Czym jest i kto może ogłosić upadłość konsumencką? „Upadłość nie oznacza, że zaległe kredyty czy inne zobowiązania zostaną umorzone"

Na podstawie analiz Centralnego Ośrodka Informacji Gospodarczej w pierwszej połowie 2023 r. ogłoszono upadłość konsumencką w stosunku do 10 526 osób. Biorąc pod uwagę ten wynik, szacuje się, że w całym 2023 roku liczba upadłości osób fizycznych może przekroczyć 20 tys.

W 2023 roku najmłodsza osoba, wobec której została ogłoszona upadłość ma 13 lat, a najstarsza 93. Najwięcej upadłości w pierwszej połowie 2023 roku ogłoszono w województwie śląskim, bo aż 2019. Wśród miast w województwie śląskim liczba upadłości kształtuje się następująco:

• Gliwice – 137,
• Katowice – 126,
• Bielsko-Biała – 122.

Na drugim miejscu plasuje się województwo mazowieckie z 1292 ogłoszonymi upadłościami konsumenckimi, a dalej wielkopolskie z wynikiem 1188.

– Postępowanie upadłościowe ma na celu umożliwienie dłużnikowi spłacenie zobowiązań, zgodnie z ustalonym planem spłaty i wyrwanie się ze spirali długów. W naszej Fundacji odnotowujemy coraz wyższe zainteresowanie tym rozwiązaniem – podkreśla radca prawny Agnieszka Kupilas-Sayed z Kancelarii Kupilas&Krupa i Fundacji Pomocy Prawnej Subvenio.

Na przestrzeni ostatnich lat regulacje w zakresie upadłości konsumenckiej modyfikowane były wielokrotnie. W 2020 r. po raz kolejny znowelizowano prawo upadłościowe i nastąpiło znaczne złagodzenie rygoryzmu przepisów w tym zakresie, a co za tym idzie, zdecydowanie ułatwiona została możliwość ogłoszenia upadłości konsumenckiej.

– Upadłość konsumencka jest postępowaniem wszczynanym przed sądem, którego celem jest oddłużenie osoby nieradzącej sobie ze spłatą zobowiązań. Zawsze wiąże się z przejęciem przez syndyka majątku dłużnika, przede wszystkim nieruchomości, środków pieniężnych na koncie czy samochodu. Osoba zadłużona traci możliwość zarządzania swoim majątkiem, ale zyskuje szansę na uwolnienie się od długów i spłatę wierzycieli – wskazuje Kupilas-Sayed.

Konsumenci, jeżeli ich sytuacja majątkowa lub zdrowotna na to pozwala, muszą się liczyć z utratą posiadanego przez siebie majątku, który zostanie przeznaczony na spłatę wierzycieli. Postępowanie upadłościowe jest wszczynane na specjalny wniosek, który kierowany jest do sądu. Wniosek może wystosować osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej (konsument) lub osoba fizyczna, która nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki handlowej.

– Mowa tutaj o niewypłacalnych osobach prywatnych, czyli takich, które od co najmniej 3 miesięcy nie są w stanie regulować swoich zobowiązań. Dłużnik uznawany jest za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekraczają wartość majątku, a stan ten utrzymuje się powyżej 24 miesięcy – wyjaśniono. – Warto również pamiętać, że każda osoba fizyczna spełniająca kryteria ma prawo złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, ale samo jego złożenie nie oznacza, że na pewno zostanie on rozpatrzony pozytywnie przez sąd – dodano.

Wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie może złożyć:

• spółka prawa handlowego,
• wspólnik spółki osobowej (np. spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej) ponoszący odpowiedzialność swoim majątkiem za długi spółki,
• fundacja,
• stowarzyszenie,
• łącznie małżeństwo (może za to złożyć osobno każdy z małżonków, jeżeli spełnia powyższe kryteria)
• osoba prowadząca działalność gospodarczą – choćby niezarejestrowaną.

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej kieruje się do sądu rejonowego (wydział gospodarczy) zgodnie z miejscem zamieszkania dłużnika. Taki wniosek można złożyć osobiście na biurze podawczym sądu lub drogą pocztową. Wniosek o upadłość można także złożyć przez Internet za pośrednictwem Krajowego Rejestru Zadłużonych.

W pierwszej kolejności istniejące zobowiązania finansowe zostaną zaspokojone z ustalonego majątku dłużnika. Gdy ten ulegnie już likwidacji, sąd mając na uwadze ustaloną listę wierzytelności, wydaje postanowienie o ustaleniu dokładnego planu spłaty wierzycieli. – Ujęte jest w nim, w jakim zakresie i w jakim terminie dłużnik jest zobowiązany do spłaty swojego zadłużenia – wskazano.

Co ważne – tylko w wyjątkowych przypadkach należności mogą zostać całkowicie umorzone bez obowiązku dokonywania jakichkolwiek spłat. Ogłoszenie upadłości konsumenckiej powstrzymuje windykację i oferuje także pewną ochronę zadłużonemu, np. przed utratą dachu nad głową. Po ogłoszeniu upadłości dłużnika zawieszane są także toczące się postępowania egzekucyjne i ograniczona jest możliwość wszczynania przeciwko dłużnikowi nowych spraw sądowych i egzekucyjnych.

Ponadto z chwilą ogłoszenia upadłości przestają być naliczane odsetki od zaległych zobowiązań. Umorzenie niespłaconych zobowiązań upadłego – w wyniku wykonania planu spłaty bądź z jego pominięciem – stanowi podstawę do wykreślenia danych np. z Krajowego Rejestru Długów (KRD).

To, jakie długi mogą zostać umorzone w ramach upadłości konsumenckiej, jest podstawowym kryterium powodującym, czy dłużnik-konsument decyduje się na podjęcie starań o ogłoszenie upadłości. Jakie długi można objąć postępowaniem?

• zobowiązania z tytułów niespłaconych pożyczek i kredytów tzw. zobowiązania bankowe i pozabankowe,
• zobowiązania związane z poprzednio prowadzoną działalnością gospodarczą,
• zaległości podatkowe,
• zadłużenia z tytułu składek do ZUS,
• nieopłacone rachunki (prąd, wodę gaz, telefon itp.), zobowiązania z tytułu czynszu,
• zobowiązania względem innych osób fizycznych i prawnych.

Nie wszystkie długi można umorzyć w wyniku procedury upadłościowej. Dotyczy to następujących zadłużeń:

• długi o charakterze alimentacyjnym,
• zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci,
• zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny,
• długi będące wykonaniem orzeczonego przez sąd obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, · zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny, lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie,
• zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego z prawomocnym orzeczeniem,
• zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu,
• zobowiązania powstałe do ogłoszenia upadłości.

Zgłaszając wniosek o ogłoszenie upadłości, należy ujawnić wszystkich znanych dłużnikowi wierzycieli – po to, aby Sąd mógł umorzyć wszystkie zobowiązania konsumenta.