Streszczenie

Prometeusz był tytanem, który ulepił z gliny ludzi. Chciał dla nich jak najlepiej. W trosce o ich bezpieczeństwo (np. możliwość ochrony przed dziką zwierzyną) Prometeusz wykradł dla nich ogień Olimpu. Rozgniewał tym Zeusa, który obawiał się, że ludzie stanowią dla niego podobne zagrożenie, jak wcześniej giganci.

Dlatego uknuł plan, aby sprowadzić na ludzkość nieszczęście. Kazał Hefajstosowi stworzyć piękną kobietę, której nie sposób będzie się oprzeć. Dano jej na imię Pandora i przed zesłaniem do Prometeusza wyposażono w glinianą puszkę zawierającą wszelkie ludzkiej nieszczęścia, w tym choroby. Prometeusz domyślił się, że Pandora jest boskim podstępem. Zakochał się w niej jednak jego brat Epimeteusz, który ciekawy co skrywa się w puszce, wraz ze swoją piękną żoną, otworzył pojemnik i wypuścił na świat niepowodzenia

Prometeusz w zemście sprawił, że Zeus wybrał, aby odtąd składano mu w ofierze kości zamiast dobrego mięsa. Bóg Olimpu był wściekły na tytana, który tak sobie z nim poczynił. Nałożył na niego brutalną karę. Rozkazał bowiem przykuć go do skał Kaukazu, gdzie każdego dnia orzeł wyszarpywał część wątroby Prometeusza. Wnętrzności regenerowały się i wątroba odrastała. W ten sposób Zeus skazał tytana na wieczne męki.

Bohaterowie
Prometeusz – główny bohater, tytan, dobroczyńca ludzkości. Wykradł dla nich ogień, uczył ich jak uprawiać ziemię.
Zeus – bóg bogów, wściekły na Prometeusza, bojący się zdrady ludzi, uknuł plan i za pomocą Pandory zesłał na ludzkość nieszczęścia i choroby. Za podstępy i działania przeciwko Zeusowi skazał Prometeusza na wieczne męki.
Epimeteusz – brat Prometeusza, zakochany w Pandorze, otworzył puszkę z nieszczęściami i chorobami.
Pandora – stworzona przez Hefajstosa kobieta, która była piękna i uwodzicielska. Przyniosła na ziemię puszkę z nieszczęściami. Rozkochała w sobie Epimeteusza


Plan wydarzeń
1) Ulepienie człowieka z gliny przez Prometeusza.
2) Kradzież ognia niebieskiego przez Prometeusza dla bezbronnych ludzi.
3) Opieka Prometeusza nad ludźmi (nauczanie, troska)
4) Obawa Zeusa przed ludźmi.
5) Pandory i glinianej puszki z nieszczęściami.
6) Zesłanie Pandory na ziemie i jej ślub z Epimeteuszem.
7) Otwarcie puszki Pandory i zesłanie na ludzkość nieszczęść oraz chorób.
8) Zemsta i podstęp Prometeusza (wybranie złej części zwierzyny na ofiarę przez Zeusa)
9) Gniew boga i wymierzenie kary.
10) Przykucie Prometeusza do skały Kaukazu.
11). Cierpienie tytana atakowanego codziennie przez orła.


Motywy

- buntu
- heroizmu (postawa prometejska)
- kary
- cierpienia
- ułudy

Przykładowe konteksty
W nawiązaniu do dobroczynności i postawy prometejskiej można wykorzystać kontekst filmowy, a dokładnie „Lighthouse” Robertz Eggersz, muzyczny „Wspinaczka, czyli historia pewnej rewolucji” Lady Pank lub sięgnąć do „Ludzi bezdomnych” Stefana Żeromskiego.

Streszczenie

Syzyf był władca potężnego miasta Korynt. Żył dobrze z bogami, którzy często zapraszali go na uczty na Olimpie. Jednak miał skłonności do gadulstwa, a bogom nie podobało się, że opowiada na ziemi co się odbywa na ucztach.

