Tam gdzie przechadzali się Hans Kloss z Karolem Borowieckim

Kawiarnia Irena? Przecież to sklep na rogu - mówię do siebie przeglądając "Przewodnik po filmowej Łodzi" wydany tego lata. W okolicy mieszkam od ponad roku. Starsi mieszkańcy nie myślą jednak o tym miejscu inaczej jak o dawnej kawiarni Irena. Ale na fakt, że Irena zagrała w filmie uwagę zwrócili nieliczni.

- Wiem, że wcześniej tu była kawiarnia, bo mówią o tym nasi klienci. Ja nawet nie wiedziałam, całe życie mieszkam na Bałutach - mówi Anna Jeżak, zastępca kierownika sklepu. "Daleko od szosy" nie oglądała zbyt uważnie. - To jest ten serial, w którym gra Talar? - nazywa Krzysztofa Stroińskiego nazwiskiem bohatera z serialu "Dom".

- Film pamiętam, ale nie zwracałam uwagi na miejsca. Kawiarnię Irena też pamiętam, w 1983 roku miałam praktyki w sklepie na osiedlu Radiostacja, przejeżdżałam tędy codziennie tramwajem - wspomina pani Lidia, sprzedawczyni dyżurująca akurat na stoisku monopolowym.

W czwartym odcinku serialu "Daleko od szosy" Leszek (Krzysztof Stroiński) czeka na Anię (Irena Szewczyk) przed budynkiem Instytutu Chemii (Szkoła Zgromadzenia Kupców). Po wyjściu z zajęć dziewczyna nie dostrzega go i z kolegą idzie do popularnej kawiarni.

Miejsca takie jak to odkrywa, przypomina i pokazuje "Przewodnik po filmowej Łodzi". Jego autorami jest trójka młodych ludzi związanych z Centrum Inicjatyw na Rzecz Rozwoju Regio Marta Wawrzyniak, Maciek Kronenberg i Ola Jonas. Autorzy przewodnika obejrzeli 150 filmów, których zdjęcia kręcone były w Łodzi. Wybrali około 60, które pokazują charakterystyczne łódzkie plenery, w których nasze miasto jest najbardziej widoczne.

Litra "Wyborowej" w Muzeum Miasta

Najbardziej łódzkim filmem jest oczywiście "Ziemia Obiecana " Andrzeja Wajdy, której akcja dzieje się w Łodzi, a sceny powstawały w rezydencjach łódzkich fabrykantów oraz ich dawnych fabrykach, często ciągle wówczas służących przemysłowi włókienniczemu. Filmowi bohaterowie mieszkają i bywają w pałacu Izraela Poznańskiego, czyli dzisiejszym Muzeum Miasta Łodzi, w rezydencji Karola Poznańskiego, czyli dzisiejszej Akademii Muzycznej, pałacu Scheiblera, czyli w Muzeum Kinematografii przy pl. Zwycięstwa i na Księżym Młynie. Wnętrza fabryczne odtworzono w przędzalni przy ul. Tymienieckiego 25.

Ale w tych miejscach kręcono sceny nie tylko do "Ziemi Obiecanej". Pałac Poznańskiego na rogu Zachodniej i Ogrodowej stał się restauracją, w której upijają się byli SB-cy z "Psów 2 Ostatnia Krew" - Franz (Bogusław Linda) i Wolf (Artur Żmijewski). Wolf woła do kelnera: - Panie! Litra wyborowej i ogórki!

Pałac Scheiblera przy placu Zwycięstwa w jednym ze swoich filmowych wcieleń staje się "Cafe Rose" w Istambule w serialu "Stawka większa niż życie". Okazuje się, że wystarczy na kominku posadzić roznegliżowaną tancerkę, druga, z zasłoniętą twarzą tańczy na środku sali i już europejskie wnętrze mieszkalne bogatego fabrykanta stanie się wschodnim centrum rozkoszy. Rezydencji Herbsta na Księżym Młynie zza ogrodzenia przyglądają się bohaterowie "Kawalerskiego życia na obczyźnie". Pałac ma znajdować się w Niemczech, gdzie Polacy pojechali na zarobek. Po ogrodzie spacerują bogaci Niemcy.
W Pałacu Juliusza Kindermana, czyli Klubie Nauczyciela przy Piotrkowskiej 137 i pobliskiej siedzibie Edwarda Kerna przy Piotrkowskiej 179 zamieszkała filmowa "Rodzina Połanieckich". Pałac Schweikertów przy ul. Piotrkowskiej 262/264, w którym obecnie mieści się Instytut Europejski w "Arii dla atlety" zamienił się w elegancki skadinąd, zakład pogrzebowy w Portugalii.

Filmowcom przydawały się także obiekty fabrykanckich instytucji. Dom Towarzystwa Akcyjnego Ludwika Geyera przy Piotrkowskiej 74 stał się siedzibą Banku Zbożowego, którym zarządzał Nikodem Dyzma. Filmowy bohater do pracy miał niedaleko. Reżyser usytuował jego mieszkanie przy ul. Moniuszki, ale kazał prezesowi jeździć dorożką.

