Pałac Schweikerta w Łodzi i jego unikatowe zabytki sztuki i techniki: witraż, Hermes, secesja, piec gazowy i... tajna komnata

To właśnie w nim mamy unikatowy wizerunek Hermesa i największy łódzki witraż niesakralny, a także tajną komnatę, pierwszy w Europie kuchenny piec gazowy, zapewne pierwszy w Łodzi centralny odkurzacz i solidny sejf, któremu sam Henryk Kwinto nie dałby rady.

Okazały witraż z napisem Salve (witaj) zdobi klatkę schodową rezydencji. Przedstawia sześć postaci w szatach antycznych będących personifikacjami pojęć, które w życiu Roberta Schweikerta były bardzo ważne, jeśli nie najważniejsze. Według napisów łacińskich są to: Ars (sztuka), Amor (miłość), Sapientia (mądrość), Industria (przemysł), Comercium (handel) oraz Abunantia (obfitość, dostatek).

Dopełnieniem witraża są cztery okazałe gobeliny w hallu przy wejściu na klatkę schodową będące replikami słynnych obrazów mistrza secesji Alfonsa Muchy przedstawiających kobiece, nastrojowe alegorie czterech pór roku.

Na tym atrakcje nie kończą się, bowiem w dawnym gabinecie Roberta Schweikerta mamy nie tylko oryginalne, przeszklone szafy biblioteczne i biurko, przy którym na co dzień pracował, lecz także rzadkiej urody płaskorzeźbę. Znajduje się tuż nad kominkiem i przedstawia m.in. Hermesa, boga handlu i posłańca władców Olimpu. Poznajemy go po takich atrybutach, jak kapelusz ze skrzydełkami oraz kaduceusz, czyli laska z wężami będąca znakiem handlu i pokoju.

Hermesowi towarzyszy tajemniczy siłacz antyczny, być może jeden z tytanów, trzymający koło zębate. Stąd przypuszczenie, że w scenie tej chodzi o alegorię handlu i przemysłu, które opanowały cały świat i rządzą jego rozwojem. O takiej interpretacji świadczy to, że na płaskorzeźbie mamy też kulę ziemską z widocznymi kontynentami i wszystko wskazuje na to, że Hermes końcem kaduceusza wskazuje na Polskę.

Tak przynajmniej uważa Łukasz Mastalerz, administrator Instytutu Europejskiego w Łodzi, który powołując się na specjalistów podkreśla, że mamy do czynienia z jednym z najlepszych przedstawień Hermesa w sztuce polskiej.

Jednak wnętrza pałacu to nie tylko sztuka i świat antyku, w którym zapewne lubował się Robert Schweikert, lecz także niezwykle – jak na początek XX wieku – nowinki techniczne.

- W piwnicy rezydencji przetrwał w dobrym stanie pierwszy w Europie kuchenny piec gazowy. W pałacu został też zamontowany jeden z pierwszych w Łodzi centralny odkurzacz połączony z każdym z pomieszczeń, co znacznie ułatwiało sprzątanie – zaznacza Łukasz Mastalerz.

I wspomina, jak w pałacu na I piętrze odkrył... tajną komnatę. Ma ona dwa metry szerokości, pięć metrów długości i dwa metry wysokości. Posiada okno z widokiem na sąsiednią posesję. Puste, niezagospodarowane i kompletnie zapomniane pomieszczenie powstało najpewniej w wyniku remontu i przebudowy w latach 60. lub 70. XX wieku dawnej, mniej ważnej klatki schodowej. Dzisiaj jedyna droga do niego prowadzi przez... właz w suficie damskiej toalety.

W rezydencji było oczywiście znacznie więcej cennych rzeczy na wyposażeniu, ale wszystko zrabowali żołnierze Armii Czerwonej po wejściu do Łodzi na początku 1945 roku. Brali wszystko, co mogli unieść i wynieść. Dlatego zniknęły wtedy wspaniałe meble, obrazy, posągi, szkło, brązy, porcelana, lampy i żyrandole.