Łódź: dawna Elta zabytkiem (ZDJĘCIA)

Wśród uratowanych obiektów, którym groziła rozbiórka, jest m.in. widoczny od ulicy dawny budynek składu braci Doeringów z cenną elewacją, na której można się dopatrzyć akcentów późnej secesji i wczesnego modernizmu. To właśnie od tego składu wszystko się zaczęło.

- Półtora roku temu dowiedzieliśmy się, że właściciel tego budynku zamierza go wyburzyć - wspomina specjalista Piotr Ugorowicz z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Łodzi. - Postanowiliśmy ratować ten obiekt, wydający się być najcenniejszy w całym zespole pofabrycznym. O pomoc poprosiliśmy też ekspertów, którzy stwierdzili, że w kompleksie jest więcej cennych budynków, które można uratować, obejmując je opieką prawną. I tak się stało. Do rejestru zabytków wpisaliśmy w sumie 13 obiektów.

Wśród nich jest dawna tkalnia i przędzalnia, kotłownia i maszynownia oraz budynek administracji fabrycznej braci Doeringów, a także należąca kiedyś do Leonida Toepffera neorenesansowa rezydencja, zajmowana dziś przez towarzystwo ubezpieczeniowe. Wpisano ją razem z ogrodem oraz ogrodzeniem z balustradą z kutego żelaza. W tej części kompleksu jest też dawny dom familijny (dla robotników), stojąca w pobliżu stróżówka w stylu dworkowym oraz drugi budynek składu z oryginalną, szachulcową, unikatową w skali Łodzi konstrukcją.

- Na terenie kompleksu, który dziś należy do kilku właścicieli, uwagę zwraca dawna przędzalnia braci Doeringów, rozbudowana później o hale montażowe - mówi Piotr Ugorowicz. - Budynek ten był stopniowo wydłużany, m.in. w latach 40. i 50. minionego stulecia, dzięki czemu możemy zobaczyć, jak zmieniała się technologia i stylistyka budynków fabrycznych. Na najstarszych obiektach mamy ślady secesji, natomiast na najnowszych elementy modernizmu. Także cegła, używana do budowy, przeszła swoją ewolucję.
Fabryki Leonida Toepffera i braci Doeringów powstały w latach 80. i 90. XIX wieku przy ówczesnej ul. Milscha. Pierwsza, która stanowi zachodnią część kompleksu, produkowała szpulki i cewki przędzalnicze, druga wyroby wełniane.

Jak ustalili autorzy znakomitej monografii "Księga fabryk Łodzi", po 1920 roku zakłady Doeringów przeszły w ręce Hersza Litwina, zaś po 1935 roku uruchomiono tam Wytwórnię Maszyn Elektrycznych "Elektrobudowa", która wcześniej należała do braci Jaroszyńskich. Fabryka zajmowała się budową i naprawą prądnic, transformatorów i silników elektrycznych.

***

Po wojnie w tym miejscu była Elta

Po zakończeniu drugiej wojny światowej w dawnych budynkach należącej do braci Jaroszyńskich Wytwórni Maszyn Elektrycznych "Elektrobudowy" przy ul. Kopernika uruchomiono dobrze znaną łodzianom Fabrykę Transformatorów i Aparatury Trakcyjnej Elta.

I tak było do końca lat 60., kiedy Elta została przeniesiona do nowych budynków fabrycznych przy ul. Aleksandrowskiej. Jest tam do dzisiaj, z tym że w latach 90. została przejęta przez znany zagraniczny koncern ABB. Jest on liderem w dziedzinie technologii energetyki i automatyki. Jego firmy działają w 100 krajach i zatrudniają przeszło 100 tysięcy pracowników.