Miarka się przebrała, kiedy Syzyf zdradził sekret władcy Olimpu. Zeus wściekły, że Syzyf wydał jego tajemnice (dotyczyła zdrady żony przez Zeusa) wydał na króla Koryntu wyrok śmierci. Wysłał bożka, Tanatosa, by zabił Syzyfa.

Śmiały i pyszny Syzyf uniknął śmierci. Podstępie pochwycił bożka i uwięził. Tym samym sprawił, że ludzie przestali umierać.

Zeus dowiedział się o tym od Hadesa. Wściekły władca wysłał swojego syna Aresa, aby oddał bożka śmierci Hadesowi, a Syzyfa Zeus chciał wreszcie widzieć w Tartarze.

Przebiegły Syzyf chciał jednak uciec od kary. Przed śmiercią rozkazał żonie, by ta nie grzebała jego ciała (to miało sprawić, że dusza króla nie zejdzie do Tartaru). Duch Syzyfa błąkał się więc nad rzeką Styks i skarżył na niegodne zachowanie żony.

Bogowie pozwolili mu wrócić na ziemię i ukarać bezpożną żonę. Jednak Syzyfowi tylko o to chodziło. Wiódł ponownie spokojne i dobre życie na ziemi. Bogowie w końcu jednak przypomnieli sobie o królu Koryntu, a Tanatos przyszedł po jego duszę.

W Tartarze bogowie ukarali Syzyfa za zuchwałość, brak pokory i oszukiwanie bogów. Miał za karę do końca świata wtaczać na wysoką górę głaz, który będąc już u szczytu ponownie spada w dół.

Bohaterowie
Syzyf – król Koryntu, pyszny i skłonny do przechwałek. Lubiany przez bogów, jednak po zdradzeniu ich tajemnicy i uwięzieniu Tanatosa został skazany na okrutną, niemającą końca karę.
Hades – władca podziemia, został oszukany przez Syzyfa. Uwierzył w jego kłamstwo i wypuścił z Tartaru nie przeczuwając podstępu
Tanatos (Czarnoskrzydły) – bożek śmierci, który został uwięziony przez Syzyfa.
Zeus – bóg Olimpu, wydał wyrok na Syzyfa
Merope – żona króla Koryntu

Plan wydarzeń

1) Opis dostatniego życia Syzyfa jako króla Koryntu
2) Uczestniczenie w ucztach na Olimpie
3) Ujawnienie tajemnicy Zeusa przez Syzyfa
4) Wyrok śmierci dla Syzyfa za plotkarstwo
5) Podstęp Syzyfa i uwięzienie bożka Tanatosa chroniącego od śmierci, szczęśliwe życie ludzi
6) Uwolnienie Tanatosa na zlecenie Zeusa
7) Oszukanie Hadesa
8) Powrót Syzyfa z Tartaru i długie spokojne życie
9) Ponowne spotkanie z Tanatosem i śmierć Syzyfa
10) Kara dla podstępnego króla Koryntu

Motywy

Motyw kary, oczywistej klęski, heroizmu, pracy bez efektu, wykreowanego losu, fatum.


Przykładowe konteksty: biblijny, kiedy życie ludzkie zawierza się stwórcy znajdziemy w Księdze Hioba lub w Psalmach, dotyczący charakteru epoki np. oświecenie, w którym w literaturze próbowano oddać człowieczy los w jego własne ręce to na przykład „Mowa o godności człowieka”, Pico della Mirandoli lub też inny przykład literacki czy „Przygody Robinsona Crusoe”, Daniela Defoe.

Streszczenie

Dedal był artystą, architektem i wynalazcą, który pracował na dworze króla Krety, Minosa. Król zlecił Dedalowi wykonanie labiryntu, aby ukryć w nim Minotaura, pół-byka i pół-człowieka, który był synem żony Minosa.

Dedal pochodził z Aten i nie był szczęśliwy na wyspie. Po ukończeniu projektu chciał wrócić do domu. Tęsknił za ojczyzną. Prosił o pozwolenie na opuszczenie wyspy. Jednak król Minos był przywiązany do Dedala. Bał się też, że mógłby on wyjawić tajemnice o jego królestwie. Dlatego Dedal miał zakaz opuszczania wyspy.

