Sensacyjne odkrycie w Łodzi! Czy to szczątki kapitana Stanisława Sojczyńskiego Warszyca, legendarnego dowódcy antykomunistycznego podziemia?

Na szczątki natrafiono dosłownie w ostatniej chwili, ponieważ był to już ostatni zaplanowany etap poszukiwań. Gdyby nie to znalezisko, badania zostałyby zakończone. W piątek 28 czerwca ekipy poszukiwawcze miały zakończyć pracę, ale w środę 26 czerwca wszystko się zmieniło.

Koło południa, kiedy saperzy oczyścili teren, koparka niespodziewanie odsłoniła ludzkie kości - mówi dr Krzysztof Latocha z Zespołu Biura Poszukiwań i Identyfikacji Instytutu Pamięci Narodowej. - Niespodziewanie, bo byliśmy już nieco znużeni bezowocnymi poszukiwaniami, a tu nagle takie odkrycie. To naprawdę coś niesamowitego, trudno opisać to uczucie.

W jamie grobowej odnaleziono szczątki co najmniej trzech osób, resztki obuwia, być może typu wojskowego, fragmenty odzieży, guziki. Dlaczego co najmniej trzech osób? Ponieważ szczątki zostały przemieszane i zdegradowane podczas przebudowy strzelnicy w latach 60. XX wieku. Oznacza to też, że równie dobrze w odnalezionym grobie mogą być szczątki sześciu osób, co odpowiadałoby liczbie zamordowanych żołnierzy KWP - Warszyca i jego pięciu podkomendnych.

Kiedy przekonamy się, czy to rzeczywiście szczątki Warszyca i jego żołnierzy? Dr Latocha nieco studzi optymizm, ponieważ szczątki są w bardzo złym stanie i wydobycie zeń materiału do badań genetycznych będzie dużym wyzwaniem. Dwa lata temu na Brusie też znaleziono szczątki w podobnym stanie i do tej pory nie udało się ustalić tożsamości ofiary.

Odnalezienie szczątków w ostatniej chwili wszystko jednak zmienia. Przeprowadzone będą badania genetyczne, ale niezależnie od tego, kontynuowane będą wykopaliska na Brusie, choć miał to być ostatni sezon.

- Podczas tych poszukiwań dotarliśmy do skraju trzymetrowego wału, kulochwytu na strzelnicy - dodaje dr Latocha. - Aby kontynuować poszukiwania, musimy mieć wsparcie wojska. W końcu to był poligon, więc trzeba zachować środki ostrożności.

Badania prowadzono w sąsiedztwie dawnej strzelnicy, gdzie w okresie okupacji Niemcy wykonywali egzekucje i grzebali ciała zamordowanych Polaków. Po wojnie teren ten był także wykorzystywany przez aparat komunistycznego terroru, gdzie – według zachowanych relacji – dochodziło do potajemnych pochówków ciał zamordowanych żołnierzy podziemia antykomunistycznego.

Prace poszukiwawcze na łódzkim Brusie w 2008 r. rozpoczął zespół prof. Mariana Głoska z Uniwersytetu Łódzkiego. Wówczas na przebadanej części terenu dawnego poligonu odnaleziono szczątki 113 osób. Cztery z nich – ofiary niemieckich zbrodni z jesieni 1939 r. udało się zidentyfikować. Wcześniej, w 1965 r. z poligonu ekshumowano szczątki 40 ofiar rozstrzelanych przez Niemców.

Instytut Pamięci Narodowej, w porozumieniu z Instytutem Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego prowadzi prace poszukiwawcze na wspomnianym terenie od 2021 r. Archeolodzy z Uniwersytetu Łódzkiego pracują pod kierunkiem dr. Olgierda Ławrynowicza.

Trwające przez ostatnie cztery lata prace prowadzono w miejscu, które pracownicy IPN już wcześniej określili jako przypuszczalne miejsce egzekucji i pochówku „Warszyca” i jego pięciu podkomendnych. IPN oparł się przy tym na zeznaniach prokuratora Henryka Szweda z 1993 roku. Szwed był przy egzekucji w lutym 1947 roku i wskazał – nieprecyzyjnie – jej miejsce. Pracownicy IPN skonfrontowali jednak jego zeznania ze zdobytymi niedawno zdjęciami lotniczymi tego terenu z lat II wojny światowej, roku 1949 i 1971, a następnie nałożyli je na współczesną mapę i na nowo wyznaczyli teren badań. Wszystko wskazuje na to, że trafnie. Jeśli Warszyca i jego żołnierzy faktycznie tam pochowano i nie przeniesiono, to jest duże prawdopodobieństwo, że odnaleziono szczątki należą właśnie do nich.

Skala wyzwania była i jest ogromna. Dziś Brus to teren porośnięty lasem. W 1947 roku w okolicy, gdzie został zamordowany Warszyc i jego żołnierze rosły tylko kępy drzew. Ponadto w ciągu kilkudziesięciu lat teren poligonu był wielokrotnie przekopywany, zmieniano lokalizację strzelnic, sypano wały, które służyły jako kulochwyty, burzono jedne obiekty i stawiano inne. Poligon był czynny jako miejsce ćwiczeń wojska jeszcze pod koniec lat 90.

Podczas II wojny światowej był dowódcą oddziału partyzanckiego AK. Po wojnie nie złożył broni zakładając Konspiracyjne Wojsko Polskie. W wyniku zdrady został aresztowany 27 czerwca 1946 roku. W grudniu wraz z grupą swoich żołnierzy został skazany na śmierć przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Łodzi. Kpt. Sojczyńskiego i jego 5 podwładnych stracono 19 lutego 1947, na 3 dni przed ogłoszeniem amnestii. Wiele wskazuje na pośpiech oprawców - chcieli zdążyć przed amnestią.

Pośmiertnie "Warszyc" został awansowany do stopnia generała brygady. Dziś jest patronem 9 Łódzkiej Brygady Obrony Terytorialnej.

Symboliczna jest zbieżność dat. 27 czerwca 1946 UB aresztowało Warszyca w Częstochowie i wywiozło go do Łodzi, 26 czerwca 2024 odnaleziono jego szczątki. Jeśli to on...