Stan wojenny: 13 grudnia 1981 rok. Co działo się w Łodzi w czasie stanu wojennego? Stan wojenny w Łodzi na zdjęciach

Wiktor Zajkiewicz jest dziś biznesmenem. W grudniu 1981 roku studiował na Politechnice Łódzkiej, mieszkał w Ksawerowie. Już w pierwszych godzinach stanu wojennego przyjechał do Łodzi. Myślał, że politechnika zacznie strajk.

- Przed gmachem Wydziału Mechanicznego spotkałem kolegę z NZS Mariana Wróblewskiego - wspomina Wiktor. - Kiedy zapytałem go, czy politechnika strajkuje, dowiedziałem się tylko, że decyzja zapadnie o godzinie 12.00 i abym wszystkie osoby wchodzące do budynku informował, że jeśli chcą wziąć udział w strajku, mają się udać do domu studenckiego nr 2. Do godziny 12.00 skierowałem tam kilkadziesiąt osób.

Później Wiktor postanowił pojechać przed siedzibę łódzkiej Solidarności na ul. Piotrkowskiej.

- Przed budynkiem spacerowały jedynie pojedyncze osoby. Postanowiłem pójść na Górniak i kupić kwiaty, by położyć je przed budynkiem Solidarności. Gdy powiedziałem kwiaciarkom z placu Niepodległości, po co mi kwiaty, to początkowo nie chciały mi ich sprzedać. Wróciłem przed siedzibę Solidarności. Zastałem tam dwie osoby, które przyszły z brzeszczotem i nieudolnie próbowały przepiłować kłódkę na okratowanej bramie. Odebrałem im brzeszczot i dokończyłem piłowanie kłódki. Po schodach wszedłem na pierwsze piętro i ze znajdujących się tam szafek zacząłem wyrzucać przez balkon stare wydania tygodnika „Solidarność”, plakaty, książki, maszyny do pisania.

Następnie zszedłem na dół i zabrałem ze sobą pędzle, szczotki oraz pojemniki z farbą i klejem. Na lewej przybudówce budynku wymalowałem duży napis Strajk” oraz na głównym budynku Jaruzelski = Pinochet.

We wtorek, 15 grudnia Wiktor ponownie pojechał na ul. Piotrkowska. Brama wejściowa do siedziby łódzkiej „Solidarności” znów była zamknięta.

- Krata została spięta łańcuchem i nikt nie miał narzędzi - opowiadał Wiktor. - Obok leżała gruba belka, którą zacząłem walić w łańcuch i kratę, ale nie było żadnych szans, by ją otworzyć. W pewnej chwili tłum jak na komendę naparł na kratę i została ona wyrwana z muru. Ponownie wbiegłem na pierwsze piętro i wyrzucałem pozostałe materiały drukarskie i książki. Tłum zebrany na dole łapał te wszystkie wyrzucane przedmioty. Gdy opróżniłem wszystkie szafki, po raz drugi zniosłem dwie torby pełne papieru.

Wiktor wrócił do domu i przez całą noc z braćmi wymalował około 150 plakatów z hasłami przeciwko stanowi wojennemu. Następnego dnia zabrał te plakaty do Łodzi. Przed siedzibą Solidarności stały grupki osób. Ludzie ostrzegli go, by tym razem nie włamywał się do budynku, bo to zasadzka. W środku czekają zomowcy. Zgromadzeni tam ludzie wzięli od niego plakaty i błyskawicznie rozkleili. Następnego dnia na ul. Piotrkowskiej Wiktor został zatrzymany przez milicję. Zabrano go na komendę.

- Byłem świadkiem, jak zomowiec zapytał staruszka, którą ręką składał kwiaty przed kościołem na ul. Sienkiewicza, a następnie pałą walił go po tej ręce - wspomina. - Kilku zomowców waliło pałami leżącego na podłodze chłopca, a on wył jak zarzynane zwierzę. Po uderzeniu pałką z głowy trysnęła mu krew. Przed komendą ustawiono „ścieżkę zdrowia” i osoby, które miały wchodzić do samochodów-więźniarek były bite przez zomowców...

Łódź była jednym z niewielu miast w Polsce, w których po wprowadzeniu stanu wojennego doszło do masowych protestów. Od 13 do 17 grudnia w rejonie siedziby Zarządu Regionalnego „Solidarności” i pobliskiej katedry gromadziły się tłumy ludzi palących znicze i skandujących nazwę związku. W poprzek ul. Piotrkowskiej zbudowano nawet niewielką barykadę z płyt chodnikowych. Demonstranci rozpędzani byli przez oddziały ZOMO, korzystające z armatek wodnych i granatów z gazem łzawiącym. Dziesiątki osób trafiały na przesłuchania, a następnie przed kolegia ds. wykroczeń, orzekające najczęściej dotkliwe kary finansowe.

