Prof. Sławomir Wiak: badacz i popularyzator mechatroniki

Prof. Sławomir Wiak jest wysoko cenionym w kraju i za granicą specjalistą od mechatroniki. Zapewne nie wszyscy z Państwa słyszeli o tej stosunkowo nowej dziedzinie wiedzy. Nawet komputer, na którym piszę ten tekst, podkreśla słowo "mechatronika" jako nieznane.

Warto więc wyjaśnić, że nazwa mechatronika jest wynikiem połączenia słów "mechanika" i "elektronika". To interdyscyplinarna dziedzina wiedzy inżynierskiej, która początkowo łączyła mechanikę, elektrotechnikę i elektronikę. W miarę rozwoju nauki i technologii, zaczęła też wykorzystywać inne dyscypliny, takie jak informatyka, automatyka czy inżynieria materiałowa. Mechatronikę stosuje się m.in. do wytwarzania układów sterowania pojazdami, układu sterowania poduszkami powietrznymi w samochodzie, obrabiarek sterowanych numerycznie, robotów przemysłowych, aparatury medycznej (np. rozruszników i innych elektro-stymulatorów serca), a także zaawansowanych technologicznie urządzeń powszechnego użytku, takich jak sprzęt telekomunikacyjny, rtv czy agd. Ostatnio projektuje się też systemy mechatroniczne, których elementami są obiekty o rozmiarach mikro-, a nawet nanometrów, co jest możliwe, dzięki rozwojowi nanotechnologii.

Jak podkreśla prof. Wiak, mechatronika jest taką filozofią projektowania, w której skomplikowany obiekt jest traktowany jako system. Projektuje się więc system, a nie jego poszczególne komponenty. Te są dobierane dopiero wtedy, gdy istnieje już projekt systemu. To jest odwrócenie wcześniej stosowanej filozofii, gdy tworzono system z komponentów, jakie były do dyspozycji.

Zaczęło się w Żychlinie
Pytany o źródła swej późniejszej drogi naukowej, prof. Wiak wskazuje na Technikum Elektrotechniczne w Żychlinie, które ukończył w 1967 roku. Przedmioty zawodowe były tam prowadzone przez inżynierów z Zakładów Maszyn Elektrycznych EMIT SA w Żychlinie.

- Przekazywano nam najnowszą wiedzę - podkreśla profesor i dodaje, że naturalnym wyborem jego i innych absolwentów tego technikum były studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Łódzkiej.

- Wybrałem kierunek elektrotechnika i specjalność maszyny elektryczne - mówi prof. Wiak. - Moim nauczycielem, wzorcem osobowości i zasad moralnych był wtedy prof. Eugeniusz Jezierski, kierownik Katedry Maszyn Elektrycznych PŁ, a wcześniej znana postać w fabryce EMIT w Żychlinie.

Sławomir Wiak, był w pełni zadowolony z wyboru kierunku i miejsca studiów, bo poziom wiedzy był na uczelni bardzo wysoki. Na Wydziale Elektrycznym PŁ wykładali znamienici profesorowie, którzy też przyczynili się do tego, że powstała w Łodzi nowoczesna fabryka transformatorów ELTA, dziś ABB.

- Łódzka fabryka ABB jest teraz najlepsza w koncernie - mówi prof. Wiak. - W ELCIE mogliśmy odbywać praktyki studenckie, mieliśmy więc bezpośredni kontakt z przemysłem. Moim nauczycielem był m.in. prof. Michał Jabłoński, kierownik Katedry Maszyn Elektrycznych, który projektował stację prób ELTY. To było ogromne przedsięwzięcie techniczne. Michał Jabłoński, a także Janusz Turowski i Tadeusz Koter to byli już wtedy profesorowie najwyższej klasy naukowej na świecie. Byli silnie związani z ELTĄ. Warto też wymienić profesorów Alicję Kozłowską, Macieja Kozłowskiego i Kazimierza Zakrzewskiego, który był później długi czas dyrektorem instytutu.

Prof. Zakrzewski był też promotorem pracy doktorskiej Sławomira Wiaka zatytułowanej "Obliczanie nieustalonego pola elektromagnetycznego w ferromagnetykach". Te obliczenia są niezbędne m.in. do ograniczenia strat mocy w urządzeniach elektrycznych.

