Na jaką pomoc może liczyć opiekun osoby niepełnosprawnej

Świadczenie pielęgnacyjne

Pierwsza grupa mogąca obecnie liczyć na wsparcie ze strony państwa to rodzice niepełnosprawnych dzieci, uprawnieni do świadczenia pielęgnacyjnego w wysokości 1477 zł netto (od 1 stycznia 2018 r.). Świadczenie to jest co roku waloryzowane i rośnie o procentowy wskaźnik, o jaki będzie się zwiększać minimalne wynagrodzenie za pracę.

O taką pomoc mogą się ubiegać osoby, które nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem, którego niepełnosprawność powstała przed ukończeniem 18. lub 25. roku życia (jeżeli studiują). Możliwość otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego nie jest uzależniona od kryterium dochodowego.

Od 1 stycznia 2017 roku każde z rodziców może otrzymać świadczenie pielęgnacyjne w sytuacji, gdy w rodzinie jest więcej niż jedno niepełnosprawne dziecko. Wcześniej świadczenie to było zależne od liczby dzieci z niepełnosprawnością w rodzinie. W efekcie, jeżeli na przykład było ich dwoje i obydwoje rodzice rezygnowali z pracy, aby się nimi opiekować, mogli i tak liczyć na wypłatę tylko jednego świadczenia. Obecnie mogą oni otrzymać dwa świadczenia.

Specjalny zasiłek opiekuńczy

Druga grupa to opiekunowie osób dorosłych, mogący liczyć na specjalny zasiłek opiekuńczy. Zasiłek ten, wprowadzony od 1 stycznia 2013 r., przysługuje w wysokości 520 zł. Od 1 listopada br. ma być podwyższony do 620 zł. Należy się on osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny wobec podopiecznego, a także małżonkom, jeżeli nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub też rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.

Podopiecznym musi być osoba legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Specjalny zasiłek opiekuńczy przyznaje się na okres zasiłkowy, który trwa od listopada do października następnego roku. Prawo do świadczeń opiekuńczych ustala się na okres zasiłkowy, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony.

Niestety, warunkiem znacznie ograniczającym dostęp do tego niskiego przecież zasiłku jest nieprzekroczenie kryterium dochodowego, które obecnie wynosi 764 zł netto w przeliczeniu na osobę w rodzinie, przy czym bierze się pod uwagę łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki. W efekcie liczba osób pobierających ten zasiłek jest niska.

Za tym ogólnym stwierdzeniem kryje się niejeden ludzki dramat, na przykład niepracująca córka, opiekująca się dwojgiem niepełnosprawnych rodziców, z których każde otrzymuje emeryturę w wysokości 1200 zł netto, nie może liczyć na 520 zł dodatkowego wsparcia. Dwie zsumowane emerytury podzielone na trzy osoby (opiekunka plus podopieczni) dadzą bowiem kwotę 800 zł netto, a więc powyżej progu dochodowego. Uwzględniając wydatki na stałe opłaty, a także na lekarstwa i środki medyczne (np. pampersy) - z emerytur naprawdę zostanie niewiele, a musi to wystarczyć na środki do życia dla trzech osób! Nie mówiąc już o tym, z czego będzie żyć córka po śmierci rodziców, nie mając wypracowanej emerytury...

Zasiłek dla opiekunów

Trzecia grupa to osoby, którym przywrócono prawo do odebranego w lipcu 2013 r. świadczenia pielęgnacyjnego. Otrzymali oni zaległe świadczenia (o ile wystąpili o to z wnioskiem) i prawo do bieżącej pomocy, wypłacanej im pod nazwą zasiłek dla opiekunów, w wysokości 520 zł. Nie obowiązuje ich jednak kryterium dochodowe, jak „zwykłych” beneficjentów tego zasiłku. Od 1 listopada br. zasiłek dla opiekuna ma być podwyższony do 620 zł.

Dla byłych opiekunów: zasiłek dla bezrobotnych i świadczenie przedemerytalne

W przypadku śmierci podopiecznego były opiekun - który pobierał świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna - może, po zarejestrowaniu się w urzędzie pracy, starać się o zasiłek dla bezrobotnych, o ile udowodni, że otrzymywał pomoc finansową przez minimum 365 dni w ciągu 18 miesięcy poprzedzających rejestrację.

Po zaprzestaniu pobierania zasiłku dla bezrobotnych były opiekun może otrzymać świadczenie przedemerytalne, jeśli będzie miał ukończone 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna) oraz będzie się legitymował okresem odprowadzania składek emerytalnych wynoszącym 20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna).

Warto zwrócić uwagę, że przepisy zakładają prawo do zasiłku dla bezrobotnych jedynie wtedy, gdy utrata świadczenia została spowodowana śmiercią podopiecznego. Oznacza to, że jeżeli opiekun przestał otrzymywać świadczenie, bo np. ze względu na pogarszający się stan zdrowia podopiecznego nie mógł się nim samodzielnie zajmować i musiał umieścić go w szpitalu lub placówce zapewniającej całodobową opiekę (np. w ZOL) - nie będzie mógł się ubiegać o zasiłek dla bezrobotnych.

Dodatek i zasiłek pielęgnacyjny

Osoba niepełnosprawna może się ubiegać o dodatek pielęgnacyjny w wysokości 215,84 zł miesięcznie. Przyznawany jest w przypadku, gdy lekarz orzecznik ZUS stwierdzi jej całkowitą niezdolność do pracy i niezdolność do samodzielnej egzystencji. Dodatek pielęgnacyjny przysługuje też emerytom i rencistom niezdolnym do samodzielnej egzystencji, a także automatycznie tym, którzy ukończyli 75 rok życia.

Dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, która przebywa w zakładzie opiekuńczo-leczniczym.

Z kolei zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 153 zł (od 1 listopada - 184,42 zł) miesięcznie należy się osobom niezdolnym do samodzielnej egzystencji. Jest przyznawany w celu częściowego pokrycia wydatków związanych z zapewnieniem opieki i pomocy innej osoby.

Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje też każdej osobie, która skończyła 75 lat. Świadczenie to nie przysługuje osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego.

Podczas gdy dodatek pielęgnacyjny wypłacany jest przez ZUS, zasiłek pielęgnacyjny to domena ośrodka pomocy społecznej.

W przypadku konieczności sprawowania opieki nad niesamodzielnym członkiem rodziny można się również starać o przyznanie zasiłku opiekuńczego z ZUS. Przysługuje on, gdy konieczne jest sprawowanie opieki nad innym chorym członkiem rodziny (małżonkiem, rodzicami, teściami, dziadkami - jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie).

W przypadku opieki nad seniorem zasiłek ten wypłacany jest maksymalnie przez 14 dni w roku.