełnił Komitet Sterujący, którego celem będzie monitorowanie stanu zaawansowania działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Wprowadzono również obowiązek sprawozdawczości - Minister Środowiska co dwa lata (począwszy od 2018 r.) będzie informował Radę Ministrów o postępie realizacji KPOP.

W KPOP zaplanowano, że w latach 2014-2020 na działania związane z ochroną powietrza przeznaczone zostaną następujące środki z:

Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej - ok. 5,8 mld zł,

Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej - ok. 3,1 mld zł,

Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 - ok. 101,5 mld zł, przy wkładzie krajowym wynoszącym ok. 3 mld zł,

Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2009-2014 - ok. 95,5 mln zł,

Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego na lata 2009-2014 - ok. 302 mln zł.

W KPOP przewidziano również powołanie Partnerstwa na rzecz poprawy jakości powietrza, którego celem jest intensyfikacja współpracy z innymi resortami współodpowiedzialnymi za kreowanie polityk mających wpływ na poprawę jakości powietrza. W ramach Partnerstwa powołany zostanie Komitet Sterujący, któremu przewodniczyć będzie Minister Środowiska.

Przy Komitecie powstaną zespoły robocze do spraw strategicznych, legislacyjnych, finansowych, rozwojowych oraz technicznotechnologicznych. Kluczowym zespołem, który powstanie jako pierwszy będzie międzyresortowy zespół do spraw legislacyjnych.

Prace nad Krajowym Programem Ochrony Powietrza trwały wiele miesięcy. W marcu 2015 r. dokument został poddany konsultacjom społecznym, w których wzięło udział ponad 100 podmiotów (m.in. instytucje administracji publicznej, organizacje pozarządowe, stowarzyszenia, podmioty gospodarcze, jednostki badawczo-rozwojowe). Wnioski z konsultacji w większości zostały uwzględnione w finalnej wersji Programu.