Drzewa do małego ogrodu. Przegląd sprawdzonych gatunków i odmian

Prawie każdy, kto ma ogród, w którym posadził wiele drzew, po pewnym czasie dochodzi do wniosku, że jest ich... zbyt wiele. Bierze się to z faktu, że drzewa rozrastają się w tempie, jakiego wcześniej nie docenialiśmy i zagarniają pod swoje korony coraz więcej przestrzeni, która staje się zbyt zacieniona dla innych roślin.

Dlatego wszystkim, którzy nie zdążyli jeszcze popełnić tego błędu, można z czystym sumieniem polecić drzewa, które nie dorastają do wielkich rozmiarów. Są one – można powiedzieć – skrojone na miarę małego i średniego ogrodu. Poniżej zamieszczamy przegląd najbardziej sprawdzonych gatunków i odmian drzewek. Większość z nich ma jeszcze i taką zaletę, że rośnie powoli i nie zabiera słońca innym nasadzeniom. Warto rozważyć ich zakup na wiosnę...

Drzewka kuliste

Ich regularne, kuliste korony tworzą się samorzutnie. Każdy ogrodnik, który wie, ile pracy wymaga uformowanie takich koron na „normalnych” drzewkach, z pewnością je doceni.

Najbardziej popularny jest klon pospolity odmiany Globosum, wyróżniający się gęstą koroną o średnicy do nawet 6 metrów. Równie szeroką koronę potrafi utworzyć robinia akacjowa Umbraculifera. Mniej znane są klon polny Nanum oraz wisienka stepowa Globosa o średnicy korony do 2-3 metrów. Miłośnikom odmian egzotycznych warto polecić odmianę surmii bigoniowej Nana, cenionej za wielkie sercowate liście, które zapewniają cień.

Wysokość drzewek o kulistej koronie wyznacza miejsce szczepienia.

Drzewka płaczące

W każdym ogrodzie powinno znaleźć się przynajmniej jedno drzewko o zwisłym pokroju, zwane popularnie „płaczącym”. Często sadzi się je na trawniku, dla wyeksponowania jego narzucającej się urody. Równie dobrze można je posadzić w towarzystwie innych roślin, wykorzystując nietypowy pokrój dla skontrastowania kompozycji.

Odmiany zwisłe opatrzone są zwykle łacińską nazwą Pendula.

Brzoza Youngii to forma szczepiona na brzozie brodawkowatej, tworząca parasolowatą koronę o średnicy do 4 metrów, złożoną z delikatnych, cienkich gałązek, które zwieszają się aż do ziemi. Ma skromne wymagania, dobrze rośnie nawet na glebach suchych i piaszczystych. Jest wysoce światłolubna.

Buk pospolity odmiany Purpurea ma łukowato wygięte gałęzie zwisające pionowo ku ziemi, tworzące symetryczną koronę o szerokości do 3 m. Młode liście są czerwone, starsze stają się ciemnopurpurowe.

Jarząb pospolity tworzy nieregularną koronę z poskręcanymi i zwisającymi do ziemi gałęziami. Dekoracyjne są białe kwiaty (w maju) oraz czerwone owoce (od września). Tolerancyjny co do odczynu gleby, najlepiej rośnie w miejscu średnio wilgotnym.

Karagana syberyjska z powodzeniem rośnie na glebach ubogich i suchych. Wymaga miejsc słonecznych, jest dość odporna na zasolenie gleby. Szybko wypuszcza liście, a w maju pojawiają się obficie żółte, motylkowe kwiaty, chętnie obsiadane przez pszczoły.
Morwa biała tworzy parasolowatą koronę o średnicy około 3 metrów. Gałęzie zwisają do ziemi. Liście są duże i błyszczące, owoce podobne do jeżyn. Morwa ma niewielkie wymagania, lubi gleby wapienne. Jest światłolubna, wymaga osłoniętego stanowiska.
Wiąz Camperdownii to drzewko tworzące szeroką kopułę ze zwisających do ziemi gałęzi, pod którymi może się zmieścić np. ławka. Wyjątkowo efektowne ze względu na pięknie unerwione liście, nadaje się na solitera. Wymaga jednak dostatecznie wilgotnej, przepuszczalnej i zasobnej gleby. Wiąz jest tolerancyjny względem odczynu gleby, lecz wrażliwy na jej zasolenie.

Wierzba iwa to najbardziej popularny „płaczący” gatunek w polskich ogrodach, spotykany najczęściej w formie małego drzewka, o wysokości wyznaczonej przez szczepienie. Wczesną wiosną obsypana jest dużymi, białymi baziami zwanymi kotkami, które ukazują się przed pojawieniem liści. Aby utrzymać ładny pokrój iwy, należy ją regularnie przycinać. Cięcie wykonuje się zaraz po kwitnieniu, skracając pędy do jednej trzeciej długości.

Wiśnia piłkowana Kiku-shidare jest drzewkiem szczepionym na pniu czereśni ptasiej. Jej gałęzie tworzą parasolowatą koronę; pojawiające się w maju kwiaty są pełne, ciemnoróżowe, zwisające po kilka na długich szypułkach.

Drzewka o strzelistym pokroju...

...są wykorzystywane zarówno do nasadzeń pojedynczych, w celu wyeksponowania ich niezwykłej sylwetki, jak i do nasadzeń szpalerowych, tworzących żywopłoty. Można też tworzyć złożone kompozycje, w których ich pionowe sylwetki zostają skontrastowane przez formy rozłożyste i kuliste.

