Skarga pauliańska 2022. "Nie mam żadnych długów, a komornik zajął mój majątek"

Z życia wzięte: rodzina miała kolosalne długi, miała też kolosalny dom. Stać ją było na jego utrzymanie, ale nie było jej stać na płacenie rat kredytów, zaciągniętych na rozwój firmy. Sprawa trafiła do sądu. Komornik zajął pensje pary, ale dług się zwiększał, ponieważ kobieta z mężczyzną przestali płacić raty. Miał zająć nieruchomość dłużników, ale nie zdążył. Mąż i żona zapisali dom siostrze kobiety. Ona długów nie posiadała. W rzeczywistości małżonkowie nadal mieszkali pod dotychczasowym adresem, chociaż oficjalnie mieszkali kątem u innych krewnych (tam się zameldowali). Sądzili, że skoro dom przeszedł w ręce nowego właściciela, to komornik da im spokój. Otóż nie dał. Zajął majątek nowego właściciela posesji. Chodzi o skargę pauliańską.

Skarga pauliańska wynika z przepisów Kodeksu cywilnego. Jest to rodzaj powództwa, które może wnieść wierzyciel, gdy dłużnik świadomie pozbył się swojego majątku na rzecz innej osoby, przez co wierzyciel (osoba prywatna, instytucja lub przedsiębiorstwo, także firma windykacyjna, działająca w ich imieniu) nie jest w stanie odzyskać należności. Skarga pauliańska dotyczy sytuacji, gdy dłużnik decyduje się na darowiznę lub sprzedaż np. domu lub mieszkania często po zaniżonej cenie. Robi to w celu uniknięcia komornika. Wierzyciel ma wtedy prawo do ochrony swoich interesów przed tą swoistą ucieczką dłużnika, składając w sądzie skargę pauliańską. Jeśli sąd stwierdzi, że dłużnik działał z myślą o pokrzywdzeniu wierzyciela i aby uniemożliwić czynności komornikowi, to skarga będzie zasadna. Wówczas wierzyciel będzie mógł odzyskać zaległe pieniądze na drodze egzekucji komorniczej. Chociaż majątek będzie już w posiadaniu innej osoby, dług nie znika. On przechodzi właśnie na tego nowego właściciela i wierzyciel może domagać się uregulowania należności z przepisanych przedmiotów majątkowych. Tym sposobem nabywca lub obdarowany, a nie dłużnik - poprzedni właściciel, będzie musiał zmierzyć się z komornikiem.

Aby wierzyciel faktycznie miał podstawy do wniesienia skargi pauliańskiej, powinno być spełnionych 5 przesłanek: osoba zadłużona dokonała czynności prawnej (np. sprzedała nieruchomość lub ją komuś przekazała); czynność prawna dokonana przez dłużnika doprowadziła do pokrzywdzenia wierzyciela, gdyż dłużnik stał się niewypłacalny; osoba trzecia uzyskała na skutek tej czynności korzyść majątkową; dłużnik działał świadomie i wiedział, że zaszkodzi wierzycielowi; osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową, wiedziała lub przy tzw. zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć, że dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia swojego wierzyciela. Przykładowo: przed przejęciem lub zakupem posesji nie sprawdziła księgi wieczystej, a już znajdował się w niej wpis komornika.

Najważniejszą i najczęściej analizowaną przez sąd przesłanką, jest piąta – dotycząca tego, czy osoba trzecia wiedziała lub mogła dowiedzieć się o tym, że dłużnik pozbywając się części majątku, działał na niekorzyść wierzyciela.

- Jeśli sąd uzna skargę za zasadną, osoba trzecia, która nabyła własność, może utracić nie tylko środki, które zapłaciła osobie zadłużonej, ale również zakupioną rzecz czy nieruchomość. Taki obrót sprawy może doprowadzić do zadłużenia. Poszkodowanej osobie pozostaje w takiej sytuacji wystąpienie na drogę sądową i pozwanie sprzedawcy o odszkodowanie. Dlatego, aby uniknąć ryzyka, że skarga pauliańska obejmie nas swoim działaniem jako osobę trzecią, przed zakupem nieruchomości czy innego majątku, zawsze warto zweryfikować sprzedawcę, nawet jeśli jest to nasz zaufany znajomy lub członek rodziny. Można zrobić to np. poprzez sprawdzenie go w Krajowym Rejestrze Długów – radzi Wioleta Sobiech, ekspert Intrum.

W przypadku darowizny sytuacja jest nieco inna. Niezależnie od tego, czy odbyła się na rzecz członka rodziny, czy innej osoby trzeciej, automatycznie uznaje się, że przesłanka dotycząca wiedzy została spełniona. W takiej sytuacji, nawet gdy osoba obdarowana naprawdę nie wiedziała o szkodliwym dla wierzyciela działaniu, może dojść do skargi pauliańskiej.

Uznanie skargi pauliańskiej nie unieważnia umowy sprzedaży bądź darowizny. Czasami np. córka była nieświadoma długów ojca, a dostała od niego mieszkanie. Względem niej będzie toczyło się postępowanie egzekucyjne i na niej będą ciążyć związane z nim koszty sądowe.

Niekiedy dłużnicy ukrywają przed rodziną swoje problemy finansowe. Zdarzają się sytuacje, w których rodzice lub dziadkowie przepisują swoim dzieciom i wnukom zadłużone mieszkania, już objęte działaniami komornika. Obdarowani o tym, że mieszkanie jest przedmiotem egzekucji, dowiadują się dopiero od komornika.

Kiedy skarga pauliańska jest nieważna? Prawo do skorzystania ze skargi pauliańskiej przysługuje wierzycielowi przez 5 lat. Termin liczy się od dnia, w którym dłużnik pozbył się majątku. Po tym wierzyciel traci możliwość wniesienia skargi.