Ustawa antysmogowa - skuteczna w walce o czyste powietrze

Wcześniej artykuł ten umożliwiał wprawdzie wprowadzenie ograniczenia w stosowaniu określonego rodzaju paliwa, ale wyłącznie poprzez całkowity zakaz jego używania. Nowa wersja tego przepisu to już nie wyłącznie całkowity zakaz, ale możliwość wprowadzenia minimalnych wymagań w odniesieniu do:

- rodzajów paliw dozwolonych lub zakazanych na danym terenie
- minimalnego standardu emisji kotłów.

Zgodnie z nowymi przepisami, na obszarze miasta czy gminy będzie można zabronić spalania np. mułu węglowego czy też użytkowania naj­gorszych, pozaklasowych kotłów zasypowych. Wcześniej polskie prawo nie przewidywało takiej możliwości stopniowania wymagań.

Inaczej mówiąc, poprawka daje władzom regionów możliwość podejmowania działań mających na celu zapobieżenie negatywnemu oddziaływaniu na zdrowie ludzi lub środowisko. Może to być np. wprowadzenie ograniczeń lub nawet zakazów eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw.

Dzięki nowym przepisom samorządy mogą za pomocą uchwał określić rodzaj i jakość paliw dopuszczonych do stosowania w domowych piecach. Co więcej, mogą również wyznaczyć standardy techniczne dla tych pieców. To ogromne ułatwienie dla jednostek samorządu terytorialnego, które mogą teraz same decydować, jak dbać o jakość powietrza, zwłaszcza że na działania związane z modernizacją instalacji grzewczych są środki z programów unijnych.

Ustawa antysmogowa sama w sobie niczego więc nie nakazuje ani nie zakazuje. Daje jedynie samorządom możliwość, aby w razie potrzeby decydowały, czym i w czym ich mieszkańcy mogą ogrzewać swoje mieszkania. Tak więc jeśli gdzieś pojawi się pomysł skorzystania z nowego prawa - jak to już stało się w Krakowie i innych miastach - droga została otwarta.

Niedostatki ustawy antysmogowe to m.in. brak obowiązku zapewnienia programów osłonowych dla najbiedniejszych - ustawa nie narzuca wprost wymogu konkretnej rekompensaty dla najuboższych w przypadku, gdy nowe regulacje narażą ludzi na wzrost kosztów ogrzewania.

Na wieść o podpisaniu ustawy antysmogowej przez prezydenta, Tadeusz Arkit z Platformy Obywatelskiej, autor wspomnianej poprawki, powiedział w wywiadzie dla „Gazety Krakowskiej”:

Czy ustawa zaszkodzi polskiemu górnictwu?

Pytanie powinno być raczej takie, czy powinniśmy rozwijać przemysł, który zagraża ludzkiemu zdrowiu i życiu? Tak było w XIX wieku. Wtedy nastąpiło gwałtowne uprzemysłowienie, jego konsekwencją było m.in. zanieczyszczenie środowiska. XIX wiek już się jednak skończył.

Teraz powinniśmy stawiać na tworzenie innowacyjnej gospodarki, a nie takiej, która szkodzi ludziom. Poza tym ta ustawa nie zabrania palenia węglem. Największym problemem jest spalanie mułów, które są węglowym odpadem. Jeśli wsadzane są do pieca razem z innymi śmieciami, to do powietrza dostają się trucizny. Dzięki tej ustawie na terenie gmin będzie można wyeliminować takie praktyki.

Czym się, według Pana, kierował prezydent Duda, podpisując ustawę?

Ważna była pozytywna presja Krakowa. Myślę, że wpływ na decyzję prezydenta miał także niedawny wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie uchwały sejmiku województwa małopolskiego dotyczącego zakazu palenia węglem w Krakowie. Sąd uchylił tę uchwałę, ale podkreślił, że nowa ustawa antysmogowa usuwa wady prawne małopolskiej uchwały. (...)

Ustawa antysmogowa daje możliwość wprowadzenia na terenie gmin norm dla pieców lub dla węgla. Co jednak można zrobić w takim przypadku, kiedy prezydent czy burmistrz nie będą chcieli na swoim terenie takich przepisów?

