Jak napisać ważny testament? Testament, którego nikt nie zdoła podważyć. Jak wydziedziczyć bliskich? Co musi znaleźć się w dokumencie?

O przygotowanie testamentu muszą zadbać ci, którzy nie chcą zdawać się na ustawowe zasady podziału majątku. Powinny sporządzić go osoby, które chcą podzielić majątek inaczej niż byłby podzielony w oparciu o reguły dziedziczenia ustawowego.

Własnoręczny zapis testamentowy, opatrzony podpisem i datą, a jeszcze lepiej testament sporządzony w obecności notariusza, ułatwia sądowe przeprowadzenie spadku. Warto sporządzić testament jasno i jednoznacznie wyrażający naszą ostatnią wolę, jeśli chcemy zaoszczędzić kłopotów naszym spadkobiercom.

Tzw. testament zwykły możemy sporządzić samodzielnie bez świadków i pomocy prawnika.

SPRAWDŹ Jak sporządzić ważny testament

Przepisy określające formę i treść nie stawiają przed autorem tego dokumentu zbyt wygórowanych oczekiwań. Testament może być sporządzony każdym narzędziem pisarskim na dowolnym materiale. Nie musi więc wcale zostać napisany długopisem na kartce papieru (sic!). Warto jednak oczywiście zadbać o to, by zarówno narzędzie pisarskie, jak i materiał, na którym zostanie spisana nasza ostatnia wola, gwarantowały trwałość spisanej treści.

Bardzo istotne jest to, aby ostatnia wola była napisana odręcznym pismem. Pod testamentem koniecznie należy złożyć swój podpis oraz zamieścić datę (nie ma znaczenia, w którym dokładnie miejscu).

Testament musi być napisany pismem odręcznym w całości. Nawet, jeżeli jedynie jego krótki fragment zostanie spisany na komputerze lub maszynie do pisania, testament będzie nieważny.

Jeżeli po napisaniu testamentu dojdziesz do wniosku, że chcesz w nim coś skreślić lub poprawić, zmiany także musisz opatrzyć podpisem oraz datą.

Najlepiej jednak w takiej sytuacji napisać testament od nowa, a stary zniszczyć.

Oprócz testamentu zwykłego istnieje testament notarialny, który ma formę aktu notarialnego, sporządzonego przez notariusza w kancelarii notarialnej. Tutaj konieczny jest tylko własnoręczny podpis testatora.

Testament notarialny oczywiście jest trudniej podważyć niż zwykły. W jego przypadku sąd będzie miał bowiem do czynienia z dokumentem urzędowym o wysokim stopniu domniemania autentyczności i zgodności z prawdą. Istotną przewagą tej formy testamentu jest też możliwość zawarcia w nim zapisu windykacyjnego.

Ustnie ostatnią wolę można przekazać w obecności co najmniej trzech świadków. Jeden z nich lub osoba trzecia spisuje oświadczenie. Musi to nastąpić przed upływem roku od złożenia ustnego oświadczenia, muszą być też podane miejsce i data przedstawienia ostatniej woli. Pismo podpisuje spadkodawca i co najmniej dwaj świadkowie.

Można także w ciągu sześciu miesięcy od chwili śmierci spadkodawcy (otwarcia spadku), potwierdzić jego ostatnią wolę przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Sąd może poprzestać na zeznaniach dwóch świadków, jeżeli przesłuchanie trzeciego nie jest możliwe. Dla potwierdzenia treści takiego testamentu nie jest oczywiście potrzebny podpis spadkodawcy.

Testament ustny jest zarezerwowany głównie na wypadek dramatycznego zdarzenia czy nagłej sytuacji, gdy na przykład spadkodawca ciężko zachoruje. W takiej sytuacji wszelkich formalności można będzie dopełnić później.

Testament ustny dopuszcza się, gdy:

• istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy;
• z powodu szczególnych okoliczności sporządzenie testamentu zwykłego na piśmie nie jest możliwe lub jest bardzo utrudnione (na przykład w czasie wojny);
• spadkodawca odbywa podróż statkiem morskim lub samolotem, a nie ma możliwości sporządzenia tzw. testamentu podróżnego w obecności dowódcy statku.