Formy strzeliste opatrzone są zwykle łacińską nazwą Fastigiata. W polskich ogrodach spotyka się najczęściej strzeliste odmiany buka pospolitego, dębu szypułkowego, grabu i jarząbu pospolitego.

Drzewka o dekoracyjnych pędach i korze

Istnieją odmiany drzewek szczególnie pięknie zimą – ich odsłonięte pnie i konary stanowią wtedy niezwykły widok.
Wierzba mandżurska osiąga około 4 m wysokości, ale w sprzyjających warunkach może być wyższa. Ozdobą drzewka są charakterystyczne, spiralnie poskręcane gałęzie w kolorze oliwkowo-zielonym lub żółtym. Wierzba tego gatunku rośnie szybko, ale nie jest długowieczna. Wymaga podlewania w czasie długotrwałej suszy i nie jest w pełni odporna na silne mrozy. Tolerancyjna co do gleby, choć najlepiej rośnie w glebie wilgotnej. Stanowisko musi być słoneczne.

Robinia akacjowa odmiany Tortuosa to niewysokie drzewko o wąskim, nieregularnym pokroju, charakteryzujące się malowniczo powyginanymi, żółtawymi pędami. Lancetowate liście również są poskręcane. Robinia Tortuosa szczególnie dekoracyjna jest jednak w stanie bezlistnym. Zadowala się przeciętną glebą, doskonale znosi okresowe susze. Polecana na eksponowane, słoneczne miejsce.

Klon strzępiastokory, zwany też drzewem cynamonowym, okryty jest cienką, strzępiastą korą, która zwisa z pnia i pędów rośliny. Odpowiednio pielęgnowany, może osiągnąć w Polsce nawet 10 m wysokości. Trzeba go jednak podlewać w okresach suszy i chronić za młodu przed największym mrozami. Interesująco wygląda nie tylko w zimie - w pozostałych porach roku ozdobą są ciekawie wykrojone liście, które jesienią nabierają pięknej, różowokarminowej barwy.

Klon pensylwański to rzadkie jeszcze w polskich ogrodach drzewko, warte upowszechnienia. W zimie wyróżnia się z daleka pniem w kolorze oliwkowozielonym z białymi, poprzecznymi paskami. Właśnie te paski – nie spotykane w naszej przyrodzie – stanowią o jego wyjątkowości.

Jabłonie ozdobne...

...zwane również rajskimi to różne gatunki i odmiany jabłoni rodzących małe (do 2 cm średnicy) lecz bardzo liczne owoce. Jabłonie te rosną wolno i osiągają najwyżej 4-6 m wysokości, doskonale się więc nadają do małych ogrodów, ale wyłącznie na słoneczne miejsca.

Piękno „rajskich” drzewek uwidacznia się szczególnie w zimie, gdy nagie gałęzie obsypane są jabłuszkami – ich czerwień na tle śniegu daje niezapomniany efekt. Owoce utrzymują się długo, nawet do lutego. Najczęściej jednak zjadane są wcześniej – w grudniu i styczniu – przez stada kwiczołów i jemiołuszek.

W maju jabłonki zachwycająco kwitną – i to wcale nie na biało, jak „zwykłe” jabłonie, lecz najczęściej w odcieniach różu lub czerwieni. Liści jest na tyle jeszcze mało, że nikną w gąszczu kolorowych płatków. Ale potem, gdy się rozwiną, są następną w kolejności ozdobą drzewka. Mogą być zielone, purpurowe, zielono-brązowe lub całe brązowe.

Niestety, często jest tak, że nie możemy się nimi zachwycać zbyt długo, bo zasychają i przedwcześnie opadają. To efekt choroby zwanej parchem, którą wywołuje grzyb Venturia inequalis. Rozprzestrzenianiu się grzyba sprzyjają wiosenne i letnie deszcze. Odmiany wrażliwe na parcha w większości wywodzą się od jabłoni purpurowej (Malus purpurea), którą można poznać po intensywnie czerwonych liściach i kwiatach. Mniej wrażliwe są jabłonie o liściach zielonych i kwiatach białych.

Wśród kilkuset odmian jabłoni ozdobnych są też odmiany wyhodowane w Polsce: „Hoser” o dużych różowych kwiatach, „Makowiecki” o kwiatach ciemnopurpurowych, „Rogów” o płaczącym pokroju i purpurowych kwiatach, „Ola” o dużych, jasnoróżowych kwiatach. Jabłuszka są najczęściej czerwone, ale u niektórych odmian żółte lub pomarańczowe.
Jabłonie ozdobne najlepiej czują się na glebach piaszczysto-gliniastych. Muszą być sadzone w pełnym słońcu. Na mróz są całkowicie odporne.

Na zakończenie coś specjalnego...

...dla ptaków. Ten specjał to drzewko o nazwie świdośliwa, rodzące w czerwcu czerwone owoce podobne do wiśni, którymi zajadają się ptaki (drozdy, kapturki, kosy, szpaki, gołębie grzywacze). Ludzie sadzą jednak świdośliwę głównie z powodu wczesnego wchodzenia w okres kwitnienia. Kiedy inne drzewka dopiero się zbierają do wydania kwiatów, świdośliwa jest już obsypana białym puchem kwiatostanów. Jesienią zaś wyróżnia się bordowymi i purpurowymi liśćmi.