Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Zmiany w prawie spadkowym. Dziedziczenie długów tylko do wysokości spadku

Andrzej Gębarowski
1 kwietnia 2015 r. prezydent podpisał projekt ustawy zmieniającej przepisy Kodeksu cywilnego w zakresie odpowiedzialności za długi spadkowe. Zmiany te są korzystne dla spadkobierców, gdyż po ich wprowadzeniu nieznajomość prawa nie będzie im szkodziła. Uchronią one obywateli przed negatywnymi skutkami braku złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Zmiana ustawy wejdzie w życie po okresie vacatio legis, czyli po upływie sześciu miesięcy od daty jej opublikowania, a zatem prawdopodobnie w październiku 2015 roku.

Najważniejsza nowość polegać będzie na wprowadzeniu – jako zasady – odpowiedzialności za długi spadkowe z tzw. dobrodziejstwem inwentarza (tj. do wysokości wartości aktywów spadkowych), w miejsce obowiązującej obecnie zasady odpowiedzialności nieograniczonej.

W aktualnym stanie prawnym „milczenie”, czyli brak formalnego oświadczenia spadkobiercy po śmierci spadkodawcy oznacza przyjęcie spadku wprost, a tym samym nieograniczoną odpowiedzialność za długi wchodzące w skład spadku.

Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 1012 Kodeksu cywilnego spadkobierca może postąpić na trzy sposoby:

  • przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste),
  • przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza),
  • spadek odrzucić.

Na podjęcie decyzji spadkobierca ma 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swego powołania, tj. o tym, że został spadkobiercą.

Niezłożenie przez spadkobiercę oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jest jednoznaczne z prostym przyjęciem spadku; oznacza więc nieograniczoną odpowiedzialność za długi spadkowe. Innymi słowy, jeśli okaże się, że wysokość długów zmarłego przewyższa wartość odziedziczonego majątku, spadkobierca poniesie stratę. Może to być strata tak duża, że prowadząca w konsekwencji do katastrofy życiowej, o czym poszkodowany spadkiem dowie się – w skrajnym przypadku – dopiero wtedy, gdy zgłoszą się do niego wierzyciele zmarłej osoby.

W obecnym stanie prawnym wyjątkowo traktowani są jedynie spadkobiercy niemający pełnej zdolności do czynności prawnych, a także osoby, co do których istnieje podstawa do ich całkowitego ubezwłasnowolnienia oraz osoby prawne – milczenie takich osób oznacza przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Za mniej więcej 6 miesięcy niekorzystne dla spadkobierców przepisy zmienią się.

Zgodnie z uchwaloną już ustawą, brak oświadczenia spadkodawcy w kwestii przyjęcia bądź odrzucenia spadku w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się on o spadku, będzie jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Intencją ustawodawcy jest uniknięcie powtórzenia się absurdalnych sytuacji, które miały miejsce we wcześniejszych latach, kiedy to na przykład wierzyciele ścigali 9-letniego wnuka dłużnika, chcąc zająć jego skromny, dziecięcy majątek.

Jeżeli na przykład wartość spadku wynosi 50 tys. zł, a dług jest równy kwocie 100 tys. zł, to w obecnym stanie prawnym wierzyciel ma prawo domagać się od spadkobiercy pełnej spłaty długu, nie bacząc na fakt, że spadkobierca wszedł w posiadanie aktywów wartych ledwie jego połowy. W przyszłości, gdy nowa ustawa wejdzie w życie, wierzyciel będzie mógł się domagać zapłaty tylko 50 tys. zł. Naturalnie chodzi o sytuację „milczenia” ze strony spadkobiercy. Jeśli bowiem zdecyduje się on na przyjęcie spadku w formie stosownego oświadczenia, oznaczać to będzie pełną odpowiedzialność za długi spadkodawcy.

Nowelizacja Kodeksu cywilnego zmienia też zasadę ustalania stanu majątku spadkowego. Dotychczas należało to do komornika sądowego lub ewentualnie do urzędu skarbowego, co pociągało za sobą duże koszty dla spadkobierców. W myśl nowelizacji spadkobiercy przyjmujący spadek z dobrodziejstwem inwentarza mogą złożyć w sądzie lub u notariusza tzw. prywatny wykaz inwentarza na specjalnym formularzu, przygotowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Nowelizacja przewiduje także, że jeśli wierzyciele spadkodawcy nie zgodzą się z prywatnym wykazem inwentarza sporządzonym przez spadkobierców, sporządzi go na ich wniosek komornik.

W prywatnym wykazie inwentarza trzeba będzie „z należytą starannością” ujawnić przedmioty majątkowe należące do spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych oraz długi spadkowe. Wedle ustawy, wykaz inwentarza może być złożony u notariusza, w sądzie spadku lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania składającego wykaz.

O złożeniu przez spadkobiercę prywatnego wykazu inwentarza powiadamiać będzie ogłoszenie zamieszczane przez sąd spadku. Sąd ma też obowiązek zamieścić takie ogłoszenie na swojej stronie internetowej oraz na tablicy ogłoszeń. Ma to na celu umożliwienie wierzycielom spadkowym zapoznania się ze spisem stanu aktywów i pasywów masy spadkowej.
Złożenie prywatnego wykazu inwentarza ma być nieobowiązkowe.

Nowelizacja przewiduje również, że będzie też można – tak, jak dotychczas – uzyskać spis inwentarza, który wykona (odpłatnie) komornik sądowy na polecenie sądu, o ile orzeknie on o sporządzeniu tego spisu. Jeżeli zaś pojawi się różnica między wykazem inwentarza a spisem inwentarza, decydujący będzie spis inwentarza.

W celu ochrony wierzycieli spadkowych ustawa zawiera rozwiązanie, zgodnie z którym, jeżeli spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacając niektóre długi spadkowe, wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności powinien był wiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, będzie ponosił odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Wprowadzona odpowiedzialność nie będzie miała zastosowania w stosunku do spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz spadkobiercy, co do którego istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia.

Warto też wspomnieć o sytuacji, gdy spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, pozbawiony zostanie przywileju ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe do wartości spadku. Nastąpi to w wypadku podstępnego pominięcia w wykazie inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnego uwzględnienia w wykazie inwentarza nieistniejących długów.

Nowa ustawa włącza do Kodeksu postępowania cywilnego regulacje dotyczące kwestii nadzoru sądu nad wykonywaniem czynności z zakresu zabezpieczania spadku i sporządzania spisu inwentarza, w tym skargi na czynności komornika oraz przepisów o postępowaniu w przedmiocie zabezpieczenia spadku i sporządzenia spisu inwentarza, a także kosztów tych postępowań.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na dzienniklodzki.pl Dziennik Łódzki