Program PPK. Nie jest popularny, ale opłacalny. Do każdej wpłacanej złotówki pracownik otrzymuje drugą w formie dopłat 19.05.2021

Od 1 stycznia br. Program Pracowniczych Planów Kapitałowych objął już wszystkie podmioty zatrudniające pracowników, od małych firm, poprzez średnie i duże przedsiębiorstwa, po instytucje użyteczności publicznej. Mimo tej pozornej powszechności, program nie jest zbyt popularny i wiele osób nie tylko zastanawia się, czy się z niego nie wypisać, ale już to uczyniło. Dzieje się tak z powodu braku zaufania do form oszczędzania wymyślonych przez państwo, szczególnie po tym, co się stało z OFE.
Wszyscy uczestnicy PPK zadają sobie teraz pytanie: czy mój udział w programie jest opłacalny? Okazuje się, że w minionym roku z pewnością taki był.

Był opłacalny pomimo wybuchu pandemii, które na wiosnę spowodowała duże spadki na giełdzie. Skąd tu giełda? Trzeba wiedzieć, że pieniądze PPK trafiają do funduszy, które uczestniczą w grze giełdowej. Są to tzw. fundusze zdefiniowanej daty (FZD). Fundusze te mają obowiązek różnicowania poziomu ryzyka inwestycyjnego w zależności od wieku uczestnika PPK: im bliżej oszczędzającemu do 60. roku życia, tym więcej środków muszą one lokować w tzw. bezpieczne instrumenty finansowe, czyli. np. w obligacje. Im uczestnik jest młodszy, tym więcej jego pieniędzy trafia na giełdę poprzez zakup akcji.

W programie PPK uczestniczy aktualnie 20 instytucji finansowych, które spełniły rygorystyczne kryteria, aby móc prowadzić rachunki uczestników PPK. I okazuje się, że prowadzone przez nich fundusze zdefiniowanej daty zakończyły rok 2020 na plusie. Mimo strat po spadkach, spowodowanych pandemią, wyniki inwestycyjne są bardzo dobre i wynoszą od 7,54 proc. do 12,47 proc. stopy zwrotu.

Pomijając zyski giełdowe, warto policzyć, że np. przy zarobkach rzędu 5 tys. zł, co roku na konto PPK powędruje 2340 zł - 1200 zł ze składki pracownika (w przypadku 2 proc. miesięcznej składki), 900 zł ze składki pracodawcy (1,5 proc.) i 240 zł dopłaty państwa (pomijamy jednorazową dopłatę inicjalną 250 zł). Po odjęciu wyższego podatku PIT, bilans „netto” wyniesie około 2200 zł. Dzieje się tak dlatego, że średnio do każdej wpłacanej złotówki pracownik otrzymuje drugą w formie dopłat od państwa i pracodawcy.

Co ciekawe, nawet w przypadku naszej dyspozycji zwrotu pieniędzy z PPK, wypłacimy ich więcej niż wpłaciliśmy – dla oszczędności rocznych zysk wyniesie około 50 proc. a przy oszczędzaniu przez 10 lat możemy wypłacić prawie dwa razy więcej niż wpłaciliśmy. Tak się stanie, pomimo odliczenia zwrotu wpłat państwa, przekazaniu 30 proc. wpłat pracodawcy na ZUS i opłaceniu podatku od zysków kapitałowych (patrz rozdział o wcześniejszej wypłacie pieniędzy).
Dlaczego więc nie korzystamy z okazji? Jak już wspomniałem, podstawową przyczyną jest brak zaufania do państwa. Swoje dokładają na bieżąco politycy, którzy szermują zwrotem, że „państwo dokłada”, choć tak naprawdę dokładają do tego interesu pracodawcy, i to oni powinni mieć z tego tytułu jakieś ulgi, a nie mają.

Poniżej przedstawiamy podstawowe zasady programu PPK.

