Wyniki spisu rolnego. Jak zmieniła się wieś w województwie łódzkim?

Na mapie Łódzkiego widać specjalizację w uprawie i hodowli. Gminy w pow. sieradzkim to głównie uprawa ziemniaków i hodowla bydła. Gospodarze w pow. kutnowskim stawiają na rzepak, a w sąsiednim pow. łęczyckim na warzywa.

Z kolei pow. piotrkowski i podłódzka gmina Tuszyn to „świńskie zagłębie”. Hodowla krów i produkcja mleka to domena pow. sieradzkiego i łowickiego. W ciągu 10 lat zmniejszyły się powierzchnie łąk i uprawy ziemniaków, wzrosła powierzchnia przeznaczona pod zboża.

W 2020 r. w Łódzkiem działało 117 tys. gospodarstw. W porównaniu z wynikami spisu z 2010 r. ich liczba zmniejszyła się o 10,4 proc. Najwięcej ubyło gospodarstw o powierzchni 7-10 ha (spadek o 18,3 proc.). Wzrosła za to liczba gospodarstw najmniejszych - do 1 ha i największych - powyżej 20 ha (o 16,3 i 35,7 proc.).

W dalszym ciągu jednak niemal połowa gospodarstw ma od 3 do 10 ha użytków rolnych, a ok. 20 proc. gospodarstw - od 3 do 5 ha (w całej Polsce największą grupę - 50,1 proc. - stanowią gospodarstwa o powierzchni od 1 do 5 ha).

W ciągu 10 lat średnia powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie w naszym regionie wzrosła o 12 proc. - z 7,5 ha w 2010 r. do 8,4 ha w 2020 r. Ten wzrost był niższy niż w większości województw.

Przeciętnie w Polsce średnia powierzchnia upraw jednego gospodarstwa zwiększyła się o 16,3 proc., z 9,8 ha w 2010 r. do 11,4 ha w 2020 r.

W 2020 r. można było kupić saletrę amonową po 900 zł za tonę. Na przełomie sierpnia i września ceny saletry wzrosły do 4,2 tys. zł za tonę. Koszty rosną, nakłady rosną. Musimy wracać do metod naszych dziadków - stosowania poplonów, przedplonów, ale tu także jest problem - mówi Bartłomiej Piekarczyk, właściciel gospodarstwa w sieradzkich Woźnikach. - Cena gorczycy w centrali nasiennej to 12 tys. zł za tonę i czasami jest problem z dostępnością. Podsumowując, cena pszenżyta w skupie rok temu to 700 zł, w tym roku 1300. Nawóz zdrożał cztery razy, a ceny w skupach dwa. Jak tak dalej pójdzie, oberwie się wszystkim, bo plony na przyszły rok będą mniejsze. Na Ukrainie prognozowane zbiory są o 30 proc. mniejsze ze względu na wojnę. Prognozuję bardzo duży wzrost cen produktów spożywczych na przełomie 2022 i 2023 r. i w I kwartale 2023 r.

Najwięcej gospodarstw jest w gminach: Błaszki (pow. sieradzki), Biała Rawska (pow. rawski) i Opoczno (pow. opoczyński).

Największe gospodarstwa są gminach: Ładzice (pow. radomszczański) - średnio 21,0 ha, Łanięta - 19,6 ha, Strzelce - 16,4 ha, Nowe Ostrowy - 15,3 ha, Krośniewice - 15,1 ha, Oporów - 14,7 ha, Bedlno - 14,6 ha i Krzyżanów - 14,3 ha (wszystkie w pow. kutnowskim).
Najmniejsze gospodarstwa są w gminach miejskich: Tomaszów (3,9 ha) i Bełchatów (4,1), a także Ozorków i Opoczno (gminy miejsko-wiejskie) - 4,5 ha.