Świadkami przy sporządzaniu testamentu ustanego nie mogą być osoby:

• które nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych;
• niewidome, głuche lub nieme;
• które nie mogą czytać i pisać;
• które nie władają językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;
• skazane prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania;
• dla których w testamencie została przewidziana jakaś korzyść.

Jeśli zostanie powołana na świadka osoba, której dotyczą wymienione przymioty, testament ustny nie będzie ważny.

Pamiętajmy, że spisanie testamentu nie oznacza, że klamka zapadła i nie możemy zmienić zdania. Możemy! Dokument ten rodzi bowiem skutki prawne dopiero w chwili śmierci testatora. Do tego momentu możemy wprowadzać do niego zmiany. Za życia testatora jego ostatnia wola nie nakłada na niego żadnych obowiązków ani go nie wiąże.

W dowolnym momencie możemy napisać nowy testament. Zarówno w przypadku testamentu zwykłego, jak i notarialnego znaczenie ma data sporządzenia. Zawsze są będzie brał pod uwagę ten dokument, na którym będzie widniała późniejsza data.

Oczywiście najlepszym, bo nie pozostawiającym żadnych wątpliwości rozwiązaniem będzie zniszczenie starego testamentu i sporządzenie nowego bądź też wyraźne napisanie w późniejszym testamencie, że odwołujemy postanowienia tego spisanego wcześniej.

Jeżeli będą dwa lub więcej testamentów, które nie będą ze sobą sprzeczne, wszystkie one będą jednakowo ważne. Wszystkie będą mogły zostać zrealizowane.

Można też sporządzić testament negatywny. To testament, w którym spadkodawca wskazuje, że nie życzy sobie, aby określona osoba została jego spadkobiercą, wyłączając ją w ten sposób z dziedziczenia ustawowego. Takie wyłączenie nie oznacza jednak pozbawienia prawa do zachowku i tym właśnie różni się od wydziedziczenia, które – o ile zostało uwzględnione przez sąd – pozbawia zarówno prawa do spadku, jak i do zachowku. Wydziedziczenie trzeba jednak starannie umotywować.

Spadkodawca może w testamencie wydziedziczyć, czyli pozbawić osoby najbliższe zachowku, jeżeli:

• wbrew woli spadkodawcy postępują uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (chodzi tu m.in. o działalność przestępczą, rozrzutność, alkoholizm, narkomanię, prostytucję, uchylanie się od pracy zarobkowej, życie na cudzy koszt);
• dopuściły się względem spadkodawcy, albo jednej z najbliższych mu osób, umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci (chodzi o przestępstwo umyślne, potwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu, albo obrazę czci, dokonaną słowem lub czynem, najczęściej w sytuacjach publicznych);
• uporczywie nie spełniają względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (chodzi tu m.in. o uchylanie się od opieki w chorobie, od płacenia alimentów, ale też o długotrwałe nieutrzymywanie kontaktów).

Tam, gdzie mowa o działaniu uporczywym, podstawą do wydziedziczenia nie są zdarzenia o charakterze jednorazowym, czy też stany krótkotrwałe. Nie wystarczy na przykład jedna sprzeczka, choćby nawet ostra. Podstawą do pozbawienia zachowku mogą być natomiast częste awantury wywoływane przez potencjalnego spadkobiercę. Pamiętajmy, że takie fakty trzeba uprawdopodobnić.

Przyczyna wydziedziczenia osoby uprawnionej do zachowku musi wynikać wprost z treści testamentu.

Istnieje możliwość zawarcia w testamencie notarialnym (i tylko w takim!) postanowienia, iż dana osoba nabędzie określony przedmiot z chwilą otwarcia spadku, bez żadnej prawnej mitręgi. Jest to tzw. zapis windykacyjny.

Jeśli przedmiotem zapisu będzie mieszkanie lub samochód, przypadnie on spadkobiercy natychmiast po śmierci spadkodawcy. W odróżnieniu od zapisu windykacyjnego, zapis zwykły przewiduje jedynie podanie udziału w spadku, a dopiero sąd może zamienić ten udział w konkretne dobro.