Irysy niskie
Kosaciec niski (Iris pumila) jest gatunkiem mieszańcowym, który powstał m.in. z irysa greckiego (Iris attica) oraz bródkowego. Jest on niski, bo dorasta do ok. 15-20 cm. Wygląda jak miniaturka irysa bródkowego. Jego kwiaty mają szerokie płatki w różnych kolorach (żółte, niebieskie, fioletowe), często z ciemniejszym unerwieniem i charakterystycznym paskiem włosków na dolnych płatkach. To irys kłączowy, kwitnie w kwietniu-maju.
Irysy niskie dobrze rosną w słońcu i delikatnym cieniu. Potrzebują przepuszczalnej ziemi, poza tym nie mają specjalnych wymagań co nie niej. Są w pełni odporne na mróz. Bardzo dobrze nadają się na skalniaki (podobnie jak inne niskie gatunki).
licencja CC BY-SA 4.0
Irysy holenderskie
Irysy holenderskie to grupa odmian mieszańcowych. Są to kosaćce cebulowe. Irysy holenderskie są średniej wielkości – najczęściej osiągają ok. 40 cm wysokości, ale są też trochę wyższe oraz niższe odmiany. Ich kwiaty o smukłych płatkach mogą być jedno- lub różnokolorowe, a także z kolorowymi plamkami. Najczęściej występują w odcieniach niebieskiego, fioletu, żółte, białe. Kwitną w maju i czerwcu, czasem jeszcze w lipcu.
Te irysy, podobnie jak inne cebulowe muszą mieć przepuszczalną ziemię, w miarę żyzną. Ładnie kwitną w miejscach słonecznych, ale też częściowo ocienionych. Po kwitnieniu trzeb pozwolić, żeby ich liście zaschły. Nie są w pełni odporne na mróz i w chłodniejszych regionach na zimę warto je okryć, np. stroiszem. Sadzi się je jesienią.
Irysy żółte
Kosaciec żółty (Iris pseudacorus) rośnie dziko w Polsce. Dorasta do 1 m wys. i tworzy jaskrawożółte kwiaty, które na zewnętrznych (odgiętych w dół) płatkach mają ciemniejszy rysunek nerwów. Irys żółty jest tzw. hygrofitem, co oznacza, że uwielbia wodę. W naturze często rośnie w nad stawami, ciekami wodnymi, w rowach i innych podmokłych terenach.
W ogrodzie warto go wykorzystać do obsadzania oczek wodnych. Musi mieć podmokłą ziemię. Poza tym równie dobrze rośnie w słońcu, co lekkim cieniu. Kwitnie od maja do lipca (w zależności od warunków).
Irysy bródkowe
Kosaciec bródkowy, zwany też niemieckim (Iris germanica) jest najbardziej okazałym i popularnym z irysów. To naturalna krzyżówka kilku gatunków rosnących w basenie Morza Śródziemnego (powstała w odległych czasach), wyhodowano też mnóstwo odmian ozdobnych, różniących się wielkością i ubarwieniem kwiatów.
Irysy bródkowe dorastają od 80 do ok. 120 cm wys. Ich kwiaty są duże i mają szerokie płatki, w przeróżnych kolorach, odcieniach, a także ich kombinacjach. Bardzo często są dwukolorowe, a do tego cieniowane lub paskowane, z widocznym rysunkiem nerwów itp. Płatki mogą mieć falowane brzegi. Charakterystyczną cechą jest tzw. bródka, czyli pasek krótkich włosków, najczęściej żółtych, wyrastających od nasady płatków zewnętrznych. Wiele odmian ma przyjemny zapach.
Irysy bródkowe to rośliny kłączowe. Lubią żyzną i próchniczą ziemię, która koniecznie musi być przepuszczalna, bo ich kłącza łatwo gniją. Bardzo ważne jest to, żeby sadzić je jak najpłycej, bo inaczej nie będą kwitły. Lubią słońce, ale najlepiej, żeby było rozproszone i wilgotną ziemię (ale nie mokrą!), więc jeśli nie pada, trzeba je podlewać. Co kilka lat warto je rozsadzać, bo rozrastają się, a w zagęszczeniu przestają kwitnąć. Irysy bródkowe kwitną w maju i czerwcu, czasem do lipca.