Większość gospodarstw specjalizuje się w produkcji roślinnej (58,7 proc., w ciągu 10 lat wzrost o 21,5 pkt proc.), gospodarstwa prowadzące tylko produkcję zwierzęcą stanowią jedynie 0,5 proc. Gospodarstwa z produkcją mieszaną (uprawa roślin i chów zwierząt) stanowią 40,8 proc. (62,4 proc. w 2010 r.).

W ciągu 10 lat powierzchnia użytków rolnych w woj. łódzkim prawie nie uległa zmianie (wzrost o 0,2 proc.), przy czym powierzchnia zasiewów zwiększyła się o 4,7 proc., a upraw trwałych o 11,4 proc. Zmniejszyła się powierzchnia łąk i pastwisk - o 11,6 proc.

Ogólna powierzchnia zasiewów w woj. łódzkim w 2020 r. wyniosła ponad 770 tys. ha. Dominują zboża (76,2 proc.). Wzrosła powierzchnia upraw rzepaku i rzepiku (o 27,0 proc.) do 26,8 tys. ha. Uprawy te stanowiły 3,5 proc. powierzchni zasiewów. O 1,9 proc. wzrosła powierzchnia uprawy warzyw gruntowych (15,9 tys. ha; 2,1 proc. powierzchni zasiewów).
Aż o 39,1 proc. zmniejszyła się powierzchnia uprawy ziemniaków (o 16,6 tys. ha), która w 2020 r. stanowiła tylko 3,4 proc. wszystkich upraw.

W strukturze powierzchni zasiewów w większości gmin dominują zboża - od 91,9 proc. w gminie Rzgów (pow. łódzki wschodni) do 41,6 proc. w gminie Wróblew (pow. sieradzki). Zboża w naszym regionie zajmują aż 76,2 proc. powierzchni zasiewów ogółem.

Znaczące udziały upraw rzepaku i rzepiku w strukturze zasiewów odnotowano z gminach: Łanięta i Oporów (pow. kutnowski) - po 16,3 proc., Kodrąb (pow. radomszczański) - 14,3 proc. i Kutno (gmina wiejska) - 14,0 proc.

Powierzchnia uprawy kartofli stanowiła znaczące udziały w gminach pow. sieradzkiego i wieluńskiego: Wróblew - 41,8 proc., Czarnożyły - 28,4 proc., Błaszki - 26,8 proc., Biała - 18,5 proc., Warta - 17,9 proc.

Warzywa stanowią znaczną część powierzchni upraw w gminach pow. łęczyckiego: Góra św. Małgorzaty - 40,1 proc. i Piątek - 21,5 proc., a także w Zduńskiej Woli (gmina miejska) - 16,9 proc.

W latach 2010-2020 w woj. łódzkim nastąpił rozwój produkcji zwierzęcej z przeznaczeniem na mięso. Pogłowie bydła wyniosło 448 tys. szt. (w tym 173 tys. krów) - spadek o 1,3 proc. w porównaniu do 2010 r. (w tym krów o 20 proc. mniej). Stado świń liczyło 1 mln 319 tys. szt., o 0,8 proc. więcej w porównaniu do 2010 r.; drobiu - 16 mln 188 tys. szt. - o 5,3 proc. więcej w porównaniu do 2010 r.

Udział wojewódzkiego stada bydła w stadzie ogólnopolskim wyniósł 7,1 proc. Wielkość stada trzody chlewnej w woj. łódzkim stanowiła 11,8 proc. stada ogólnopolskiego. Wielkość chowu drobiu to 7,2 proc. produkcji krajowej.

Na 100 ha użytków przypadło 46 szt. bydła (w kraju 42), w tym krów 18 szt. (w kraju 17). Obsada świń na 100 ha to w woj. łódzkim 134 szt. (w kraju 75). W przypadku drobiu wskaźnik ten kształtował się na poziomie 1650 szt. (w kraju 1511).

Najwyższą obsadą bydła na 100 ha użytków rolnych charakteryzują się gminy: Goszczanów (pow. sieradzki) - 159 szt./100 ha, Będków (pow. sieradzki) - 130 szt. oraz Zduny, Domaniewice i Bielawy (pow. łowicki) - odpowiednio 128, 119 i 112 szt.

