Dzieci z obozu przy ul. Przemysłowej. 81 lat temu utworzyli go hitlerowcy

Polen-Jugendverwahrlager der Sicherheitspolizei in Litzmannstadt został utworzony 1 grudnia 1942 roku. Był to Obóz wychowawczy dla młodych Polaków Policji Bezpieczeństwa w Łodzi. Został wydzielony z Litzmannstadt Gheto, graniczył z cmentarzem przy ul. Brackiej. Oficjalnie przeznaczony był dla dzieci i młodzieży polskiej od 6 do 16 roku życia. Główna brama tego obozu znajdowała się przy ul. Przemysłowej. Dzieci trafiały tu na mocy wyroków niemieckich sądów. Pochodziły nie tylko z Łodzi, ale też ze Śląska, Zagłębia Dąbrowskiego, Wielkopolski, Pomorza, Mazowsza. Do obozu przywożono też bezdomne dzieci zatrzymane na ulicach, drogach i dworcach kolejowych. Więziono w nim dziewczęta i chłopców, których rodzice działali w ruchu oporu, zostali skazani przez nazistowskie sądy. Mali więźniowie obozu przy ul. Przemysłowej musieli pracować od 8.00 do 16.00. Ustalano dzienne normy, które miały wykonać. Jeśli tego nie zrobili, byli karani. Chłopcy wyrabiali m.in buty ze słomy, koszyki z wikliny, paski do masek gazowych. Dziewczynki pracowały w pralni, kuchni, pracowni krawieckiej i w ogrodzie. Na śniadanie dzieci dostawały kromkę suchego chleba i kubek czarnej kawy bez cukru. Na obiad zupę z ziemniaków w łupinach lub z brukwi, bez tłuszczu. A na kolację to, co na śniadanie...

Obóz funkcjonował do 18 stycznia 1945 r. Jego bramy zostały wtedy otwarte, a dla wielu dzieci rozpoczął się kolejny etap gehenny - poszukiwanie swoich bliskich, gdyż tylko częścią byłych więźniów zdołały zająć się łódzkie rodziny oraz społecznicy. Nikt nie wie dokładnie ile dzieci w nim więziono. Przypuszcza się, że kilka tysięcy. Według danych IPN zginęło około 200.

Przerażające listy

Pracownicy Muzeum Dzieci Polskich – Ofiar Totalitaryzmu w Łodzi odnalazły listy pisane przez małych więźniów. Jeszcze dziś mogą wzruszać i pokazują to co dzieci przeżyły w niemieckim obozie przy ul. Przemysłowej w Łodzi. 12-letnia Halinka Cubrzyńska prosiła rodziców, by przysłali jej wierzchy od skórkowych butów i drewniane spody.

- Nie mam w czym chodzić (…) - pisała Halinka. - Proszę o trochę szarego mydła i łyżkę, bo nie mam czym jeść.

Natomiast dziewczynka o nazwisku Konarska napisała list do cioci.

- Tak mi tęskno za wami, tak pragnę widzieć kogoś z rodziny – można przeczytać w jej liście.

Z kolei 12-letni Jaś Spychała 16 października 1944 roku wysłał list do mamy.

- Upiecz mi Mamusiu naleśników 20 (…). - prosił Jaś Spychała. - Przyślij ołówek, gumę. I cebulę, i musztardę.

Marysia w liście napisanym 21 sierpnia 1944 roku informowała rodziców i siostrę, że urosła.

- Urosłam też dużo, bo uważam po swoich sukienkach, że są krótsze, sukienkę swoją tylko na niedzielę zakładam, a tak do pracy to chodzę w łagrowej, chciałabym, byście mnie w niej zobaczyli, dobrze w niej wyglądam – pisała Marysia.

13-letnia Gertruda Nowak napisała do „Kochanej Rysi”, prawdopodobnie siostry.

- Jerzy ze szpitala przyjechał zdrowy, teraz znów zachorował na zapalenie płuc i wodę w boku – informowała. - Martwię się bardzo, żeby mu się nie pogorszyło...