Z kolei praca habilitacyjna dra Wiaka była plonem jego staży na Uniwersytecie Southampton w Wielkiej Brytanii. Budowano tam, na zlecenie koncernu General Electric, generator synchroniczny z wirnikiem nad-przewodzącym, a Sławomir Wiak pracował nad ograniczeniem strat w zewnętrznej części tego wirnika.

W innych pracach naukowych prof. Wiak zajmował się m.in. projektowaniem wspomaganym komputerowo oraz metodami numerycznymi i technikami informatycznymi w modelowaniu i optymalizacji inteligentnych mikrosystemów. Wyniki swych badań prof. Wiak opublikował dotychczas w ponad 300 artykułach. Jest on autorem lub współautorem m.in. 58 publikacji w najbardziej renomowanych czasopismach naukowych, z tzw. listy filadelfijskiej, 23 artykułów recenzowanych w czasopismach o zasięgu światowym, 6 monografii, 15 rozdziałów w książkach oraz 6 podręczników i skryptów. W latach 2009 i 2010 ukazała się "Machatronika" - pierwsze w Polsce dwutomowe dzieło, stanowiące kompendium wiedzy z tej dziedziny. Prof. Wiak był jego współautorem i redaktorem całości.

Znany w wielu krajach
O wysokiej międzynarodowej pozycji naukowej prof. Wiaka świadczy recenzowanie przez niego artykułów do renomowanych czasopism oraz referatów na konferencje naukowe w kraju i za granicą. Liczba napisanych przez niego recenzji przekroczyła już 520.

Prof. Wiak współpracuje z licznymi ośrodkami naukowymi za granicą, takimi jak uniwersytety: w Southampton w Wielkiej Brytanii, w Pawii we Włoszech, w Mariborze w Słowenii, West Bohemia w Pilznie w Czechach, Coimbra w Portugalii, Vigo w Hiszpanii, d'Artois w Berthune we Francji, East Middle w Ankarze w Turcji, a także z Czeską Akademią Nauk.

Prof. Wiak ma też ogromne zasługi w kształceniu młodzieży w zakresie mechatroniki. Nie tylko dlatego, że jest nauczycielem akademickim. Także dlatego, że jako zastępca dyrektora, a od ponad pięciu lat dyrektor Instytutu Mechatroniki i Systemów Informatycznych PŁ, do niedawna dziekan Wydziału Elektrotechniki, Elektroniki, Informatyki i Automatyki (EEIiA) w tej uczelni, a obecnie prorektor PŁ ds. edukacji, uczynił wiele, by studenci kierunku mechatro-nika w PŁ byli kształceni na wysokim poziomie. Obecnie są to studnia dwustopniowe na dwóch wydziałach (Mechanicznym oraz EEIiA), a także studia magisterskie w języku angielskim prowadzone w Centrum Kształcenia Międzynarodowego PŁ.

Chociaż kierunek studiów mechatronika mają już w swojej ofercie prawie wszystkie polskie wyższe szkoły techniczne, to jednak ośrodek naukowo-dydaktyczny mechatroniki w Politechnice Łódzkiej należy, obok podobnego w Politechnice Warszawskiej, do wiodących w kraju.

Ważnym obszarem działalności prof. Wiaka jest staranie o upowszechnianie mechatroniki wśród młodzieży szkolnej. Profesor znacznie przyczynił się do uruchomienia Regionalnego Ośrodka Edukacji Mechatronicznej przy Łódzkim Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego. Pracę tego ośrodka, który powstał z inicjatywy i dzięki staraniom Janusza Moosa, dyrektora ŁCDNiKP, prof. Wiak wspiera, działając w jego radzie programowej. To najlepiej wyposażona placówka tego typu w Polsce i jedna z najnowocześniejszych w Europie. PŁ współpracuje też z gminą Kleszczów, gdzie w Liceum Nowych Technologii, już trzeci rok są klasy mechatroniczne, a także wspaniale wyposażone laboratoria.