Najwyższe wskaźniki pogłowia świń na 100 ha użytków rolnych odnotowano w gminach: Tuszyn (pow. łódzki wschodni) - 1560 szt.; Grabica i Moszczenica (pow. piotrkowski) - odpowiednio 1476 i 1361 szt.; oraz Chąśno i Kocierzew Południowy (pow. łowicki) - 816 i 742.

Obsada drobiu na 100 ha najwyższe wartości przyjmowała w gminach miejskich: Zduńska Wola - 20 tys. szt., Tomaszów Maz. - 18 tys. szt., Łowicz - 15 tys. szt., a także w gminach wiejskich: Tomaszów Maz. - 17 tys. szt., Zgierz - 12 tys. szt. i Ujazd (pow. tomaszowski) - 10 tys. szt.

Rolnicy coraz częściej sprzedają swoje towary bezpośrednio konsumentom. Nie bez znaczenia jest tu także coraz większa świadomość konsumentów, którzy poszukują dobrej żywności.

Jesteśmy w stanie zarobić na sprzedaży gotowych produktów. Ułatwieniem jest korzystanie z RHD (rolniczy handel detaliczny - red.), który umożliwia nam przetwórstwo mleka i mięsa w wędliny oraz nabiał, a potem sprzedaż ich konsumentom, a nie skupom - mówi Bartłomiej Piekarczyk.

Poprawia się wyposażenie w ciągniki i kombajny zbożowe. W ciągu 10 lat liczba traktorów wzrosła się o 4,7 proc. do 131,2 tys. sztuk, a liczba kombajnów o 22,8 proc., do 12,6 tys. szt. Zmniejszyło się wyposażenie w kombajny ziemniaczane i buraczane - o 26,2 i 54,9 proc.

Na 100 gospodarstw w woj. łódzkim przypadało 112 ciągników rolniczych. Najwyższy odsetek gospodarstw wyposażonych w ciągniki rolnicze (blisko 90 proc.) odnotowano w gminach pow. łowickiego: Kocierzew Południowy i Chąśno oraz gminach pow. skierniewickiego Godzianów i Głuchów.

Rolnicy coraz częściej pracują poza swoim gospodarstwem. Odsetek gospodarstw domowych utrzymujących się głównie z rolnictwa zmalał w latach 2010-2020 z 35,2 do 29,5 proc. Aż 36,9 proc. gospodarstw domowych zajmujących się działalnością rolniczą główne dochody (ponad 50 proc. dochodów) czerpie z pracy najemnej.

Ostatnio rozmawiałem z unijnym komisarzem ds. rolnictwa Januszem Wojciechowskim. Mówiliśmy, że kiedyś w każdym gospodarstwie była trzoda chlewna, drób i krowy. Obecnie wymogi UE na to nie pozwalają, trzeba skupić się na jednym. W wyniku ASF (afrykański pomór świń - red.) drastycznie zmniejszyła się liczba gospodarstw trzymających świnie. Sąsiadujący ze mną gospodarze w większości pracują na etacie, a praca na roli to dodatek. Na pewno zwiększyła się świadomość rolników na temat stosowania środków ochrony roślin, ale nadal to u nas kuleje - podkreśla Bartłomiej Piekarczyk, młody gospodarz z sieradzkich Woźnik.

Zdecydowaną większość prac w polu i zagrodzie wykonują rolnicy i ich najbliżsi. Rodzinna siła robocza stanowiła 92,9 proc. nakładów pracy ponoszonych na prowadzenie działalności rolniczej.

Powszechny Spis Rolny został przeprowadzony od 1 września do 30 listopada 2020 r., wg stanu na dzień 1 czerwca 2020 r. Objęte nim były gospodarstwa, których użytkownikami były osoby fizyczne (gospodarstwa indywidualne), osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej. Opracowanie własne na podstawie danych GUS (publikacja GUS pt. Powszechny Spis Rolny 2020.)
współpraca Dariusz Piekarczyk