Wiele osób straci spadek po rodzicach! Szykują się wielkie spory o majątek między rodzeństwem. Nowe przepisy. Mogłeś przegapić ważną zmianę

Wiele osób, które były pewne, że dostaną schedę po swoich rodzicach, teraz już tej pewności mieć nie mogą. Wszystko rozbija się o nowelizację Kodeksu cywilnego, która właśnie zaczęła obowiązywać. Otóż do art. 928 tej ustawy dodano dwa punkty, które wprowadzą duże zamieszanie w życiu niejednej rodziny.

Przepis ten dotyczy uznania za niegodnego dziedziczenia. Do tej pory spadkobierca mógł być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:

• dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
• podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
• umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

SPRAWDŹ Co zmieniło się w prawie spadkowym?

Jak widać przepis w takim brzmieniu dotyczył w praktyce raczej niewielkiego kręgu potencjalnych spadkobierców. Odnosił się do wyjątkowo perfidnych zachowań. Chociaż i tutaj nie brakowało spornych kwestii. Prawnicy dyskutowali na przykład, czy ciężkie przestępstwo to tylko takie przeciwko życiu, zdrowiu, wolności, czci, rodzinie i opiece nad spadkodawcą, czy też za ciężkie przestępstwo może być uznane także przestępstwo przeciwko mieniu.

Teraz sprawa stała się jeszcze bardziej skomplikowana. Powiększyło się pole do sprzecznych interpretacji. Może stać się to poważną bronią w walce rodzin o spadek po zmarłym.

Do wspomnianego art. 928 Kodeksu cywilnego dodano właśnie dwa punkty. Teraz spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego także, jeżeli:

• uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;
• uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

Sporo namiesza ostatni z tych punktów. Przez niego wiele osób może stracić spadek.

Przepis został oczywiście dodany do Kodeksu cywilnego po to, by pozbawić możliwości dziedziczenia osoby, które oczywiście nie zasłużyły na to, żeby dostać spadek. Diabeł tkwi jednak w tym, jak przepisy będą stosowane w praktyce.

Uznanie za niegodnego dziedziczenia w przypadku uporczywego uchylania się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka dotyczy oczywiście nie tylko relacji rodziców z dziećmi i nie tylko dziedziczenia przez dzieci po rodzicach.

W praktyce jednak tu będzie najwięcej sporów i powodów do uznania za niegodnego dziedziczenia.

Mnóstwo jest rodzin, w których są konflikty. Również o to, kto lepiej opiekuje się seniorami rodu. Właściwie każdy z nas albo sam jest stroną takich nieporozumień, albo zna je ze swojego otoczenia. No właśnie – i tu dochodzimy do sedna! Jeśli ktoś z bliskich zarzuci ci, że nie opiekowałeś się dostatecznie krewnym, po którym miałeś odziedziczyć majątek, możesz zostać uznany za niegodnego dziedziczenia.

W praktyce najczęściej takie konflikty wybuchają między rodzeństwem.

Brat mieszka na drugim końcu Polski, a siostra przy mamie i to ona na stałe opiekuje się mamą. To klasyczny przykład sytuacji, w której siostra może dążyć do uznania brata za niegodnego dziedziczenia.

Siostra nigdy nie miała dobrych relacji z ojcem. Od lat się ze sobą nie kontaktowali. Bieżąca opieka nad schorowanym już ojcem spadała na syna i jego żonę. To kolejny przykład.

Takie przykłady można mnożyć.

Właśnie w takich sytuacjach o pozbawieniu spadku może zdecydować dodany teraz do art. 928 Kodeksu cywilnego § 1 pkt 5. Warto zapamiętać ten przepis!

O uznanie danej osoby za niegodną dziedziczenia należy wystąpić do sądu. Może to zrobić każdy, kto ma w tym interes.
Bezsprzecznie interes taki mają pozostali spadkobiercy.

Z żądaniem takim można wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym żądający dowiedział się o przyczynie niegodności. Nie później jednak niż przed upływem trzech lat od otwarcia spadku, czyli od śmierci spadkodawcy.

Jest jeden wyjątek. Spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeżeli spadkodawca mu przebaczył. Jeżeli jednak w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, jeśli nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.

Czym skutkuje uznanie za niegodnego dziedziczenia? Otóż spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Nie ma on też prawa do zachowku.

Uznanie danej osoby za niegodną nie pozbawia jednak możliwości dziedziczenia jej dzieci, wnuków, prawnuków.

Nowe brzmienie art. 928 Kodeksu cywilnego poszerzające katalog sytuacji, w których można uznać spadkobiercę za niegodnego dziedziczenia obowiązuje od 15 listopada 2023 roku.

Zmienione przepisy dotyczą więc jedynie sytuacji, które miały miejsce od 15 listopada 2023 roku. Jeśli chcielibyśmy zarzucić komuś z bliskich, że nie opiekował się spadkodawcą, ale odnosiłoby się to tylko do zachowań sprzed 15 listopada 2023 roku – nie da to podstaw do uznania za niegodnego.

ZOBACZ TEŻ Jak sporządzić ważny testament?

Pamiętajmy, że uznanie za niegodnego dziedziczenia to nie to samo, co wydziedziczenie. Uznania za niegodnego mogą domagać się inni spadkodawcy już po śmierci spadkodawcy.

O wydziedziczeniu decyduje natomiast za życia świadomie sam spadkodawca.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (tekst jednolity Dz. U. z 2023 roku poz. 1610 z późniejszymi zmianami) – art. 928 w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 28 lipca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1615)