Handel w PRL-u, czyli kartki, kolejki i puste sklepy. Archiwalne zdjęcia

Tak więc bez kartek nie kupiło się między innymi chleba, mąki, kaszy, ziemniaków, warzyw, mięsa, tłuszczy, cukru, a nawet soli, octu i zapałek. Kartki zniesiono w 1949 roku. Ale powrócono do nich już po dwóch latach, w sierpniu 1951 roku. Tłumaczono, że w związku z trudną sytuacją rynkowa trzeba wprowadzić kartki na mięso, tłuszcze wieprzowe i przetwory mięsne. Od grudnia tego roku bez kartek nie kupiło się już też masła i innych tłuszczów roślinnych, a od 1952 roku także mydła, środków piorących, cukru i słodyczy. Ale nie trwało to długo. Z dniem 1 stycznia 1953 roku kartki zniesiono, ale jednocześnie podniesiono znacznie ceny towarów, które były nimi objęte.

Przez kolejne 23 lata Polska była krajem w którym kartki nie obowiązywały. Aż nadeszło lato 1976 roku. Wtedy wprowadzono kartki na cukier.

- Informacja o tym, że mają być wprowadzone kartki na cukier rozeszła się przed ich wprowadzeniem – wspomina 78-letnia dziś Józefa Pawlak, emerytowana pracownica łódzkiego „Unionteksu”. - W sklepach ustawiały się gigantyczne kolejki po cukier. Miałam znajomą w jednym ze sklepów spożywczych. Dzięki temu udało mi się kupić 20 kilogramowy worek cukru. Nie zapomnę jaka byłam szczęśliwa

!

Pani Józefa nie przypuszczała już za kilka lat na kartki będzie kupować nie tylko cukier. 28 lutego 1981 roku wprowadzono w Polsce kartki na mięso. Dwa miesiące później, 30 kwietnia, nie kupiło się już bez nich wszelkich przetworów mięsnych, masła, mąki, ryżu, kaszy. Od września 1981 roku system kartkowy objął mydło, proszek do prania i papier toaletowy. A po wprowadzeniu stanu wojennego na kartki kupowało się też między innymi czekoladę, alkohol, papierosy, buty, benzynę.

I tak na przykład pracownik umysłowy mógł liczyć w na dwa i pół kilograma „kartkowego mięsa”. Kto pracował fizycznie dostawał cztery kilo mięsa miesięcznie. Tyle samo „dostawały” dzieci. Pół litra wódki można było wymienić na butelkę importowanego wina.

Ale już „wino marki wino”, nazywane też „patykiem pisane” kupiło się bez kartek. Choć oczywiście nie było dostępne w ciągłej sprzedaży. Na kartki „dostawało” się również 30 litrów benzyny do fiata 126.

- Z benzyną sobie radziliśmy – opowiada Janusz Krakowiak, emerytowany księgowy. - Wystarczyło mieć znajomego zawodowego kierowcę. Oni mieli nadmiar benzyny. Umiejętnie wyliczali jej zużycie, to znaczy część sprzedawali „na lewo”.

Kwitł też handel zamienny. Na kartki każdy dorosły obywatel dostawał 15 paczek papierosów na miesiąc. Nawet ten, który w życiu nie zapalił ani jednego papierosa. Nic więc dziwnego, że nałogowi palacze gotowi byli oddać za paczkę papierosów niemal wszystko, z mięsem i czekoladą włącznie.

Oczywiście chodziło o wymianę kartkami – wyjaśnia Janusz Krakowiak. - O jeśli chodzi o czekoladę, to nazywano ją tak na wyrost. Z prawdziwą czekoladą nie miała wiele wspólnego. Był to tzw. wyrób czekoladopodobny. Mogę jednak zapewnić, że wtedy wyroby smakowały jak najlepsze szwajcarskie czekolady! Dziś pewnie nikt nie wziąłby ich do ust!

W latach osiemdziesiątych XX wieku dochodziło też do takich paradoksów, że by kupić pieluchy, czy mleko w proszku trzeba było pokazać książeczkę zdrowia dziecka. Dodatkową rolkę papieru toaletowego zdobyło się za okazanie kwitu potwierdzającego, że sprzedało się tam kilogram makulatury. System kartkowy zniesiono w Polsce 31 sierpnia 1989 roku.