[sc]Pierogi znad Mrożycy[/sc]

Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 2017-09-27 w kategorii Gotowe dania i potrawy w woj. łódzkim.
Pierogi znad Mrożycy

Wygląd:

Pieróg o kształcie półokrągłym, z charakterystyczną falbanką w miejscu zlepienia. Na przekroju widoczny farsz.

Kształt:

Półokrągły, na przekroju elipsoidalny.

Rozmiar:

Półkole o średnicy ok. 6 cm i grubości ok. 1,5-2,0 cm.

Barwa:

Zewnętrzna jasnobeżowa, na przekroju brązowy farsz.

Konsystencja:

Konsystencja stała, na zewnątrz jednolita, delikatna.

Smak:

Charakterystyczny dla ciasta pierogowego. Smak i zapach farszu w zależności od wariantu (wyczuwalny smak kapusty, grzybów, mięsa, cebuli i innych przypraw).

Dodatkowe Informacje:

Dwa warianty farszu do pierogów: z kapustą i grzybami oraz z mięsem.

Tradycja:

Na terenie Polski środkowej, nad rzeką Mrożycą, za najbardziej wartościowe posiłki, uważano te, które były przygotowywane na bazie produktów zbożowych. Potrawy przygotowywane z mąki tatarczanej, owsianej, żytniej były podstawą wyżywienia tamtejszych mieszkańców. Były to m.in. różnego rodzaju kluski, zacierki oraz pierogi. Początkowo ciasto na pierogi wyrabiano z mąki żytniej, dopiero później zastąpiła ją mąka pszenna. Pierogi były przygotowywane na wiele okazji, a w zależności od okoliczności i pory roku miały one różne nadzienie. Ciasto na pierogi składało się wyłącznie z mąki i wody. Po odpowiednim wyrobieniu ciasta, rozwałkowywano je i szklanką wycinano okrągłe placki, na które nakładano niewielką ilość farszu. Farsz zawijano ciastem i zaklejano tworząc tzw. falbankę. Latem i wczesną jesienią wykorzystywano do nadzienia pierogów kapustę słodką, a w okresie zimowym kapustę kiszoną. Do farszu dodawano obowiązkowo grzyby leśne ewentualnie pieczarki. Ugotowaną kapustę oraz przesmażone grzyby i cebulę, mielono w maszynce do mięsa, przyprawiano do smaku, głównie solą i pieprzem. Następnie mieszano i jeszcze raz cały farsz przesmażano na tłuszczu. Jeśli były to pierogi na wigilię, najczęściej smażono wszystko na oleju, aby zachować postny charakter potrawy. Na święta i specjalne okazje przyrządzano pierogi z mięsem. Sztukę mięsa po ugotowaniu z niej rosołu przepuszczano przez maszynkę z kawałkiem słoniny, cebuli, włoszczyzny, solą i pieprzem. Gotowe pierogi od razu gotowano w osolonej wodzie z dodatkiem oleju. Pierogi z kapustą i grzybami oraz mięsem stanowią jedno z najbardziej tradycyjnych dań nie tylko na terenie województwa łódzkiego, ale również na terenie całej Polski.

sc]Pierogi z kapustą i grzybami z Mrogi Dolnej[/sc]

Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 2016-06-15 w kategorii Gotowe dania i potrawy w woj. łódzkim.

Wygląd:

Farsz z kapusty i grzybów zawinięty w ciasto zakończone falbanką.

Kształt:

Półkuli.

Rozmiar:

Jedna półkula o średnicy około 10 cm.

Barwa:

Jasnożółta, złocista.

Konsystencja:

Lekka, ciasto miękkie.

Smak:

Grzybowo-kapustny oraz przyprawy takie jak: sól, pieprz i majeranek.