Wiktor miał szczęście. Jego sprawa zakończyła się kolegium. Dostał 2000 złotych grzywny...

- W grudniu internowano ponad 5 tys. osób, z tego ok. 140 z województwa łódzkiego - mówił nam Leszek Próchniak, łódzki historyk. - Łącznie w okresie stanu wojennego w ponad 50 ośrodków odosobnienia, jak nazwano miejsca osadzenia więźniów politycznych, znalazło się prawie 10 tys. osób. Według oficjalnych danych 238 z nich pochodziło z naszego województwa.

Liderzy Solidarności w Łodzi, Andrzej Słowik i Jerzy Kropiwnicki, którzy zostali aresztowani w niedzielę, 13 grudnia, zdążyli wcześniej wezwać do strajku powszechnego w regionie. Na wezwanie odpowiedziało kilkadziesiąt zakładach na terenie województwa. Protest nie przybrał jednakże masowego charakteru. Tam, gdzie pracownicy byli najbardziej zdeterminowani, do akcji wkraczało oddziały milicyjne i wojskowe. Interweniowały m.in. w Bistonie, Albie, Elcie, Fonice, Emforze, Polanilu, Uniprocie, Teofilowie, Fabryce Szlifierek im. J. Strzelczyka oraz w zajezdniach tramwajowych w Chocianowicach i przy ul. Tramwajowej. W żadnym z wymienionych zakładów robotnicy nie stawiali oporu, opuszczając przedsiębiorstwo w obliczu siły.

Longin Chlebowski, działacz Solidarności w łódzkim MPK, wspomina, że rano 13 grudnia dzieci obudziły go, mówiąc, że nie ma „Teleranka”.

- Moja żona ma na imię Wiesława, obchodziła imieniny, mieliśmy gości - opowiada Longin Chlebowski. - Część z nich u nas nocowała. Rano przyszła do nas koleżanka, Łucja Piaseczna, z informacją, że zostałem aresztowany. Poprosiłem, by przyszedł jej małżonek Hirek. Wziąłem jeszcze innego kolegę Stasia, który mieszkał w moim bloku. Pojechaliśmy na ul. Tramwajową. Pokazałem, że nie jestem aresztowany, a byłem wtedy przewodniczącym Solidarności w łódzkim MPK. Zapowiedziałem, że objadę wszystkie zajezdnie. Rozpoczęliśmy przygotowania do strajku.

Gdy był w jednej z łódzkich zajezdni, dowiedział się, że przyszli po niego do domu.

- Najpierw zabrali brata, ale na klatce schodowej zorientowali się, że to nie ja - opowiada Longin Chlebowski. - Wręczyli mu wezwanie dla mnie. W poniedziałek o godzinie 7.30 miałem się zgłosić w komendzie przy ul. Lutomierskiej. Dokończyliśmy ten objazd. Do domu dotarłem około godziny 2.00 w nocy. Uznałem, że skoro mam być w poniedziałek rano na komendzie przy ul. Lutomierskiej, to nic mi nie zrobią. Myliłem się. Minęło pół godziny od mojego wejścia do domu i już po mnie byli. Wpadło do mieszkania z ośmiu mężczyzn. Pod oknami bloku stały dwa gaziki. Przewieźli mnie do komendy dzielnicowej przy ul. Kopernika. Tam pułkownik milicji zapytał się, jaką funkcję pełnię w Solidarności. Gdy usłyszał, że jestem szefem związku w całym MPK, to tylko westchnął i stwierdził: Za wysokie progi dla mnie! Wtedy pierwszy raz ugięły się pode mną nogi...

Longina Chlebowskiego zawieziono do Komendy Wojewódzkiej na ul. Lutomierską... Do godziny 23.00 w poniedziałek, 14 grudnia przesiedział w trzyosobowej celi, w której zamknięto 15 osób. Potem zawieziono go do więzienia w Sieradzu. Na ulicy Lutomierskiej pożegnano ich „ścieżką zdrowia”.

- W Sieradzu też przywitano nas taką ścieżką - dodaje Longin Chlebowski. - 19 grudnia znów przewieziono mnie do Łodzi, na ul. Lutomierską. Czekał tam na mnie już prokurator wojskowy. Powiedział, że za naruszenie przepisów o stanie wojennym, organizowanie strajku dostanę 15 lat więzienia. W Wigilię zabrali mnie do więzienia przy ul. Stokowskiej. I dopiero 24 grudnia żona dowiedziała się, co się ze mną stało!

13 stycznia 1982 roku Longin Chlebowski stanął przed sądem wojskowym. Skazano go na 3 lata więzienia, 3 tysiące zł grzywny i rok ograniczenia praw publicznych. Z więzienia wyszedł 3 sierpnia 1983 roku na mocy amnestii.