Dedal wymyślił jednak sposób ucieczki. Zbudował dwie pary skrzydeł (dla siebie, oraz swego syna Ikara). Posłużyły mu do tego ptasie pióra, które wynalazca skleił woskiem. Niczym ptaki mieli opuścić wyspę. Wymagało to jednak rozwagi.

Dedal ostrzegł syna, że muszą lecieć równo między niebem a ziemią, aby ani wosk się nie stopił, ani pióra nie nasiąkły wodą. Jednak młody Ikar, zachwycony lotem i przygodą, zapomniał o przestrogach Wzniósł się za wysoko, a jego skrzydła szybko się rozpady i chłopak spadł do morza.

Zrozpaczony ojciec po długich poszukiwaniach znalazł ciało syna na jednej z wysp. Na jego cześć nazwał ją Ikarią, a morze – Ikaryjskim. Ostatecznie Dedal nie powrócił do ukochanych Aten. Zatrzymał się na Sycylii, gdzie został nadwornym budowniczym. Po latach Minos zaatakował Sycylię chcąc odbić Dedala, ale przegrał walkę, a Dedal spędził na Sycylii resztę życia.

Bohaterowie
Minos – król Krety, ojczym Minotaura.
Dedal – architekt, rzeźbiarz, wynalazca i mistrz w swoim fachu. Zatrudniony na Krecie, aby zbudować labirynt dla Minotaura. Powiernik tajemnic króla.
Ikar – syn Dedala.

Plan wydarzeń

Praca Dedala nad labiryntem.
Tęsknota za ojczyzną.
Prośba o możliwość powrotu do Aten.
Zakaz opuszczania wyspy nałożony przez króla na Dedala.
Zaprojektowanie i skonstruowanie skrzydeł przez Dedala.
Przygotowania do ucieczki i rady Dedala o bezpieczeństwie.
Brak rozwagi Ikara i jego śmierć w morzu.
Rozpacz Dedala i poszukiwanie syna.
Odnalezienie ciała Ikara, nazwanie wyspy Ikaria i morza Ikaryjskim.
Znalezienie posady na dworze na Sycylii.
Atak Minosa na Sycylię i jego klęska.
Spokojne życie Dedala.

Motywy

Motyw tęsknoty za ojczyzną, motyw zniewolenia, motyw młodości, motyw lotu, motyw wędrówki i niedoścignionego celu, motyw wysokiej ceny za podążanie za marzeniami.

Przykładowe konteksty

Mit o Dedalu i Ikarze jest inspiracją do wielu tekstów kultury poruszających podobne motywy w wątkach głównych lub pobocznych m.in.:

Literatura:
“Balon” Adam Naruszewicz
“Ikar” Jarosław Iwaszkiewicz
“Nocny Lot” Antoine de Saint-Exupery
“Wciąż o Ikarach głoszą” Ernest Bryll
“Dedal i Ikar” Zbigniew Herbert
“Pieśń XXIV” Jan Kochanowski

Film:
“Stowarzyszenie umarłych poetów” reż. Peter Weir
“W stronę Słońca” reż. Danny Boyle
“Ikar” reż. Mirosław Dembiński

„Mitologia” Jak Parandowski. Najważniejsze informacje ogólne o lekturze przed maturą 2023

Mity greckie, które poznajemy w „Mitologii” Jana Parandowskiego prowadzą nas przez świat wierzeń starożytnej Grecji od początków świata o narodziny wszystkich bogów. Kolejne mity wyjaśniają także porządek świata, śmierć oraz zjawiska, których w inny sposób Grecy nie potrafili wyjaśnić (np. pochodzenie ognia czy zmiany pór roku).

Do matury należy powtórzyć najważniejsze informacje o poszczególnych mitach:
-streszczenie
-bohaterów
-motywy
-powiązać motywy z mitów z innymi kontekstami

Mity pojawiają się w pytaniach jawnych na maturę ustną z języka polskiego np. „Motyw matczynej miłości. Omów zagadnienie na podstawie mitu o Demeter i Korze z Mitologii Jana Parandowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst”.

Wszystkie pytania jawne dotyczące „Mitologii” Jana Parandowskiego znajdziesz w tym materiale.