Poczet prezydentów Łodzi: Mikołaj Godlewski

Kolejny - przedostatni przed wybuchem II wojny światowej - prezydent Łodzi został miastu narzucony przez rząd II Rzeczypospolitej. Jego rodzina pochodziła z okolic Nowogrodu Siewierskiego w guberni czernihowskiej, ale nic nie wiadomo o jego rodzinie, nieznana jest nawet data jego śmierci.

Historyczne źródła milczą na jego temat, wiadomo tylko, że z wykształcenia był prawnikiem. Rządził Łodzią przez niespełna trzy lata, a zasłynął poprawą stanu szpitalnictwa w mieście, a także - o czym pewnie niewielu wie - utworzeniem w mieście umundurowanej grupy strażników miejskich.
Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej

Mikołaj Godlewski urodził się w 1888 roku w Nowogródku. Źródła historyczne milczą na temat wstępnych etapów edukacji przyszłego prezydenta Łodzi, wiadomo natomiast, że z wykształcenia był prawnikiem. Studia skończył w 1913 roku na uniwersytecie w Petersburgu. Kilka miesięcy pracował jako aplikant sądowy w Kamieńcu.

Podczas I wojny światowej walczył w szeregach armii rosyjskiej. W 1919 roku pracował już w konsulacie Rzeczypospolitej w Odessie, a później w Tyraspolu. Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej, a w 1921 roku rozpoczął pracę w oddziale wojskowym Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie.
W 1922 r. Mikołaj Godlewski pracował już na stanowisku wicestarosty w Płocku, a dwa lata później był już starostą w Mławie. W 1929 roku ponownie wrócił do Płocka - ale już na fotel starosty. W 1932 r. przyszły prezydent Łodzi wyjechał na Wołyń, gdzie w kwietniu został naczelnikiem Wydziału Samorządowego w Urzędzie Wojewódzkim Wołyńskim. Już w sierpniu tego samego roku Godlewski awansował na stanowisko wicewojewody wołyńskiego, ale funkcję pełnił tylko do września.
Już w 1935 roku Mikołaja Godlewskiego powołano na stanowisko wiceprezydenta Łodzi za rządów Wacława Głazka.

Tymczasowy prezydent Łodzi
W czerwcu 1936 roku Mikołaj Godlewski został powołany przez władze centralne na stanowisko prezydenta Łodzi, na którym zastąpił sprawującego władzę w mieście zaledwie przez rok Wacława Głazka.

Niespełna trzy miesiące po nominacji dla Godlewskiego zostały ogłoszone wybory do Rady Miejskiej w Łodzi, które odbyły się 27 września 1936 roku. Wygrali je przedstawiciele PPS, którzy dwa razy wybierali na stanowisko prezydenta Łodzi Norberta Barlickiego. Barlicki był prawnikiem, nauczycielem, publicystą i redaktorem naczelnym "Dziennika Popularnego". Był też działaczem socjalistycznym, który po rozłamie PPS stanął na czele jego lewego skrzydła partii.

Rząd dwukrotnie sprzeciwiał się wyborowi radnych nominujących Barlickiego na fotel prezydenta Łodzi i w efekcie rozwiązał Radę Miejską. Rządy w Łodzi pozostała w rękach Godlewskiego, który do pomocy miał Radę Przyboczną liczącą już 30 osób. Warto przypomnieć, że poprzednik Mikołaja Godlewskiego w fotelu prezydenta - Wacław Głazek - rządził z narzuconą mu Radą Przyboczną składającą się "tylko" z 24 osób.
Łódź za prezydenta Godlewskiego
Prezydent Godlewski sprawował swoją funkcję niespełna trzy lata i - jak piszą historycy - nie były to lata dla Łodzi zmarnowane.

W latach 1931-1939 liczba mieszkańców miasta wzrosła do 672 tysięcy, więc urbaniści opracowali nowy plan rozbudowy i zabudowy miasta. Liczono, że Łódź się rozrośnie, a liczba mieszkańców sięgnie 1,2 mln ludzi. Plan zatwierdzono w 1935 roku, ale miasto rozwijało się powoli. Zdaniem historyków ze względu na proletariacki charakter miasta i wiele wcześniejszych zaniedbań - Łódź miała mnóstwo potrzeb, a jednocześnie znacznie mniej pieniędzy na ich zaspokajanie w porównaniu z innymi miastami.

Mimo to w ostatniej dekadzie II Rzeczypospolitej wzrosła liczba szkół dziennych powszechnego nauczania. W 1938 roku było ich w Łodzi - 199. Kulało za to szkolnictwo średniego szczebla - szkół nie brakowało, ale potencjalnym uczniom chęci do nauki. W 700-tysięcznej Łodzi do szkół średnich - pod koniec II RP - uczęszczało zaledwie 7736 osób, zatem szkoły średnie miały status wybitnie elitarnych.

Za prezydentury Mikołaja Godlewskiego poprawiła się sytuacja w łódzkiej służbie zdrowia. Miasto zyskało trzy nowe szpitale. Miejski szpital uruchomiono w dawnym szpitalu rodziny Scheiblerów przy ulicy Milionowej (obecnie szpital imienia Jonschera), miasto kupiło także placówkę fundacji małżonków Konstadtów na Julianowie (obecnie szpital imienia Biegańskiego). Trzeci szpital - wojskowy - rozpoczął działalność przy ul. Żeromskiego (obecnie szpital im. WAM).

W parku im. Poniatowskiego zakończyła się budowa hali sportowej, a w 1938 roku z inicjatywy Związku Stowarzyszeń Śpiewaczych i Muzycznych województwa łódzkiego odsłonięto tam pomnik Stanisława Moniuszki autorstwa Zygmunta Kowalewskiego.

Zapewne mało kto wie, że prezydent Godlewski - w 1937 roku - stworzył w Łodzi umundurowaną grupę strażników miejskich. Pierwszym dowódcą był Władysław Poszepczyński, a kandydaci rekrutowani byli spośród byłych wojskowych, legionistów oraz członków Polskiej Organizacji Wojskowej. Wybuch II wojny światowej przerwał rozwijanie formacji, choć już za Godlewskiego pojawił się pomysł ufundowania strażnikom sztandaru.

W listopadzie 1936 roku z inicjatywy Zygmunta Lorentza, prezesa łódzkiego oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego powstało w mieście Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Pierwszym prezesem został Teodor Vieweger, rektor Wolnej Wszechnicy Polskiej.

Z ciekawostek okresu prezydentury Godlewskiego warto odnotować jego udział w uroczystościach przewiezienia relikwii św. Andrzeja Boboli. Z archiwalnych relacji zamieszczonych w "Kurierze Warszawskim" wynika, że pociąg w drodze z Poznania do Warszawy zatrzymał się na dworcu Łódź Kaliska. "Dworzec udekorowano flagami o barwach państwowych i papieskim oraz herbem Łodzi. Cały frontom gmachu tonął w girlandach zieleni i żywego kwiecia. (...) Na dworzec przybył prezydent miasta Mikołaj Godlewski, szereg wyższych wojskowych, urzędników państwowych (...)" - donosił "Kurier Warszawski".

W marcu 1939 roku Godlewski został odwołany z funkcji, a jego miejsce zajął Jan Kwapiński, ostatni prezydent przed wybuchem II wojny światowej.

Korzystałam z książek "Prezydenci miasta Łodzi" Joanny Podolskiej i Przemysława Waingertnera oraz "Łódź nasze miasto" Marka Budziarka, Leszka Skrzydło i Marka Szukalaka.