ŁOK wydał album prezentujący na 550 zdjęciach łowicką kulturę ludową [ZDJĘCIA]

- Pracując nad tą publikacją jeszcze bardziej uświadomiliśmy sobie fakt w jak nadzwyczajnej krainie żyjemy. Dla jednych to dawne Księstwo Łowickie, dla innych fragment zachodniego Mazowsza, dla jeszcze innych teren między dwoma aglomeracjami – Łodzią i Warszawą – informują autorzy Maciej Malangiewicz, dyrektor Łowickiego Ośrodka Kultury i Jacek Rutkowski, znany nie tylko w mieście nad Bzurą grafik. - Geograficznie rzecz ujmując Łowickie można objechać rowerem w kilka godzin, samochodem jeszcze szybciej, dla piechura to trochę dłuższa podróż, ale wykonalna. W połowie XIX stulecia, tu gdzie zaczęła się cała historia kolorem malowana, obszar ten zasięgiem swym obejmował dwa miasta (Łowicz i Skierniewice – przyp. red.) i 200 wsi, a wszystko to na 69 500 morgach ziemi, zamieszkałej z górą przez 50 000 mieszkańców. Ilu z nich rozpoczęło tą historię której dotknęliśmy? Jaka część tutejszej populacji czynnie budowała swój barwny świat? Ile osób dało się ponieść zbiorowej idei tworzenia? To będzie już na zawsze zagadką, cyfrą nieznaną. Ilu do lat 80. XX wieku, gdy zamykamy naszą opowieść, tworzyło łowicką kulturę ludową? To też jest niepoliczalne i pozostanie niewiadomą.

Książka wydana przez Łowicki Ośrodek Kultury zawiera około 550 fotografii archiwalnych pozyskanych w formie zbiórki publicznej od osób prywatnych. Publikacja została dofinansowana przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Poniżej przedstawiamy dwie recenzje albumu, który będzie można nabyć w ŁOK, oraz przykładowe zdjęcia, które można w nim obejrzeć.

Album „Łowicka kultura ludowa na starej fotografii” należy do najcenniejszych inicjatyw kulturotwórczych w skali regionalnej i ogólnopolskiej. Jest wzorcowym przykładem utrwalenia dziedzictwa ikonograficznego, a jednocześnie dziedzictwa kulturowego regionu łowickiego. W przygotowaniu i realizacji tego przedsięwzięcia zaangażuje się cała społeczność lokalna i wiele instytucji.
Wydawnictwo „Łowicka kultura ludowa na starej fotografii” w imponujący sposób ożywi pamięć i wyobraźnię historyczną, które pogłębią współczesną atrakcyjność małej ojczyzny Księżaków, ich tożsamość kulturową i zainteresowanie przeszłością. Projekt Łowickiego Ośrodka Kultury ma także dużą wartość merytoryczną i edukacyjną, dlatego z pełnym przekonaniem wyrażam swoje poparcie dla jego realizacji.

Prof. dr hab. Piotr Dahlig (kierownik Zakładu Etnomuzykologii w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, ekspert w komisji ds. Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego przy MKiDN)

Od ponad 200 lat polscy ludoznawcy i etnografowie żmudnie zapisują zwyczaje, sposób życia, mowę, podania, przysłowia, obrzędy, zabawy, pieśni, muzykę i tańce... Warunki realizacji tej idei uległy wyraźnej zmianie. Przemiany polityczne po 1989 roku, przystąpienie Polski do struktur Unii Europejskiej, otwarcie granic, nasilenie ruchów migracyjnych, rozwój komunikacji i form komunikowania to zjawiska sprzyjające szeroko rozumianej globalizacji. Nie ulega wątpliwości, że w wyniku tych procesów rozmaite elementy kultur regionalnych zanikają. W związku z tym powinna cieszyć każda próba utrwalenia tego co – przynajmniej teoretycznie – odchodzi lub odeszło w przeszłość.

