Zainteresowanie Halloween przeminie jak każda moda

Niedawno kurator oświaty województwa kujawsko-pomorskiego wystosował list do dyrektorów szkół, w którym ostrzegał przed organizacją halloweenowych imprez. Dlaczego Halloween budzi tyle emocji?

Nie wiem, czy budzi takie emocje. Cała sprawa ma długą przeszłość i krótką historię. Współczesna historia Halloween rozpoczęła się w XIX wieku, kiedy irlandzcy emigranci, którzy zamieszkali w USA, przenieśli tam swoje zwyczaje, rytuały sięgające jeszcze czasów celtyckich. Bardzo odległych czasów i związanych ze swoiście przeżywaną relacją z zaświatami, mówiąc inaczej z tamtym światem. Pojawiały się one w różnych kulturach, także Celtów, na przełomie jesieni i ziemi, nadciągających ciemności. Szczególnie na północy było dostrzegalne i bardziej dotkliwe niż na słonecznym południu. W wielu kulturach istniało przekonanie, że podczas tego okresu szczególnie łatwo jest nawiązać kontakt z zaświatami. To wszystko tworzyło sieć skojarzeń, symboli, które w tamtych czasach były zaznaczane za pomocą odpowiednich rytuałów. To zostało przeniesione do USA. Ale wszystko się zaktualizowało dopiero w latach 20. XX wieku.

CZYTAJ WIĘCEJ >>>>

Dlaczego dopiero wtedy?

Jest to tylko częściowo zagadką, bo myśląc współcześnie o kapitalizmie, musimy wprowadzić pojęcie zwane komercjalizacją, czy raczej utowarowieniem. Kapitalizm chce ze wszystkiego uczynić towar, także z tej wiązki rytuałów, zwyczajów, ludzkich zachowań. Można w ten sposób zintensyfikować sprzedaż różnych artykułów, począwszy od tego, co jest potrzebne, do performansu halloweenowego, a więc przebrań, a potem związanej z tym żywności, trunków. A z drugiej strony ma miejsce dążność ludzi, by zapełnić czas miłymi okazjami. W trakcie których można spotkać znajomych, zjeść, wypić, porozmawiać czy zachować się w sposób bardziej hałaśliwy. Stąd te maski, przebrania, dziwne zachowania. To wszystko wędrowało na Zachód w związku z dominacją amerykańskiej kultury i do Europy przywędrowało w połowie XX wieku. To się nie spotkało z równym przyjęciem. Francja chłodno podeszła do Halloween. Tam dalej, w porównaniu z Wielką Brytanią, Niemcami czy Włochami, nie jest szumnie obchodzone.

W latach 90. XX wieku Halloween dotarło też do Polski, wraz ze zmianą ustroju.

Myślę, że przejęliśmy wtedy cały pakiet zwyczajów, rytuałów kultury popularnej. Uważam, że jest to zrozumiane zjawisko. Przy czym trzeba sobie też powiedzieć, że jest to chyba zjawisko przejściowe. Tak jak wszystkie mody, różne zapożyczenia, ma swój ograniczony czas trwania. Choć w przypadku Halloween może to trwać trochę dłużej niż różne mody.

Niektórzy twierdzą, że Halloween jest nam obce kulturowo. Tak jest?

W naszej kulturze mamy do czynienia ze zwyczajem, którego celem jest zbliżenie do wspomnianych już przeze mnie zaświatów. Wystarczy wspomnieć „Dziady” Adama Mickiewicza, które zostały w tak wysoce artystyczny sposób przeniesione z ludowych wierzeń, przekonań, zachowań. To jest taka wyraźna tendencja związana z chęcią nawiązania kontaktów z tym drugim światem czy zaświatami. A jednocześnie próba pewnego oswojenia się ze śmiercią.

Kościół też krytykuje Halloween...

To jest sedno sprawy. To bardzo kłopotliwe i niechętnie widziane przez Kościół zachowanie. Stosunek do śmierci i zmarłych jest wyraźnie prezentowany wiernym, obudowany całym szeregiem instytucji, przekonań, wierzeń. Dzień Wszystkich Świętych przecież o tym wszystkim poucza. Natomiast Halloween jest taką pogańską formą, a więc nie do zaakceptowania na gruncie Kościoła sposobem myślenia o tych ostatecznych sprawach. I nie ma co ukrywać, takim uproszczonym, bardzo zabawowym sposobem oswajania człowieka ze śmiercią. Te zaświaty są wypełnione jakimiś dyniami, potworkami, mniej czy bardziej śmiesznymi.