Łódzkie skarby: Mauzoleum Poznańskiego na cmentarzu przy ul. Brackiej

Monumentalny grobowiec, znany jako Mauzoleum Poznańskiego widoczny jest prawie z każdego miejsca cmentarza żydowskiego przy ul. Brackiej w Łodzi. Podobno jest największym żydowskim grobowcem na świecie. Wzniesiono go z szarego granitu, marmuru, szkła i żeliwa. Przygotowywanie pochówku jeszcze za życia jest sprzeczne z żydowską tradycją. Ale Poznański zaplanował nie tylko miejsce na grobowiec, podobno nawet osobiście przypilnował stworzenia projektu mauzoleum.

Budowę grobowca rozpoczęto w trzy lata po śmierci Poznańskiego. Autorem projektu jest architekt Adolf Zeligson, który zaprojektował też kilka innych obiektów dla możnego zleceniodawcy. Ponoć mauzoleum wzorowano na na grobie średniowiecznego rycerza, który zachwycił Poznańskiego. Jego jednak musiał być większy od pierwowzoru.

Mauzoleum zbudowano na planie koła o promieniu prawie 10 m. Z daleka widoczna jest ciężka kopuła, wypełniona w środku unikatową mozaiką. Z zewnątrz kopuła była niegdyś ozdobiona girlandami ze spiżu i wieńcami w secesyjnym stylu, które niestety nie przetrwały do naszych czasów. Zachował się duży, widoczny z daleka napis z nazwiskiem fabrykanta. Kopułę i masywny gzyms podtrzymują kolumny i potężne filary z szarego granitu.

Mozaikę zdobiąca kopułę od wewnątrz tworzą dwa miliony szkiełek w różnych kolorach: złotym, zielonym, niebieskim, czerwonym. Najpewniej wykonano ją w znanej weneckiej firmie Andrei Saviattiego. Małe elementy tworzą kształt czterech palm, często pojawiający się w nagrobnej symbolice żydowskiej, także na skromniejszych grobach we Wrocławiu i Warszawie. Symbolizują obfitość, płodność, owocne życie duchowe, odkupienie. Na palmach w Mauzoleum są kwiaty. To aluzja do biblijnego wersetu (Ps 92, 13): "Sprawiedliwy jak palma zakwitnie". Przy każdym drzewie znajduje się cytat w języku hebrajskim, chwalący plemię Izraela, jednocześnie są aluzją do imienia Poznańskiego. Imię pojawia się w każdym z cytatów.

Wewnątrz Mauzoleum umieszczono sarkofagi wykonane z czerwonego granitu. W pierwszym spoczywa Izrael Poznański, w drugim jego ukochana żona Leonia. Przed niepowołanymi gośćmi sarkofagi chronią ozdobne kraty, wypełniające przestrzenie między kolumnami i filarami. Wstawiono je w latach 80. podczas prac konserwatorskich.

Groby innych członków rodziny Poznańskich znajdują się na zewnątrz mauzoleum. Sarkofagi synów Izraela: Karola i Ignacego oraz dwóch synów Ignacego są po prawej stronie. Po lewo jest miejsce wiecznego odpoczynku Anny Poznańskiej, córki Izraela i jej rodziny. Umiejscowienie i wygląd kolejnych grobów wiele mówi o naszej historii- grób Maurycego znajduje się nieco z tyłu, prochy zmarłego w 1937 roku w Nicei członka rodziny przeniesiono na Bracką w 1939 roku. Razem z nim pochowana jest żona Salomea z Silbersteinów. Ich grób wygląda skromnie. W 1939 roku Poznańskich już w naszym mieście nie było i pochówkiem zajęła się nie tak zasobna gmina.