Znów będziemy płacić więcej na ZUS? Waloryzacja składek emerytalnych. 25 maja będzie ogłoszona waloryzacja składek emerytalnych
Nie ma chyba emeryta, który by nie wiedział, co to jest waloryzacja emerytur i kiedy należy mu się z tego tytułu podwyżka. Tymczasem mało który pracownik zdaje sobie sprawę, że pod koniec maja ogłaszane są wskaźniki ważnej dla niego waloryzacji, a mianowicie corocznej waloryzacji składek emerytalnych. Dokładniej rzecz biorąc, są to dwa odrębne wskaźniki; jeden dotyczy subkonta, zaś drugi konta podstawowego w ZUS i kapitału początkowego.
Ten pierwszy wyniósł w minionym roku 5,73 proc. Ten drugi był w minionym roku wyjątkowo wysoki i wyniósł 8,94 proc. Jak będzie w tym roku, a dokładniej – jaka będzie waloryzacja składek za rok 2020? Trudno przewidzieć, bowiem był to rok pandemiczny i możemy się spodziewać niespodzianki, czyli waloryzacji niższej niż w ostatnich latach.
Nawet jeśli tak będzie, to i tak zapewne wskaźniki waloryzacji na kontach ZUS okażą się sporo wyższe od oprocentowania kont i lokat w bankach. Jeśli więc potraktować konta składkowe jako swoiste konta oszczędnościowe, przyrastające z każdym miesiącem o kolejne składki – to takie oszczędzanie jest z pewnością bardziej opłacalne niż najbardziej opłacalna lokata w banku.
No dobrze, ale jak to się ma do zapowiadanej przez wielu ekspertów niskiej wysokości przyszłych emerytur? Zanim odpowiemy na to pytanie, ustalmy najpierw, gdzie właściwie trafiają ich składki emerytalne i co się z nimi dalej dzieje.
Konto podstawowe i subkonto
Zacznijmy od tego, że na ubezpieczenie emerytalne pracownika odprowadzana jest składka w wysokości 19,52 proc. tzw. podstawy wymiaru składki, przy czym połowę (9,76 proc.) płaci pracownik, a połowę jego pracodawca. Czym jest ta podstawa? Zgodnie z art. 18 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w przypadku pracownika podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Jeżeli ubezpieczony nigdy nie przystąpił do funduszu emerytalnego OFE, wówczas cała składka na ubezpieczenie emerytalne przekazywana jest na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. Oznacza to, że składka w wysokości 19,52 proc. ewidencjonowana jest na koncie danej osoby w ZUS.
Wiele osób ma jednak w ZUS dwa konta: podstawowe, reprezentujące I filar ubezpieczeń, oraz subkonto, reprezentujące II filar ubezpieczeń. Na konto podstawowe trafia 12,22 proc. podstawy wymiaru składki, zaś na subkonto – 7,3 proc. Dotyczy to – powtórzmy – osób, które nie są obecnie członkami OFE, ale były nimi w przeszłości.
Czym są wspomniane powyżej filary? Są to pojęcia związane z wprowadzoną w 1999 roku reformą emerytur wprowadzającą emerytury kapitałowe. Reforma ta opierała się na trzech filarach: I – to zreformowany ZUS, II – to kapitałowe fundusze emerytalne, zaś III filar to pracownicze programy emerytalne (PPE), indywidualne konta emerytalne (IKE) oraz indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego (IKZE).
II filar, reprezentowany w systemie emerytalnym przez OFE, ma charakter obowiązkowy dla osób urodzonych po 31 grudnia 1968 roku. Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. indywidualnie podjęły w 1999 r. decyzję, czy przystąpić do II filara, czy też pozostać jedynie w zreformowanym ZUS-ie.
Obecnie, po wielu zmianach prawnych, subkonto w ZUS jest pozostałością po przynależności ubezpieczonego do OFE. Aby to dobrze zrozumieć, trzeba prześledzić historię zmian związanych z funkcjonowaniem II filara ubezpieczeń.
Otóż na początku reformy było tak, że jeśli dana osoba przystąpiła do OFE (II filar), to 12,22 proc. podstawy wymiaru składki było ewidencjonowane na koncie w ZUS, a 7,3 proc. odprowadzane na rachunek w OFE. Z dniem 1 maja 2011 r. zmniejszono jednak część składki przekazywanej do OFE z 7.3 proc. do 2,3 proc. W ZUS powstały wtedy (w ramach indywidualnych kont ubezpieczonych) subkonta, na które trafia pozostała część składki dotychczas przekazywanej do OFE. W 2012 r. składka przekazywana do OFE wynosiła 2,3 proc., zaś na subkonto w ZUS trafiało 5,0 proc. W 2013 r. składka na OFE wynosiła 2,8 proc., zaś na subkonto trafiało 4,5 proc. Od 1 lutego 2014 r. składka przekazywana do OFE wynosiła 2,92 proc. a na subkonto – 4,38 proc.
W okresie od 1 kwietnia do 31 lipca 2014 r. członkowie OFE musieli podjąć decyzję, czy składka w wysokości 2,92 proc. podstawy wymiaru nadal ma być przekazywana do OFE, czy też ma zostać zewidencjonowana na subkoncie w ZUS, wraz z przekazywaną już na to subkonto, składką w wysokości 4,38 proc. Decyzję o dalszym przekazywaniu składek do OFE można było podjąć w okresie od 1 kwietnia do 31 lipca 2014 r. Drugie takie „okienko” funkcjonowało w okresie od 1 kwietnia do 31 lipca 2016 r.