W Politechnice Łódzkiej prof. Sławomir Wiak nadzoruje prace nad tzw. tzw. e-maturą czyli projekt polegający na budowie platformy informatycznej do zdalnego egzaminowania. Przeprowadzono już kilka próbnych egzaminów dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych z regionu łódzkiego. Zainteresowanie tym projektem przerosło oczekiwania organizatorów. Projekt e-matury ma być zakończony we wrześniu przyszłego roku. W oparciu o to opracowanie egzaminowanie maturzystów w Polsce będzie w przyszłości odbywało się w formie elektronicznej. To jest jeden z elementów ogłoszonego przez rząd projektu systemowego "Cyfrowa szkoła".

- Nie ma już odwrotu od mediów cyfrowych, szczególnie w edukacji - mówi prof. Wiak, który jest też opiekunem projektu polegającego na opracowaniu serii e-podręczników z matematyki i informatyki dla różnych klas gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych.

Kolejny projekt nadzorowany przez prof. Wiaka to rozbudowa wirtualnego kampusu Politechniki Łódzkiej WIKAMP - platformy cyfrowej, uzupełniającej kształcenie studentów poprzez umożliwienie im zdobywania wiedzy na odległość.

Prof. Sławomir Wiak jest pełnomocnikiem rektora ds. Centrum Transportu Szynowego Politechniki Łódzkiej CETRANS. Ma ono koordynować prace badawczo-rozwojowe i kształcenie studentów dla potrzeb kolei dużych prędkości, która ma być zbudowana w Polsce. Potrzebnych będzie do tego celu ok. 1,5 tys. inżynierów. Będzie ich kształcić nie tylko Politechnika Łódzka, ale też inne uczelnie w kraju. Mimo decyzji ministra transportu o odłożeniu w czasie prac nad uruchomieniem szybkiej kolei, prof. Wiak jest przekonany, że od jej budowy nie może być odwrotu. Jest ona bowiem częścią europejskiego projektu. Do jego realizacji przystąpiły już inne kraje.

Podróże, obrazy, narty
Mimo licznych obowiązków dydaktycznych, a także związanych z pełnieniem funkcji administracyjnych, prof. Wiak nie przerwał prac naukowo-badawczych. Zapytany, jak znajduje czas na to wszystko, uśmiecha się tylko i mówi, że praca daje mu radość. Ma do niej doskonałe warunki w domu. Mieszka poza miastem. Gdy siada w swym pokoju, widzi przez okno zieleń, niebo i wolną przestrzeń, co znakomicie go nastraja do pracy koncepcyjnej.

Profesor przyznaje, że ostatnio, wobec spiętrzenia się obowiązków, ma mniej czasu wolnego niż dawniej. Nie oznacza to jednak, że nie wypoczywa. Uwielbia podróże po świecie. Często wyjeżdża z żoną, która - jak twierdzi - przed wyjazdem dokładnie się do niego przygotowuje, dzięki czemu zwiedzanie odbywa się w sposób zaplanowany, zawsze z uwzględnieniem tego, co najważniejsze. W miarę możliwości prof. Wiak stara się łączyć wyjazdy służbowe z wypoczynkowymi. Np. jadąc na konferencję naukową, wybiera się razem z żoną, a po zakończeniu obrad zostaje z nią kilka dni w celach wypoczynkowo-turystycznych.
Podczas wyjazdów profesor obowiązkowo zwiedza zabytki architektury średniowiecznej, a także galerie i muzea sztuki, bo pasjonuje go architektura i malarstwo. Kolekcjonuje obrazy.

Lubi wypady, choćby na jeden dzień, do Kazimierza Dolnego, ze względu na urzekającą atmosferę tego miasteczka, mnogość galerii i obecność artystów plastyków, którzy tam tworzą i sprzedają swoje prace.

Inną pasją prof. Wiaka jest narciarstwo alpejskie. Co najmniej raz w roku wybiera się z żoną na narty w Dolomity lub Alpy. Żona Sławomira Wiaka, mgr inż. Krystyna Klimaszewska-Wiak, absolwentka Politechniki Łódzkiej, jest dyrektorem sektora w Polskim Komitecie Normalizacyjnym.