Nie masz szansy na rentę chorobową? Może załapiesz się na socjalną

Przypomnijmy zatem, jaki staż (okres składkowy i nieskładkowy) jest wymagany od osób ubiegających się o renty chorobowe. Wynosi on:

- 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat,
- 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat,
- 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat,
- 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat,
- 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Okres wymaganych 5 lat w odniesieniu do osób, u których niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30. roku życia, musi przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przypadającego przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.

Jeżeli nie masz, Czytelniku, takiego stażu, a jednocześnie jesteś niezdolny do pracy, pomyśl o rencie socjalnej.

Niezdolność do pracy

Powtórzmy, że na otrzymanie świadczenia mogą liczyć jedynie te osoby, które zostaną uznane za całkowicie niezdolne do pracy, a więc niezdolne do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Tak samo, jak w przypadku rent chorobowych, oceny stopnia niezdolności do pracy dokonuje lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Podczas badania opiera się on przede wszystkim na dostarczonej dokumentacji medycznej, opisującej przebieg dotychczasowego leczenia i stan zdrowia ubiegającego się o rentę. Zadaniem orzecznika jest ocena, czy stan zdrowia chorego jest przeszkodą w wykonywaniu przez niego pracy zawodowej.

Niezdolność do pracy jest orzekana na okres nie dłuższy niż pięć lat, chyba że według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu - wówczas niezdolność do pracy będzie orzekana na okres dłuższy niż 5 lat. Takie sformułowanie przepisów sprawia, że od 2005 roku, tj. od wprowadzenia nowelizacji przepisów w tym zakresie, renta socjalna stała należy do wyjątków. Wszystkie osoby, które nie uzyskały stałego świadczenia, zmuszone są odbywać mniej lub bardziej regularne wizyty u lekarza orzecznika ZUS.

Moment rozpoczęcia choroby

W przypadku rent socjalnych, poza stwierdzeniem odpowiedniego stopnia niezdolności do pracy, przed orzecznikiem stoi dodatkowe zadanie. Musi on ocenić, kiedy rozpoczęła się choroba (jak mówią przepisy - kiedy powstało naruszenie sprawności organizmu), której skutkiem jest całkowita niezdolność do pracy. Rentę socjalną mogą bowiem otrzymać jedynie te osoby, których choroba rozpoczęła się:

- przed ukończeniem 18. roku życia,
- w trakcie nauki w szkole lub studiów, ale przed skończeniem 25. roku życia,
- w czasie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Co istotne, wymaga się, by w jednym z tych okresów powstała choroba, która stała się przyczyną niezdolności do pracy. Nie ma znaczenia, kiedy chory stał się niezdolny do pracy.

PRZYKŁAD. Janusz doznał poważnego urazu kręgosłupa, gdy był 20-letnim studentem. Po długiej rehabilitacji udało mu się podjąć pracę. Pracował jednak tylko przez 4 lata. Później utrzymywali go rodzice, następnie żona. Niedawno nasiliły się dolegliwości związane z kontuzją sprzed lat. Janusz (obecnie 52-latek) postanowił więc ubiegać się o rentę. Zbyt krótki staż pracy wyklucza skuteczne ubieganie się o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Mężczyzna może jednak starać się o rentę socjalną. Jeśli lekarz orzecznik ZUS potwierdzi, że Janusz jest całkowicie niezdolny do pracy, a niezdolność ta jest skutkiem urazu, do którego doszło, gdy Janusz studiował, otrzyma on rentę socjalną. Istotny jest moment zaistnienia urazu (zachorowania), a nie powstania całkowitej niezdolności do pracy.

Warunki wykluczające przyznanie renty

Mimo spełnienia wszystkich opisanych warunków, renta nie zostanie przyznana osobie, która ma: emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy, inwalidzką lub strukturalną, świadczenie lub zasiłek przedemerytalny, nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, rentę z zagranicy, rentę rodzinną w wysokości przekraczającej 200 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (obecnie jest to kwota 1.663,30 zł), nieruchomość rolną o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 5 hektarów.

Wysokość renty socjalnej

Renta jest przyznawana wszystkim w jednakowej wysokości, równej 84 proc. najniższej renty chorobowej. Waloryzowana jest co roku, w terminach waloryzacji emerytur i rent chorobowych. Od 1 marca 2013 r. renta socjalna wynosi 698,17 zł. Renta socjalna niższa niż 698,17 zł może być wypłacana osobie jednocześnie uprawnionej do renty rodzinnej, której wysokość nie przekracza 200 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Dorabianie do renty

Prawo do renty socjalnej zostanie zawieszone, gdy rencista osiągnie przychód w łącznej kwocie wyższej niż 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez prezesa GUS do celów emerytalnych. W związku z tym kwota przychodu uzasadniająca zawieszanie rent socjalnych wynosi w okresie:

- od 1 grudnia 2012 r. do 28 lutego 2013 r. - 2.457,20 zł,
- od 1 marca 2013 r. do 31 maja 2013 r. - 2.583,30 zł.

Za przychód uważa się także kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, a także kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.