Tradycja:

Mroga Dolna to wieś w województwie łódzkim położona w otoczeniu Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Spalsko-Rogowskie”, które od lat dostarczają jej mieszańcom grzybów, jagód czy jeżyn. Z darów ziemi gospodynie przygotowywały przeróżne potrawy, które robiono w zależności od pory roku oraz nadchodzących świąt. Ze względu na bogactwo występujących na tym terenie różnych gatunków grzybów popularne są dania przygotowywane na ich bazie, w tym pierogi z kapustą i grzybami. „Pierogi znane były już w XVI wieku (…) Polska XVI-wieczna była krajem zamożnym o wysokim poziomie kultury, także materialnej (…) Niewątpliwie znaczna część naszych współczesnych potraw jarskich, a zwłaszcza mącznych, jest bez większych zmian spuścizną owej kuchni chudopacholskiej. Nie jest ważne, kto pierwszy zawinął farsz z kaszy czy kapusty w płat ciasta wykonując pierogi, Rusinka czy Polka, bowiem przysmak ten zdobył popularność w naszej kuchni na kilkaset lat. Takie właśnie dania naszych plebejskich przodków jak kasze, kapusta, groch, racuchy, pierogi czy kluski w okresach wojen lub okupacji pozwalały na przetrwanie, a i teraz są ogromnie lubiane” (K. Bockenheim, „Przy polskim stole”, Wrocław 1998). Sposób lepienia pierogów oraz specjalnie przygotowany farsz nie zmienił się od lat i jest przekazywany kolejnym pokoleniom w celu kultywowania tradycji. Surowce pozyskiwane są od lokalnych rolników, np. mąka pszenna pochodzi z okolicznego młyna, jaja, masło ubite w gospodarstwie domowym oraz kapusta ukiszona z przydomowych ogrodów oraz najważniejszy składnik grzyby z okolicznych lasów. Pierogi z kapustą i grzybami przygotowywane są w okresie jesiennym, kiedy kapusta na polach dojrzeje, a w lasach pojawią się grzyby. Dawniej jedzone były przede wszystkim podczas świąt Bożego Narodzenia, gdzie były główną potrawą na świątecznym stole. Obecnie stały się pożywieniem codziennym, a także są jednym z elementów promocji regionu podczas licznych spotkań, festynów czy dożynek organizowanych w regionie.

[sc]Obrowska zupa chrzanowa[/sc]

Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 2008-03-03 w kategorii Gotowe dania i potrawy w woj. łódzkim.

Wygląd:

Zupa w kolorze kremowym z widocznymi kawałkami boczku, kiełbasy i mięsa pokrojonymi w kostkę oraz widocznymi ćwiartkami jajek.

Kształt:

Konsystencja płynna w zależności od kształtu naczynia

Rozmiar:

W zależności od wielkości naczynia.

Barwa:

Kremowa z widocznymi ciemniejszymi kawałkami boczku, kiełbasy i mięsa.

Konsystencja:

Płynna

Smak:

Wyczuwalny smak chrzanu oraz zapach wędzonej kiełbasy i boczku.

Dodatkowe Informacje:

Zupa po dokładnym wystudzeniu może być przechowywana w chłodnym miejscu 2-3 dni i nie ulega fermentacji. Korzenie i liście chrzanu zawierają glikozydy siarkocyjanowe, m.in. sinigrynę wywołującą podrażnienia skóry i błon śluzowych, olejek eteryczny, sole mineralne (zawierające fosfor, siarkę, potas, wapń, żelazo, sód i magnez), fitoncydy, witaminy C, B, E i prowitaminę A oraz flawonoidy, cukry, enzymy i aminokwasy. Świeże liście i korzenie chrzanu mają działanie bakterio-, wiruso-, grzybo- i pierwotniakobójcze. Dodatek chrzanu do posiłków pobudza wydzielanie soków trawiennych, wzmaga przemianę materii, poprawia pracę wątroby i nerek. Z uwagi na dużą zawartość wit. C (0,3%) przetwory z chrzanu i z jego dodatkiem zwiększają odporność organizmu.
Tradycja:

