Afera na YouTube odsłoniła przerażające zjawisko. Czym jest grooming i jak się przed nim chronić?

Grooming to nawiązywanie przez media społecznościowe więzi i zaprzyjaźnianie się z dzieckiem, aby zdobyć jego zaufanie, a następnie wykorzystać je seksualnie. Nie zawsze kończy się kontaktem z ofiarą w świecie rzeczywistym, ale seksualizowanie dziecka, zawsze jest dla niego krzywdą. Konsekwencje uwiedzenia dziecka przez internet mogą być takie same, jak te powstałe na skutek wykorzystania seksualnego w świecie realnym. Dlatego nie można bagatelizować tego zjawiska.

Sprawcy wykorzystania nawiązują kontakty z dziećmi poprzez portale społecznościowe, komunikatory powiązane z grami online, blogi, grupy zainteresowań. Często również tworzą iluzję przyjaźni, dziecko zwierza im się, czuje się w czasie rozmów rozumiane i bezpieczne.

Proces uwodzenia w sieci jest złożony – czas jego trwania, intensywność kontaktu oraz sposób, w jaki on przebiega, zależy zarówno od osobowości i potrzeb sprawcy, jak i od potrzeb oraz zachowania dziecka.

Według danych pochodzących z Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę od 2017 roku w Polsce policja wszczęła 676 postępowań w sprawach groomingu. Liczba ta rośnie co roku od 2010 r., od kiedy grooming został wskazany jako przestępstwo w Kodeksie Karnym.

Osoby, które za pośrednictwem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej nawiązują kontakty z osobami małoletnimi do 15 roku życia, mające na celu wykorzystanie seksualne, a także udział w produkcji treści pornograficznych, podlegają karze grzywny lub do lat 3 pozbawienia wolności.

Przedstawione poniżej zjawiska są tylko sygnałami ostrzegawczymi, nie muszą oznaczać, że dziecko zostało w jakikolwiek sposób wykorzystane. Należy jednak zwrócić uwagę na zachowanie dziecka i przyjrzeć mu się dokładnie. Takimi sygnałami ostrzegawczymi, zgodnie z materiałem przygotowanym przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę, są:

• unikanie zostawania sam na sam z konkretną osobą;
• używanie aluzji, zadawanie niejasnych pytań, by ujawnić wykorzystanie, np. opowiadanie o doświadczeniach znajomych związanych z wykorzystaniem seksualnym;
• opisywanie zachowania jakiejś osoby dorosłej, wskazujące na to, że osoba ta próbuje mocno się do niego zbliżyć, spędza z nim czas poza kontrolą rodziców, kontaktuje się z nim za pomocą portali społecznościowych;
• przygnębienie i wycofanie; skarżenie się na dolegliwości fizyczne, które nie mają uzasadnienia medycznego;
• problemy ze snem;
• dolegliwości wskazujące na wykorzystywanie: bóle w okolicach intymnych;
• kłopoty z koncentracją uwagi, pogarszają się jego oceny;
• zachowanie staje się agresywne, dziecko jest impulsywne, rozdrażnione;
• podejmuje nietypowe zachowania seksualne.

Zaobserwowanie któregokolwiek z objawów powinno być dla nas sygnałem alarmowym i wskazaniem do bacznego przyglądania się dziecku, a także podjęcia działań.

Należy pamiętać o tym, że choć możemy zapobiec i zatrzymać zjawisko groomingu, konsekwencje jego doświadczenia przez dziecko mogą być długotrwałe.

– Jednym z najczęstszych długoterminowych skutków wykorzystania w dzieciństwie jest przewlekła lub nawracająca depresja. Negatywny obraz swojej osoby, niska samoocena czy poczucie bezradności to częsty efekt wykorzystania seksualnego. Poczucie stygmatyzacji i izolacji utrzymuje się u ofiar wykorzystania latami. Jest tym większe, im bliższa emocjonalnie była dziecku osoba sprawcy. Ofiary wykorzystywania seksualnego w dzieciństwie mogą w dorosłym życiu mieć problemy z czerpaniem satysfakcji z życia seksualnego, nawiązywaniem bliskich, trwałych relacji czy osiąganiem celów życiowych - podaje Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę.

Najważniejszą rzeczą, o której należy pamiętać, to fakt, że to na rodzicach ciąży odpowiedzialność za to, w jaki sposób dziecko korzysta z cyberprzestrzeni. To rodzice muszą wiedzieć, do jakich treści dostęp ma ich dziecko, jakie materiały publikuje, w co angażuje się w sieci.