Ustawa przewiduje w takiej sytuacji, że uregulowania dla pieców lub dla węgla może wprowadzić dla danej gminy sejmik województwa. Zostawiliśmy taką furtkę, ponieważ zdaję sobie sprawę, że władze zanieczyszczonych miejscowości mogą mieć dylemat, zwłaszcza w okresie przedwyborczym, czy powinny podjąć decyzję o wprowadzeniu norm dla pieców. Wtedy taką decyzję mógłby podjąć sejmik i będzie musiał zapytać o opinię gminę, ale ta opinia nie będzie dla niego wiążąca.”

Ministerstwa pracują nad zakazami

Jedną z konsekwencji wprowadzenia ustawy jest rozpoczęcie w Ministerstwie Rozwoju prac legislacyjnych mających na celu eliminacje ze sprzedaży najbardziej trujących pieców i najgorszych jakościowo paliw.

Ministerstwo Rozwoju planuje, aby nowe regulacje ustawowo zakazywały sprzedaży kotłów o mocy do 1 MW które nie spełniają IV klasy czystości spalin. Nowe regulacje w szczególności mają dotyczyć poziomu emisji zanieczyszczeń, konstrukcji kotłów i ich sprawności. Eksploatować będzie można jedynie kotły automatyczne, w których podajnik pobiera paliwo ze zbiornika uniemożliwiając w ten sposób spalanie odpadów. Jednocześnie uznanie 1 MW na granice oznacza objęcie nowymi przepisami kotłów znajdujących się również w szkołach, ośrodkach zdrowia czy w budynkach użyteczności publicznej.

Ministerstwo Energii chce z kolei wprowadzić zakazać spalania najbardziej szkodliwych odpadów węglowych. Mają zostać przedstawione nowe wymagania co do zawartości siarki, wartości opałowej, wymiaru ziarna czy zawartości wilgoci. Mają one dotyczyć węgla kamiennego, brykietów, pelletów zawierających co najmniej 90 proc. węgla kamiennego, paliw bezdymnych i odpadów węglowych: mułów i flotokoncentratów. Według resortu energii, odpady węglowe powinny być spalane tylko w specjalnych zakładach wyposażonych w urządzenia filtrujące spaliny.

Przewiduje się, że przepisy miałyby wejść w życie w 2017 roku, jednak są one na wstępnym etapie legislacyjnym i powyższe ustalenia mogą jeszcze ulec zmianie podczas prac w ministerstwach, a później w parlamencie.

Sejmik wojewódzki może wprowadzić ograniczenia lub zakazy

• W artykule 96 nowelizującym ustawę Prawo Ochrony Środowiska doprecyzowano zakres przedmiotowy uchwały sejmiku wojewódzkiego. Sejmik wojewódzki może w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na zdrowie ludzi lub środowisko, wprowadzić ograniczenia lub zakazy w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. Projekt takiej uchwały opracowuje zarząd województwa, który przedstawia taki projekt uchwały do zaopiniowania właściwym miejscowo wójtom, burmistrzom lub prezydentom miast i starostom.

Organy samorządu terytorialnego zobowiązane są do wydania opinii w ciągu miesiąca od otrzymania projektu. W ustawie określono obligatoryjne i fakultatywne elementy uchwały sejmiku wojewódzkiego.

Nowością jest możliwość ograniczenia rodzajów albo jakości paliw dopuszczonych do stosowania lub których stosowanie jest zakazane w granicach obszarów ich spalania (zazwyczaj, gdzie nie dotrzymywane są standardy jakości powietrza).

Drugi obszar istotnych zmian w ustawie dotyczy mechanizmu kompensacji, uzależniając wydanie pozwolenia na wprowadzenie gazów lub pyłów do powietrza od zapewnienia odpowiedniej i trwałej ich redukcji. Mechanizm kompensacji ma na celu pogodzenie potrzeby ochrony powietrza z możliwością rozwoju działalności gospodarczej.

Nowe przepisy stwarzają możliwość kompensowania emisji z udziałem większej liczby podmiotów mając na względzie również ograniczenie tzw. niskiej emisji. Można mieć nadzieję, że podpisana ustawa daje szansę rozwojowi nowoczesnych technologii w górnictwie i energetycznym wykorzystaniu paliw stałych - bo te są główną przyczyną złej jakości powietrza w naszym kraju, szczególnie w okresie zimowym.