Unikalny film z budowy łódzkich kanałów został odnaleziony w archiwum Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce. Do Polski przywieźli go archiwiści z IPN. Odnaleziony film będzie częścią powstającego dokumentu z okazji przypadającego w tym roku 95-lecia Zakładu Wodociągów i Kanalizacji w Łodzi.

NA KOLEJNYCH SLAJDACH: film i archiwalne zdjęcia

ZWIK posiada bogate archiwa zdjęć z budowy kanałów, zbiorników wody na Stokach, oczyszczalni ścieków, studni głębinowych czy regulacji łódzkich rzek. Prace przy ściekowych kolektorach dokumentowano przy użyciu aparatów fotograficznych, nie pomyślano jednak o utrwaleniu ich na filmowej taśmie. Budowa kanalizacji była przecież epokowym wydarzeniem w historii naszego miasta - ogromnym wysiłkiem lokalnego samorządu, który próbował wyrównać cywilizacyjne zapóźnienia miasta. Łódź na początku XX wieku nie miała jeszcze kanalizacji i wodociągów. Mieszkańcy 500 - tysięcznej aglomeracji wylewali ścieki wprost na ulice, a wodę czerpali z płytkich, skażonych bakteriami podwórkowych studni. W mieście wybuchały epidemie. Ścieki fabryczne i bytowe zanieczyszczały lokalne rzeczki. Dramatyczny stan sanitarny pogarszało przeludnienie miasta.

NA KOLEJNYCH SLAJDACH: film i archiwalne zdjęcia

Budowę kolektorów chętnie pokazywano odwiedzającym nasze miasto gościom. 8 sierpnia 1927 roku do Łodzi przybyła wycieczka kombatantów, ochotników amerykańskiej Polonii „Błękitnej Armii” gen. Józefa Hallera, sformowanej we Francji w 1917 roku. Ich wizytę w Łodzi dokumentowali amerykańscy filmowcy. Owoc pracy filmowców został odnaleziony w archiwach Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce i poddany obróbce cyfrowej przez pracowników Filmoteki Narodowej i Instytutu Pamięci Narodowej. Dzięki uprzejmości dr. Teofila Lachowicza - opiekuna archiwum Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce – możliwe stało się upublicznienie tego niezwykłego filmu.



CZYTAJ DALEJ NA KOLEJNYM SLAJDZIE

Na taśmie filmowej utrwalono łodzian pracujących przy wykopach na kolektory ściekowe. Do robót zatrudniano bezrobotnych, którzy stracili pracę w łódzkich zakładach włókienniczych. Akordowy kopacz otrzymywał dzienne wynagrodzenie w wysokości kilku złotych, w ciągu dniówki musiał wybrać prawie 5 metrów sześciennych gruntu. Praca była niebezpieczna z powodu osuwania się ziemi i zalewania wykopów przez wody gruntowe. Zdarzały się wypadki, w tym śmiertelne. Kopaczowi pomagał „windziarz”, który wydobywał urobek na powierzchnię łańcuchowym wyciągiem zwanym potocznie „szubienicą”. Lepiej opłacani byli murarze, którzy wznosili ceglane kanały. Otrzymywali 2 zł na godzinę, ich pomocnicy 1 zł.

W archiwach ZWIK zachowało się zdjęcie wykonane podczas wizyty Polonusów w Łodzi 8 sierpnia 1927 roku. Utrwalono na nim moment przewożenia gości towarową kolejką na miejsce robót kanalizacyjnych. Jak donosiła ówczesna łódzka prasa, „weterani z USA dotarli na Dworzec Łódź Kaliska w godzinach porannych”. Zwiedzali roboty kanalizacyjne na Rokiciu, zeszli tam pod ziemię i zbudowanym już ceglanym kolektorem przeszli w kierunku Lublinka. Na terenie powstającej oczyszczalni ścieków podejmował ich szef Wydziału Kanalizacji i Wodociągów, inżynier Stefan Skrzywan. Został on uchwycony przez operatora kamery. W specjalnie ustawionym namiocie z płótna przygotowano uroczyste śniadanie. Z ujęć filmowych widać, że zacni goście zwiedzali podziemny przelew burzowy do rzeki Karolewki u zbiegu ulic Pienistej i Dennej. To największy kanał przelewowy w Łodzi o bardzo ciekawej konstrukcji. Goście uczestniczyli we mszy św. w katedrze, a około godziny trzeciej po południu wycieczka udała się do fabryki Scheiblera i Grohmana. Po zwiedzaniu największych łódzkich zakładów włókienniczych odbył się pokaz umiejętności fabrycznej straży ogniowej. Wieczorem w ogrodzie restauracji „Tivoli" został wydany przez Zarząd Miasta uroczysty obiad. Polonusi opuścili Łódź następnego dnia - 9 sierpnia 1927 roku. W celu godnego przyjęcia wycieczki z USA w naszym mieście został powołany specjalny „Obywatelski Komitet Przyjęcia”.

CZYTAJ DALEJ NA KOLEJNYM SLAJDZIE