Chrzan pospolity (Armoracia Gaertin) to okazała wieloletnia bylina z rodziny kapustowatych (Cruciferae). Roślina ta jest odporna na niskie temperatury i dzięki temu korzeń chrzanu może być zbierany jesienią lub wiosną bez większych strat wartości odżywczych. Dzięki swoim właściwościom, chrzan zawsze był chętnie wykorzystywany w kuchni i w medycynie ludowej. Marcin z Urzędowa w swoim Herbarzu Polskim z 1593 roku wspomina chrzan jako (…) ziele znakomite w Polsce, które wpływa na zdrowie i przedłuża życie. Do gminy Kiełczygłów, a konkretnie do wsi Beresie Małe, chrzan sprowadził z Niemiec w latach międzywojennych (około 1926 roku) Oskar Paszchke, właściciel majątku ziemskiego. Wraz z sadzonkami otrzymał instrukcje uprawy i warunki transakcji. Korzeń handlowy miał pan Oskar odsyłać do Niemiec, sadzonki zaś uprawiać na swych polach, nikomu innemu nie odstępując. I tak było aż do wojny (Maria Znaniecka, Spadek pana Oskara, Farmer nr 18 z 1997 roku). Historię tę pamiętają jeszcze najstarsi mieszkańcy gminy. Dopiero po zakończeniu II wojny światowej i podzieleniu majątku ziemskiego, chrzan trafił do okolicznych wsi i gmin. Na początku uprawiano go na małych, kilkuarowych powierzchniach, z czasem jednak chrzanowe pola stawały się coraz większe. Obecnie ten typ chrzanu jest uprawiany na przeszło 700 ha na terenie gmin: Kiełczygłów, Siemkowice, Osjaków i Rusiec. Produkcja i wykorzystywanie chrzanu z własnego gospodarstwa wrosła na stałe w historię regionu, kształtując przez pokolenia zwyczaje kulinarne. Mieszkańcy Obrowa uprawiany chrzan wykorzystywali w kuchni na wiele sposobów. Jednym z nich było przygotowywanie z serwatki i tartego korzenia chrzanu – zupy chrzanowej wcześniej nazywanej „polewką chrzanową”. Tradycja gotowania zupy chrzanowej związana była z przygotowywaniem pożywienia na święta wielkanocne. (…) Najstaranniej przygotowywano się na święta wielkanocne: zabijano wieprza, robiono wędliny, masło, ser, gromadzono jajka, pieczono chleb (…). Z potraw przyrządzano przede wszystkim kluski, barszcz albo rosół, galaretę z wieprzowych nóg, ćwikłę oraz zupę chrzanową na maślance, serwatce, zsiadłym mleku lub wodzie (Jan Piotr Dekowski, Przemiany tradycyjnego pożywienia wiejskiego na obszarze Polski środkowej, Kultura wsi Polski środkowej w procesie zmian, Tom 2, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Etnograficzna nr 20, Łódź 1979). (…) W czasie dwóch dni świąt wielkanocnych nie należało nic gotować, można jednak było odgrzewać przygotowane zawczasu potrawy. Zestaw potraw był uzależniony od miejscowej tradycji. Mogła to być więc zupa na maślance z tartego chrzanu zaprawiona mąką i śmietaną, rosół, barszcz na mięsie (Bohdan Baranowski, Wsi między Wartą a Pilicą w XIX wieku. Przy misie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1969). Do tej pory jest ona w Obrowie podawana jako potrawa główna podczas śniadania Świąt Wielkiej Nocy. Podstawowym składnikiem obrowskiej zupy chrzanowej, zgodnie z tradycją, jest serwatka i starty korzeń chrzanu. (…) Największe zapasy masła i sera robiono w wielkim poście i w okresie od Zielonych Świątek do żniw. W tym czasie również gromadzono w beczkach serwatkę, maślankę, a nawet mleko, które później używano do polewek, gotowania ryb i pito jako sfermentowany chłodzący napój (Jan Piotr Dekowski, op. cit.). (…) Serwatkę, produkt uboczny, wlewano do beczek, dodając maślanki i mleka. Wiosną ten sfermentowany płyn służył jako napój lub dodawany był do polewek (Bohdan Baranowski, op. cit.). Zupa ta od wielu lat jest produktem sztandarowym, który reprezentuje Obrów i gminę Kiełczygłów na wielu lokalnych i krajowych imprezach oraz pokazach kulinarnych. W dniu 1 października 1995 roku w Kiełczygłowie odbyło się I święto chrzanowe. W miejscowym Gminnym Ośrodku Kultury odbyło się Krajowe Seminarium Chrzanowe, które prowadzili przedstawiciele Instytutu Warzywnictwa w Skierniewicach. W roku 2003 zupa chrzanowa z Obrowa zdobyła I miejsce wśród potraw pochodzenia roślinnego w konkursie „Nasze Kulinarne Dziedzictwo”. Gospodynie z Obrowa przygotowały także zupę chrzanową dla słuchaczy seminarium pt. „Dziedzictwo kulturowe jako element produktu turystycznego na obszarach wiejskich” oraz wystawiły ją w konkursie „Nasz produkt na europejski stół” w Kościerzynie. W czasie Jarmarku Wojewódzkiego w Łodzi w 2007 roku przygotowano i spożyto prawie 50 litrów tej potrawy. Wszyscy, którzy jej spróbowali, byli zachwyceni jej wyjątkowym smakiem, który można otrzymać, wyłącznie używając lokalnego typu chrzanu, uprawianego metodą tradycyjną w nieskażonym środowisku oraz stosując się do starej receptury przekazywanej z pokolenia na pokolenie.

