Opuszczona wieś na Mazurach. Kiedyś tętniła życiem, teraz nie zostało z niej już prawie nic... Jak to się stało?

Historia wsi rozpoczęła się prawdopodobnie jeszcze w czasach przedkrzyżackich. Mieszkańcy Małgi (zwanej także Rudą), z początku zajmowali się pozyskiwaniem i przetwarzaniem występujących na tych terenach rud żelaza. Niestety, w późniejszym okresie ich działalność wyparło żelazo napływające do kraju ze Szwecji – ludność rozpoczęła więc pracę na roli, choć w okolicach nie brakowało też osób zajmujących się rybołówstwem, bartnictwem czy smolarstwem. Co ciekawe, w XVIII wieku ta niewielka z początku wieś skupiała największą liczbę mieszkańców w całym powiecie!

Zamieszkujący Małgę ludzie mieli do dyspozycji żelazną kuźnicę, szkołę, karczmę, a nawet kościół – chociaż w 1807 roku pod Małgą rozegrała się jedna z najbrutalniejszych bitew na Mazurach, jeszcze przed rozpoczęciem II wojny światowej miejscowość stała się siedzibą urzędu obwodu administracyjnego, obejmującą, oprócz Małgi, wsie Dębowiec i Rekownica. Wszystko zdawało się więc zmierzać w dobrym kierunku – niestety do czasu…

Chociaż początkowo wojna w okolicach miejscowości przebiegała całkiem „łagodnie” (o ile można użyć tego określenia w stosunku do tak tragicznych wydarzeń), data 20 stycznia 1945 roku na zawsze odcisnęła swoje piętno na tej malowniczej okolicy. To właśnie wtedy w Małdze pojawiły się radzieckie wojska, siejąc we wsi spustoszenie. Wielu mieszkańców spotkanie z Armią Czerwoną kosztowało to, co najcenniejsze – życie. Ci, których nie spotkał podobny los, zdołali znaleźć na czas schronienie w odludnej części Małgi, sąsiednich wsiach lub uciec.

W 1947 roku we wsi pojawili się Ukraińcy przesiedleni w ramach akcji „Wisła”. Między nowo przybyłymi a dawnymi mieszkańcami Małgi utworzyła się nić porozumienia. Nie trwało to jednak długo, bowiem już na początku lat 50. ubiegłego wieku, kiedy ludność wciąż starała uporać się z widmem przeszłości i poukładać swoje życia na nowo, spadł na nią kolejny cios – ówczesne władze zdecydowały o utworzeniu we wsi poligonu wojskowego. Bezsilni i wyczerpani niedawnymi działaniami wojennymi ludzie musieli więc opuścić swoje domostwa na zawsze. To, co dawało poczucie bezpieczeństwa i nadzieję na lepszą przyszłość, znów zostało im odebrane…

Wojsko opuściło wieś dopiero 30 lat temu, w 1993 roku. Wysuszona i zniszczona ziemia nie nadawała się do zamieszkania. Natura odżyła w tym miejscu dopiero po utworzeniu rezerwatu przyrody, obejmującego ok. 150 hektarów powierzchni. O istnieniu Małgi przypomina zwiedzającym jedynie kościelna wieża, która jest jedyną pozostałością po, tętniących niegdyś życiem, wcześniejszych zabudowaniach.

Na opuszczonych terenach, niegdyś zamieszkanych przez miejscową ludność, utworzony został rezerwat przyrody. Od 1991 roku, za sprawą zarządzenia Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, obszar jest ostoją dzikiego ptactwa (m.in. żurawi, łabędzi, cietrzewi, czajek czy derkaczy), znajdziecie tam także torfowiska oraz gęste trzcinowiska. Obecnie jego powierzchnia zwiększyła się względem tej pierwotnej o ok. 17 hektarów.

Rezerwat Małga zlokalizowany jest w gminie Jedwabno w woj. warmińsko-mazurskim. Leży w odległości ok. 30 km od Nidzicy.

Zobacz także: Krywe, Bieszczady: opuszczona wieś, której historia wyciska łzy. Co skrywa i dlaczego warto się tam wybrać?