Groby Pańskie w kościołach archidiecezji łódzkiej. Jak wyglądają w tym roku groby Jezusa?

55-letnia Agnieszka Grzelczak, łódzka anglistka opowiada, że bardzo lubi atmosferę Wielkanocy i ten, szczególny, mistyczny nastrój panujący wtedy w kościołach. Jako dziewczynka mieszkała na terenie parafii Matki Boskiej Anielskiej przy ul. Rzgowskiej, którą prowadzili franciszkanie. Jeszcze wtedy, w latach siedemdziesiątych, stał tam stary, drewniany kościół.

– Wielkie wrażenie robił na mnie, jako 8 - 9-letniej dziewczynce przygotowywany tam grób - opowiada Agnieszka Grzelczak. – Nie zapomnę tej wielkiej, bardzo realistycznej figury Chrystusa. Była jak Pieta, tylko bez Matki Boskiej. Wokół Pana Jezusa było pełno kwiatów, białych hortensji..

Można śmiało powiedzieć, że tworzenie Grobów Pańskich jest polską tradycją, choć można ją spotkać na Węgrzech, w Austrii czy Bawarii. W naszych kościołach tworzone są od czasów średniowiecza. Są pamiątką śmierci Jezusa Chrystusa. To, że Groby Pańskie buduje się w Polsce nie jest przypadkiem. Do Grobu Pańskiego składano drewniane, gipsowe figury. Układano je na dole.
W Polsce zwyczaj budowania Grobów Pańskich zakorzenił się najmocniej. Przywędrował do nas dzięki zakonnikom. To w klasztorach zaczęto budować pierwsze Groby Pańskie. Są one fenomenem w świecie chrześcijańskim. Już w dawnych wiekach robiły wrażenie na cudzoziemcach podróżujących po naszym kraju.
To jak wyglądały Groby Pańskie, zależało od epoki. W średniowieczu groby nie były specjalnie zdobione. Nie ustawiano wokół nich kwiatów. Najistotniejsza była monstrancja z Najświętszym Sakramentem. W jednym z opisów takiego Grobu podawano, że Najświętszy Sakrament stoi w ołtarzu wielkim, „dostatkiem świec woskowych białych, w pewnej symetrii, tak na ołtarzu, jak na stopniach jego, nastawiali”.

Dopiero w czasach kontrreformacji i baroku Groby Pańskie były coraz bardziej strojne. Grób miał być udekorowany zjawiskowo, tak by rzucił na kolana cały Lud Boży.

– Lwy błyskały oczami szklanymi (…) wachlowały jęzorami z paszczęk wywieszonymi - tak opisywał jeden z Grobów Pańskich, ks. Jędrzej Kitowicz.

W dekoracji Grobów Pańskich pojawiały się ruchome figurki, klatki ze śpiewającymi ptaszkami, pozytywki. W okresie zaborów umieszczano w nich elementy patriotyczne. Podobnie było w stanie wojennym.

Polskim obrzędem stało się też, że Grobu Pańskiego pilnuje straż. Strażników ubierano w paradne mundury, fantazyjne czapki, niekiedy dla dodania powagi dolepiano im sztuczne brody. Za panowania Sasów w warszawskich kościołach Grobów Pańskich pilnowała gwardia honorowa królowe do spółki z oddziałami artylerii konnej. W okresie międzywojennym przy grobach w kościołach łódzkich warty pełnili młodzi ludzie z prawdziwymi karabinami, ale ich lufy były skierowane w dół. Był czas, że w kościele Chrystusa Króla na Retkini, wartę przy Grobie Pańskich pełnili licealiści, studenci, przebrani za rzymskich żołnierzy..
W większości wiejskich kościołów, straże przy Grobach Pańskich pełnią strażacy. Aldona Plucińska, nieżyjąca już znana łódzka etnograf opowiadała nam, że jako dziecko wychowywała się w Pacynie, która teraz znajduje się w diecezji łowickiej. Jej ojciec był plastykiem, więc budował w miejscowym kościele Grób Pański.

– Panował tam zwyczaj, zgodnie z którym miejscowe gospodynie same robiły znicze - wspominała Aldona Plucińska. – Potem przynosiły je do kościoła i stawiały przed ołtarzem. Światło łączyło pogaństwo z chrześcijaństwem. Było jednocześnie symbolem ogniska rodzinnego.

Potem pani Aldona sama skończyła liceum plastyczne. I kontynuując tradycje rodzinne, pomagała robić i sama tworzyła Groby Pańskie w różnych łódzkich kościołach. Przygotowywała takie Groby między innymi w kościele Chrystusa Króla, Matki Boskiej Zwycięskiej, parafii jezuitów pw. Najświętszego Serca Jezusowego. Kiedy w stanie wojennym dekorowała Grób Pański, w kościele Matki Boskiej Zwycięskiej, w jego dekoracji pojawiała się kotwica. Nawiązywała ona do wydarzeń
W łódzkich kościołach Groby Pańskie budują zwykle grupy parafialne, ale coraz częściej zdarza się, że zajmują się tym artyści plastycy, wynajmowani są dekoratorzy. Pięknie udekorowane Groby Pańskie można spotkać w wielu kościołach Łodzi. M.in w bazylice archikatedralnej, kościele środowisk twórczych pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, u jezuitów.

56-letni Paweł Borowski, informatyk, pochodzi z parafii św. Kazimierza na Widzewie. Zapamiętał, że tam zawsze był pięknie udekorowany Grób Pański.

– Umieszczony był w bocznej kaplicy, cały w kwiatach, nie raz z kwiatów ułożony był nawet krzyż - wspomina Paweł. – To była zasługa ówczesnego proboszcza tej parafii, nieżyjącego już ks. Henryka Majchrzaka, który miał naprawdę duży zmysł artystyczny.

W łódzkich kościołach symbolika Grobów Pańskich nie wywoływała takich sensacji jak choćby groby w kościele św. Brygidy w Gdańsku, zwłaszcza za czasów, gdy proboszczem był tam ks. Henryk Jankowski. Mówiła o nich cała Polska. Ale w Wielkanoc 2010 roku symbolika Grobu Pańskiego w kościele Matki Boskiej Różańcowej i św. Stanisława Biskupa Męczennika, przy ul. Janosika na Stokach, nawiązywała do katastrofy Smoleńskiej. W dekoracji pojawił się ogon samolotu i brzoza...
Dominikanin ojciec Tomasza Zamorski, dominikanin, wspominał że gdy mieszkał w Krakowie i Warszawie to był świadkiem wielkanocnego szaleństwa w Wielką Sobotę i Niedzielę. Tysiące ludzi chodziło od kościoła do kościoła oglądając Groby Pańskie. 

– Oglądactwo, które redukuje mistyczny wymiar tajemnicy do swoistego konkursu sacro-cepelii - mówił ojciec Zamorski – Wolałbym, by były to miejsca modlitwy i świętego zdumienia. A marzyłbym, by wspierały nawrócenie!

W Łodzi bywa, że rodziny odwiedzają w Wielką Sobotę Groby Pańskie w różnych, ale nie jest to tak popularny zwyczaj jak w Warszawie czy Krakowie. Pewnie powodem są odległości między kościołami. W Krakowie wystarczy pójść na krótki spacer i zobaczyć Groby Pańskie w kilkunastu świątyniach.