Trzy źródła PPK

PPK to powszechny program systematycznego oszczędzania z przeznaczeniem na zaspokojenie potrzeb finansowych po osiągnięciu 60. roku życia. Pieniądze gromadzone w ramach PPK są pieniędzmi prywatnymi, co wprost precyzuje ustawa o PPK.
Zasady funkcjonowania planów reguluje ustawa z dnia 4 października 2018 roku o pracowniczych planach kapitałowych (Dziennik Ustaw nr 2215).

Pracodawcy wybierają instytucję finansową, która będzie zarządzać prowadzonym u nich PPK. Wybór ten powinien być dokonany w porozumieniu z organizacją związkową działającą w firmie, a jeśli taka nie działa – z reprezentacją pracowników.
Na czym polega istota działania nowej formy oszczędzania? Otóż pracodawca podpisuje z wybraną instytucją finansową dwie umowy:
1. umowę o zarządzanie PPK,
2. w imieniu i na rzecz pracowników – umowę o prowadzenie PPK.
Po podpisaniu tej drugiej umowy, instytucja finansowa tworzy imienne rachunki dla pracowników. To na tych rachunkach są gromadzone oszczędności.

Wpłaty pochodzą z trzech źródeł. Pierwsza część jest finansowana przez przez pracownika:
- wpłata podstawowa pracownika (obligatoryjna) to 2 proc. wynagrodzenia brutto,
- wpłata dodatkowa (dobrowolna) pracownik – do 2 proc. wynagrodzenia brutto,
- zatem maksymalna wpłata pracownika wynosi 4 proc. wynagrodzenia brutto.

Drugą część finansuje pracodawca:
– wpłata podstawowa pracodawcy (obligatoryjna) to 1,5 proc. wynagrodzenia brutto,
– wpłata dodatkowa (dobrowolna) pracodawcy – do 2,5 proc. wynagrodzenia brutto,
– zatem maksymalna wpłata pracodawcy wynosi 4 proc. wynagrodzenia brutto.
Łączna maksymalna wpłata pracownika i pracodawcy to 8 proc. wynagrodzenia brutto.

Trzecie źródło zasilające rachunki to dopłaty ze strony państwa:
– wpłata powitalna – 250 zł,
– dopłata roczna – 240 zł.
Dopłaty ze strony państwa są niezależne od wysokości wynagrodzenia pracownika.

Automatyczny zapis

Automatyczny zapis dotyczy osób w wieku od 18 do 54 lat. Pracownicy w wieku 55 lat i starsi mogą przystąpić do PPK, ale nie są dopisywani do planu automatycznie. Z programu nie skorzystają osoby poniżej 18. i powyżej 70. roku życia.
Jeśli pracownik spełnia kryteria dotyczące wieku i formy zatrudnienia (podleganie obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym) firma ma obowiązek zapisać go do programu automatycznie. Zapisanie do PPK nie wymaga udziału pracownika. Nie musi on wypełniać żadnych wniosków ani formularzy. Całością spraw organizacyjnych zajmuje się pracodawca.
Wprowadzenie automatycznego zapisu ma oczywiście za zadanie ukierunkować nasz wybór poprzez wskazanie jednej opcji jako najbardziej pożądanej (w domyśle – z punktu widzenia państwa i systemu emerytalnego jako całości). Wyłamanie się z tej opcji oznacza dodatkowy wysiłek.

Rezygnacja

Automatyczny zapis nie odbiera jednak pracownikowi prawa do decydowania, czy w ogóle chce on odkładać swoje oszczędności w ramach PPK. Pracownik ma tutaj pełną dowolność - w każdym momencie może zarówno zrezygnować z dokonywania wpłat (jak i wrócić do oszczędzania w programie). Aby zrezygnować z udziału w PPK, musi jednak złożyć odpowiednią deklarację i potwierdzić swoim podpisem, że jest świadom konsekwencji tej rezygnacji, a mianowicie utraty prawa do opłaty powitalnej i do rocznej premii, a także utraty składek od pracodawcy. Złożenie deklaracji spowoduje, że pracodawca w ciągu siedmiu dni powinien poinformować instytucję finansową prowadzącą rachunek uczestnika PPK o jego rezygnacji. Jeśli rezygnacja z PPK nastąpiła już po przekazaniu wpłaty, podlega ona zwrotowi.
Okazuje się, że jedna rezygnacja nie wystarczy raz na zawsze. Co cztery lata pracodawca będzie zobowiązany do ponownego zapisania do programu wszystkich osób, które wyraziły brak zainteresowania przynależnością do PPK – chyba, że po raz kolejny zrezygnują. A zatem osoby, które w 2019 r. nie przystąpiły do PPK, będą musiały potwierdzić swoją rezygnację ponownie w 2023 r.