Doświadczenia uczą nas, że dokumentacja kultury poczyniona onegdaj przez badaczy tej miary co Oskar Kolberg, Jan Karłowicz, Kazimierz Nitsch, Julian Krzyżanowski i wielu innych zostaje spożytkowana dopiero po wielu latach – często po dokonaniu się wymiany demograficznej, gdy młode pokolenia gorączkowo szukają zakorzenienia, „kierunkowskazów tożsamości” i sensów zakodowanych w rozmaicie pojmowanych tradycjach.

W przypadku opiniowanego projektu należy zwrócić uwagę, że łączy on tradycje z nowoczesnością w tym znaczeniu, że kładzie nacisk na przekaz fotograficzny, czyli obraz – a zatem coś, co zdaniem znawców kultury współczesnej jest obecnie powszechnym nośnikiem informacji, akceptowanym i zrozumiałym dla ogółu społeczeństwa. Mamy tu więc do czynienia z ambitną próbą przekazania tradycyjnej treści w nowoczesnej formie.

Publikacja, będzie jednak zawierała nie tylko materiał ikonograficzny, ale także obszerne wyjaśnienia merytoryczne z zakresu historii oraz etnografii, co pozwoli na wypełnienie luki we współczesnej literaturze naukowej. Dotychczasowe opracowania wymagają uzupełnienia o aktualne rozumienie i pielęgnowanie tradycji w regionie łowickim.

Dzieło ma szansę stać się cennym przyczynkiem do wyjaśnienia stereotypów dotyczących wpływu kultury ludowej na miasto, ale ukaże również symbiozę ludności wiejskiej i mieszczan w ramach jednej wspólnoty kulturowej. Materiał przeznaczony do upublicznienia wskazuje, że zarówno przemiany społeczno-gospodarcze i polityczne oraz wydarzenia wojenne i poniesione w tym czasie straty, nie zniszczyły lokalnego dziedzictwa kulturowego. Dzięki silnej tożsamości mieszkańców tego regionu spuścizna ta przetrwała i uobecnia się we wciąż nowych kontekstach.

Mamy prawo przypuszczać, że wydanie Albumu ułatwi identyfikację obywateli z zamieszkiwanym przez nich terenem. To istotne, gdyż mieszkańcy świadomi dziedzictwa regionu, sami zaangażowani w proces przekazywania tradycji, są bardziej skłonni do współpracy w zakresie wyboru wizji przyszłości i korzystania z mechanizmów demokracji. Można powiedzieć, że utożsamianie się mieszkańców ze swoim regionem, w znacznym stopniu warunkuje sprawną organizację życia społecznego na danym terenie.

Trzeba wyraźnie podkreślić, że realizacja opiniowanego projektu może posiadać także, ten integracyjno-społeczny walor. Istnieje wielka szansa, że Album będzie inspirował do kolejnych realizacji dokumentacyjnych, zwróci uwagę na wartość detali kulturowych – nie tylko tych znanych, jak strój czy architektura. Planowana publikacja w zasadniczy sposób wzbogaci zbiory biblioteczne szkół, domów kultury, muzeów. Trafiając do regionalistów, samorządowców, animatorów kultury ożywi szacunek do małych – łowickich-ojczyzn.

Warto docenić zbiorowy wysiłek ludzi i instytucji reprezentujących Ziemię Łowicką. Do współpracy zostali zaproszeni znawcy tego terenu - historycy, etnografowie i regionaliści. Materiał zdjęciowy pochodzi z wielu instytucji - Muzeum w Łowiczu, Łowickiego Ośrodka Kultury, Muzeum Guzików w Łowiczu. To również świadczy o obecności wspomnianego wyżej kapitału społecznego. Realizacja całości zadania wymaga spójnej koncepcji merytorycznej i kompleksowego planu działań służących jego realizacji. Ta instytucjonalna komplementarność każe przypuszczać, że zadanie projektowe zostanie zrealizowane w pełni profesjonalnie.

dr Damian Kasprzyk ( adiunkt w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Łódzkiego Prezes Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego Oddział w Łodzi)