Kontrola rodzicielska i programy filtrujące i ograniczające kontakt dziecka z różnymi treściami są pomocne i wartościowe, ale nie zastąpią szczerej rozmowy. Dziecko, które ma zaufanie do rodzica i dobry kontakt z nim jest łatwiej uchronić przed groomingiem.

Istotne jest, aby nie lekceważyć tego, co dziecko mówi rodzicowi i nie ograniczać się do strofowania, krytykowania lub karania go za popełniane przez niego błędy czy nieprzestrzeganie nakazów rodzicielskich.

Warto zainteresować się treściami, jakie dziecko przegląda w internecie. Zobaczmy, jakie wartości prezentują oglądani przez dzieci influencerzy. Zwróćmy uwagę na to, jakie treści ogląda nasze dziecko na TikToku, YouTube, Instagramie, z kim kontaktuje się za pomocą Discorda, TikToka, Instagrama, Messengera. Pamiętajmy, że te media społecznościowe opierają się o algorytm, który przedstawia dziecku treści, które są związane z często oglądanymi przez nie rzeczami. Jeśli ktoś interesuje się książkami i szuka takich filmików i zdjęć, to częściej będą mu się wyświetlać takie materiały, natomiast ktoś, kto śledzi patoinfluencerów i tego rodzaju treści, będzie częściej widział ten rodzaj filmików.

– W przypadku najmłodszych możemy o nich zadbać na kilka sposobów. Po pierwsze zainstalować program kontroli rodzicielskiej, który zablokuje szkodliwe dla dziecka treści. Po drugie, potrzebujemy im towarzyszyć w korzystaniu z internetu, to powinna być wspólna aktywność, oraz potrzebujemy z nimi rozmawiać o tym na co mogą w internecie trafić. W tym przypadku również tym co jest najważniejsze, jest rozmowa i bliski kontakt, który tę rozmowę ułatwia. Szczególnie w przypadku nastolatków, bo wobec nich filtry i ograniczenia już nie mają zastosowania, wobec czego ich największą ochroną jest świadomość, wiedza. Nie spowodujemy, że dzieci nie trafią na pornografię czy na przemoc. Ale jeżeli będą potrafiły odróżnić treści negatywne od pozytywnych, dobro od zła; jeżeli będą umiały weryfikować informacje, bo my, rodzice, je tego nauczymy, to wtedy kontakt z potencjalnie szkodliwymi treściami może się okazać niekrzywdzący - mówił Łukasz Wojtasik, ekspert ds. bezpieczeństwa dzieci i młodzieży online w poradniku dla rodziców Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.

O tym, jak należy dziecko przygotować do korzystania z wirtualnego świata pisała Barbara Wesoła.
Oto wskazówki, które pomogą dziecku bezpiecznie korzystać z cyberprzestrzeni:

• Uświadom dziecku zagrożenia związane z korzystaniem z Internetu. Potraktuj to w ten sam sposób, w jaki wyjaśniasz konieczność uważania na samochody podczas przechodzenia przez ulicę lub nierozmawiania z nieznajomymi.
• Edukacja jest kluczem. Wyjaśnij dziecku podstawowe zasady użytkowania nowego sprzętu.
• Wyjaśnij potrzebę dbania o bezpieczeństwo w sieci od najmłodszych lat. Im wcześniej pojawi się świadomość na ten temat, tym łatwiej będzie zarządzać ewentualnymi problemami w przyszłości.
• Korzystaj z tych samych aplikacji, co Twoje dzieci, aby wykrywać określone zagrożenia.
• Wyjaśnij, jak ważna jest prywatność danych, w tym prywatność ich przyjaciół, jeśli chodzi o zgodę na udostępnianie zdjęć na platformach internetowych i w mediach społecznościowych.
• Zwiększ poziom bezpieczeństwa swojej rodziny dzięki skutecznemu oprogramowaniu do zabezpieczeń mobilnych i kontroli rodzicielskiej.

W sytuacji, gdy rodzic ma podejrzenie, że dziecko utrzymuje niepokojące kontakty w sieci, należy skonsultować się ze specjalistami. Można zrobić to pod bezpłatnym numerem telefonu dla rodziców i nauczycieli 800 100 100, czynnym od poniedziałku do piątku w godzinach 12.00-15.00 oraz poprzez stronę internetową www.800100100.pl.

Znalezione w sieci nielegalne treści, w tym materiały pornograficzne z udziałem dzieci, ataki hejtu czy inne formy przemocy lub seksualnego wykorzystywania dziecka, należy zgłaszać na policję lub do prokuratury.

Artykuł powstał na podstawie materiałów przygotowanych przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę:
Materiały dla rodziców
Jak chronić dzieci przed wykorzystaniem seksualnym? Poradnik dla rodziców.