Siedziba Narodowego Banku Polskiego przy al. Kościuszki 14 zagrała bank, tyle że szwajcarski, w którym Kwinto (Jan Machulski) i Duńczyk (Witold Pyrkosz) dobierają się do pieniędzy Kramera. Łódzki Zakład Energetyczny na rogu uli Targowej i Tuwima ze swymi złoceniami i marmurami zagrał bank w Istambule, w tym samym odcinku "Stawki większej niż życie", w którym pałac Scheiblera był kawiarnią.

Wejście do Fabryki Grohmana, z charakterystycznymi szpulkami, zwanymi Beczkami Grohmana, obok których przejeżdża Anka podczas przeprowadzki z ojcem Karola z Kurowa w"Ziemi Obiecanej" pojawiły się w "Cudownym Dziecku" jako wejście do fabryki, w której doszło do wypadku i rozszczelnienia pojemnika z tajemniczą bronią "M". Na szczęście katastrofie, dzięki niezwykłym umiejętnościom psychokinetycznym zapobiegnie Piotrek Meller (Rusty jedwab).

Edukacja w siedzibie niemieckiego wywiadu

W filmach grają także łódzkie średnie i wyższe. W III Liceum Ogólnokształcące przy ul. Sienkiewicza 46 na potrzeby "Stawki większej niż życie" stało się siedzibą niemieckiego wywiadu. Po wyjściu stamtąd Kloss (Stanisław Mikulski) wsiada do rikszy kierowanej przez Tadka (Jan Englert), członka siatki konspiracyjnej i jadą do siedziby konspiratorów.

Rektorat Politechniki Łódzkiej w Parku Klepacza stał się redakcją czasopisma "Pasikonik", w której pracuje Olo Jedlina (Jacek Chmielnik) w "Kingsajzie". Na wykłady do siedziby rektoratu Uniwersytetu Medycznego przy al. Kościuszki 4 chodzi Witek Długosz (Bogusław Linda) w "Przypadku" zanim trzykrotnie będzie próbował dogonić pociąg na dworcu Łódź Fabryczna. Za to gabinet rektora szkoły filmowej posłużył za biuro senatorskie Anny Walewskiej (Ewa Kasprzyk) , w którym odwiedza ją eksgrabarz Nikoś Dyzma (Cezary Pazura) w "Karierze Nikosia Dyzmy". Przy Bibliotece Uniwersytetu Łódzkiego przy ul. Matejki 32/38 kręci się elegancki, i zawsze usiłujący rzucić palenie "Kapitan Sowa na tropie" (Wiesław Gołas).

Zamów pochówek w Honoratce
Wzięciem w celuloidowym świecie cieszą się też łódzkie lokale. Czasem grają same siebie. W dawnym Domu Majstrów Tkackich przy ul. Tuwima 1/3, późniejszym kinie Wisła, mieściła się kiedyś restauracja Tivoli. Jej nazwę jako międzywojennej knajpy przywołuje "Vabank II riposta". Tu Kwinto (Jan Machulski) gra w jazzbandzie. W Esplanadzie przy Piotrkowskiej 100, Jan Kowalski, zagorzały antysemita w "Cudzie purymowym" (Sławomir Orzechowski) dowiaduje się, że otrzyma spadek po bogatym krewnym, jeśli jego rodzina wróci do żydowskich korzeni.
Wnętrza Spatifu, przy al. Kościuszki 31/33, restauracji, w której w czasach świetności balowali łódzcy filmowcy, zagrały wnętrze mieszkania literata Stanisława Olszowskiego (Jerzy Duszyński), do którego trafia główna bohaterka "Awantury o Basię" (Małgorzata Piekarska). Kolejna filmowa kawiarnia, nieistniejąca już Honoratka przy ul. Moniuszki 2, przeszła ciekawą metamorfozę i w "Kaloszach szczęścia" zmieniła się w zakład pogrzebowy w Monachium.

Wnętrza pobliskiego Grand Hotelu, dopełniającego filmowego trójkąta, między którym wędrowali filmowcy po pracy, "zagrały" w "Krollu", gdzie porucznik Arek (Bogusław Linda) i kapral Wiaderny (Cezary Pazura) zasiegają informacji o tytułowym dezerterze (Olaf Lubaszenko). W Hotelu Centrum przy Kilińskiego 59/63 sędzia Jaskuła (Henryk Bista) w "Piłkarskim pokerze" wybiera dziewczyny do łóżka, załatwiając wynik meczu.

Kino Capitol zagrało tytułowe kino w "Ucieczce z kina Wolność". Na Placu Wolności wysiada harcerski zastęp "Czarnych stóp". Alei Włókniarzy, na której w nocy odbywają się nielegalne wyścigi samochodowe Piotr Szczepański poświęcił "Aleję Gówniarzy". Filmowa mapa Łodzi pełna jest takich miejsc, adresów, kamienic, ulic.