W efekcie na konto podstawowe trafia teraz 12,22 proc. podstawy wymiaru składki, zaś na subkonto – 7,3 proc. Dotyczy to – powtórzmy po raz drugi – osób, które nie są już obecnie członkami OFE.
A co z osobami, które mimo wszystko pozostały w OFE? W ich przypadku na konto podstawowe ZUS trafia 12,22 proc., zaś na subkonto w ZUS - 4,38 proc. Reszta składki – a więc zaledwie 2,92 proc. - odprowadzane jest nadal na konto w OFE.
Oznacza to faktyczną marginalizację II filara, i to nie tylko z powodu niskiej składki na OFE. Także i z tego powodu, że subkonto w ZUS, reprezentujące II filar w tej instytucji, straciło charakter kapitałowy, gdyż oparte jest na zdefiniowanej waloryzacji. A ponieważ formuła tej waloryzacji wprowadzona została ustawą sejmową, może być w każdej chwili zmieniona. I możliwe, że zostanie zmieniona po ostatecznej likwidacji kont OFE, co wprawdzie zostało odłożone, ale być może nastąpi jeszcze w tym roku.
Na czym polega waloryzacja składek na koncie podstawowym?
Waloryzacja składek polega na pomnożeniu zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek na ubezpieczenie emerytalne przez wskaźnik waloryzacji. Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana, powiększona o kwoty z tytułu wcześniejszych waloryzacji. Waloryzacja składek przeprowadzana jest corocznie, z dniem 1 czerwca każdego roku.
Roczny wskaźnik waloryzacji składek zależy od wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku. Drugim czynnikiem, od którego zależy wskaźnik waloryzacji, jest tzw. realny przypis składek w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji, który z kolei jest pochodną m.in. wzrostu płac i liczby ubezpieczonych.
Wskaźniki waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne są ogłaszane do 25 maja każdego roku.
Waloryzacja kapitału początkowego odbywa się według analogicznych zasad co waloryzacja składek, tzn. według tych samych wskaźników i w podobnych terminach. Inaczej jest tylko z pierwszą waloryzacją, przeprowadzaną za rok 1999, gdyż oblicza się ją według odrębnego wskaźnika, wynoszącego 115,60 proc.
Na czym polega waloryzacja składek na subkoncie ZUS?
Waloryzacja subkonta polega na pomnożeniu składek przez roczny wskaźnik waloryzacji, przy czym jest to inny wskaźnik niż w przypadku składek z I filara. Wskaźnik dla subkonta jest równy średniorocznej dynamice wartości produktu krajowego brutto (PKB) w cenach bieżących za okres ostatnich pięciu lat poprzedzających termin waloryzacji; ogłasza go prezes GUS w terminie do 15 maja.
Oprocentowanie subkont jest od kilku lat niższe niż kont podstawowych ZUS.
Jakie znaczenia ma waloryzacja składek
Powróćmy teraz do pytania, które zadaliśmy na początku: jakie znaczenie ma waloryzacja składek emerytalnych dla pracownika i dla emeryta? Jeśli chodzi o emerytów, ma to znaczenie tylko dla tych dorabiających, którzy w dalszym ciągu odprowadzają składki. W przypadku większości pracowników posiadających niski kapitał początkowy ma znaczenie pozorne, bowiem przy niskim kapitale początkowym i składkowym nawet wysoka waloryzacja nie sprawi, że emerytury będą satysfakcjonujące.
Co innego w przypadku pracowników w wieku przedemerytalnym, którzy zamierzają przejść w tym roku na świadczenie z ZUS. Dla nich waloryzacja składek ma znaczenie ogromne, gdyż rzutujące na długie lata wypłat emerytury.
Prześledźmy to na przykładzie mężczyzny, który w maju ubiegłego roku ukończył 65 lat. Jakie były ostatnie uwzględnione waloryzacje jego składek na koncie podstawowym? Jeśli w maju ub. roku wystąpił o emeryturę, składki wzrosły o waloryzację za czwarty kwartał roku poprzedniego, czyli tylko o 0,6 proc. Jeśli wystąpił o emeryturę w czerwcu, mógł liczyć na waloryzację roczną w wysokości 8,94 proc. Jeśli natomiast poczekał do lipca, wówczas należała mu się (jako ostatnia) waloryzacja za pierwszy kwartał 2020 roku, zwykle najwyższa spośród wszystkich kwartalnych waloryzacji. Rok temu waloryzacja za pierwszy kwartał wyniosła 12,68 proc.
Jak widać, jest się nad czym zastanawiać i dlatego wiele osób czeka na 25 maja...
Wskaźniki waloryzacji składek emerytalnych na podstawowym koncie ZUS za poszczególne lata
rok wysokość wskaźnika w procentach
2000 112,72
2001 106,68
2002 101,90
2003 102,00
2004 103,63
2005 105,55
2006 106,90
2007 112,85
2008 116,26
2009 107,22
2010 103,98
2011 105,18
2012 104,68
2013 104,54
2014 102,06
2015 105,37
2016 106,37
2017 108,68
2018 109,20
2019 108,94
Wskaźniki waloryzacji składek emerytalnych na subkoncie ZUS za poszczególne lata
rok wysokość wskaźnika w procentach
2012 106,27
2013 105,10
2014 104,89
2015 104,37
2016 103,39
2017 103,99
2018 105,01
2019 105,73
Kto musi dopłacić do podatków?
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