[sc]Łubnicki żur smażony[/sc]

Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 2016-11-04 w kategorii Gotowe dania i potrawy w woj. łódzkim.
łubnicki żur smażony

Wygląd:

Gęsta zupa przygotowana na bazie słodkiego mleka i kwaśnej maślanki ze skwarkami.

Kształt:

W zależności od naczynia, w którym się znajduje.

Rozmiar:

W zależności od naczynia, w którym się znajduje.

Barwa:

Kremowa.

Konsystencja:

Gęsta, zawiesista zupa.

Smak:

Lekko kwaskowaty, orzeźwiający.

Tradycja:

W Łubnicach, najstarszej osadzie na ziemi wieluńskiej, żur smażony przyrządzany jest od co najmniej trzech pokoleń. Mieszkańcy pamiętają, że na początku występował tylko w Łubnicach, „(…) ale jak się ludzie pożenili dalej, to i trafił do Ludwinowa, czy Wójcina” (Wywiad przeprowadzony z mieszkańcami gminy Łubnice). Podstawowymi składnikami łubnickiego żuru smażonego są: surowa słonina, słodkie mleko i kwaśna maślanka. Do zagęszczenia żuru używana jest mąka pszenna, a dla podniesienia walorów smakowych doprawiany jest solą i roztartym czarnym pieprzem. Dodatkiem zawsze są ziemniaki gotowane w skórce – lokalnie „w dłubinkach”. „Dawniej była to potrawa codzienna, przygotowywana przez cały rok, niezależnie od pory roku. Ziemniaki, mleko, mąka i słonina zawsze były w domu. Żur przygotowywano nawet kilka razy w tygodniu. (…) Do dnia dzisiejszego potrawa ta jest dość często gotowana. Chociaż w ostatnich latach zmienił się trochę jej charakter. Przygotowywana jest przy okazji spotkań rodzinnych, kiedy dzieci przyjeżdżają do domu rodzinnego” (Wywiad przeprowadzony z mieszkańcami gminy Łubnice). Obecnie łubnicki żur smażony przyrządzany jest zazwyczaj w sobotę na śniadanie. Zajmuje również ważne miejsce w ofercie kulinarnej gospodarstw agroturystycznych.