Wcześniejsza wypłata pieniędzy

Uczestnik pracowniczych planów kapitałowych może w dowolnym momencie wypłacić pieniądze z systemu. W dowolnym – to znaczy nawet przed osiągnięciem 60. roku życia. Musi złożyć w tym celu wniosek o zwrot pieniędzy. Oszczędności, które wtedy otrzyma, zostaną pomniejszone o:
- podatek od dochodów kapitałowych;
- 30 proc. wartości wpłat pracodawcy, ponieważ były one zwolnione ze składek na ubezpieczenia społeczne – pobrane 30 proc. zapisywane jest pracownikowi jako jego składka na ubezpieczenie emerytalne w ZUS;
- dopłaty ze strony państwa.

Wypłaty z PPK po osiągnięciu 60 lat

Osoba oszczędzająca w ramach PPK po osiągnięciu 60. roku życia, będzie mogła korzystać z zebranych środków. W tym także ze środków pochodzących z dopłat ze strony państwa. Nie będzie miał tu znaczenia status aktywności zawodowej takiej osoby. Decyzja, co dalej, będzie należała do uczestnika PPK w wieku 60 plus. Może on przykładowo:
- nadal odkładać pieniądze w PPK;
- skorzystać z domyślnej formy wypłaty: jednorazowo wypłacić 25 proc. środków, a resztę wypłacać co miesiąc przez co najmniej 10 lat lub dłużej; wypłata w tej formie będzie zwolniona od podatku od dochodów kapitałowych, oraz jakichkolwiek innych opłat;
– wskazać dowolną kwotę do wypłaty jednorazowej, a pozostałe środki wypłacać w dowolnej liczbie rat, w tym może jednorazowo wypłacić 100 proc. środków; jednorazowa wypłata powyżej 25 proc. środków i skrócenie okresu wypłat poniżej 10 lat (wypłata środków w mniej niż 120 miesięcznych ratach) będzie skutkować koniecznością zapłaty należnego podatku od dochodów kapitałowych.

Pracownik będzie mógł także dokonać wypłaty transferowej:
– na polisę w zakładzie ubezpieczeń z prawem do świadczenia okresowego lub dożywotniego;
– na rachunek terminowej lokaty.

Pracownik może też wypłacić środki w formie świadczenia małżeńskiego (wypłaty z jednego wspólnego rachunku małżeńskiego).
W trakcie gromadzenia środków można też:
– wypłacić środki w celu pokrycia wkładu własnego w związku z zaciągnięciem kredytu na zakup mieszkania lub budowę domu, o ile nie ukończył 45 lat (do 100 proc. środków, z obowiązkiem zwrotu),
- wypłacić środki w sytuacji poważnej choroby uczestnika PPK, jego małżonka lub dziecka (do 25 proc. środków, bez obowiązku zwrotu).

Dziedziczenie

Przypominamy, że pieniądze gromadzone w PPK są prywatne i podlegają dziedziczeniu – po śmierci aktywa przechodzą na następców prawnych uczestnika programu. .
Wpłata pracodawcy na PPK zwolniona jest ze składek na ubezpieczenia społeczne i nie może być potrącana z wynagrodzenia uczestnika.
Polski Fundusz Rozwoju SA będzie prowadzić ewidencję i system rozliczeń PPK oraz portal internetowy z informacjami na temat PPK.