Minimalne zarobki zamiast zerowych – masz szansę na podwyższenie swojej emerytury bądź renty. Kogo to dotyczy i co trzeba zrobić?

Do 31 grudnia 2008 roku przy obliczaniu wysokości emerytury lub renty za okresy zatrudnienia o nieudokumentowanych zarobkach, przyjmowano zarobki zerowe. Inaczej mówiąc, okresy te liczyły się wyłącznie do stażu ubezpieczeniowego, a nie do ustalania wskaźnika podstawy wymiaru emerytury lub renty. Zmiana tzw. ustawy emerytalnej (ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – tekst jednolity: Dz. U. z 2017 roku poz. 1383 z późniejszymi zmianami) spowodowała, że obecnie przyjmuje się, iż w okresach o nieudokumentowanych zarobkach, ubezpieczony otrzymywał minimalne wynagrodzenie za pracę, obowiązujące w tym czasie. Tak stanowi art. 15 ust. 2a wprowadzony do ustawy emerytalnej przez nowelizację z 4 września 2008 roku. (Dz. U. nr 192, poz. 1180).

Wyłącznie dla pracowników
Przepis ten wszedł w życie 1 stycznia 2009 r. Daje on możliwość przeliczenia wysokości świadczenia osobom, które w okresach o nieudokumentowanych zarobkach pozostawały w ubezpieczeniu pracowniczym, a więc były pracownikami. Osobom, które w tych okresach prowadziły działalność gospodarczą, pracowały na umowie zlecenia lub kształciły się na studiach stacjonarnych, ZUS nie przeliczy emerytury lub renty.
Zastąpienie wynagrodzenia zerowego płacą minimalną dotyczy:
– emerytur (przyznawanych według starych zasad),
– rent z tytułu niezdolności do pracy,
– rent rodzinnych,
– kapitału początkowego oraz
– świadczeń przedemerytalnych przyznanych przez urzędy pracy na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu.

Świadczenia przyznane po 31 grudnia 2008 roku zostały obliczone już z uwzględnieniem nowelizacji z 4 września 2008 roku, a więc w przypadku wystąpienia okresów pracy o nieudokumentowanych zarobkach, ZUS przyjął za te okresy obowiązujące wówczas minimalne wynagrodzenie za pracę, a nie wynagrodzenie w kwocie zero złotych.

Potrzebny wniosek osoby zainteresowanej
Osoby mające okresy pracy, za które nie mogą udokumentować wysokości zarobków i którym świadczenie przyznano przed rokiem 2009, mogą mieć przeliczoną jego wysokość z uwzględnieniem płacy minimalnej w nieudokumentowanych okresach wyłącznie wtedy, gdy złożą we właściwym dla swego miejsca zamieszkania oddziale ZUS wniosek o takie przeliczenie. Formularze wniosków znajdują się we wszystkich placówkach ZUS. Można jednak złożyć pismo napisane samodzielnie. Wystarczy jedno zdanie: „Proszę o przeliczenie podstawy mojej emerytury (ewentualnie renty, świadczenia przedemerytalnego) z uwzględnieniem wynagrodzenia minimalnego”. Do tego adresat (ZUS), data, swoje imię i nazwisko oraz numer legitymacji emeryckiej. Osoby, które chcą, aby ZUS w przeliczeniu uwzględnił konkretny okres zatrudnienia, muszą napisać to we wniosku.

Świadczenie na wniosek emeryta lub rencisty zostanie przeliczone, jeżeli nowy wskaźnik podstawy wymiaru okaże się wyższy od dotychczasowego. W przeciwnym przypadku ZUS odmówi przeliczenia.

Osoby, które wniosek o przeliczenie wysokości świadczenia z uwzględnieniem płacy minimalnej złożyły przed 1 stycznia 2010 roku i którym dzięki temu ZUS podwyższył świadczenie, otrzymały wyrównanie jego wysokości od 1 stycznia 2009 roku. Jeśli ktoś wniosek złożył lub złoży później, to świadczenie w nowej kwocie (jeśli zostanie przyznane) otrzymuje lub będzie otrzymywał dopiero od miesiąca, w którym złożył lub złoży wniosek.

Istota przeliczenia
Przeliczana jest podstawa wymiaru emerytury lub renty ostatnio przyjęta do obliczenia świadczenia. Przy tym przeliczeniu uwzględnia się ostatnio przyjętą kwotę bazową, a nie kwotę obecnie obowiązującą. Przeliczenie dotyczy zwykle osób, które podstawę wymiaru emerytury lub renty miały obliczoną z uwzględnieniem okresów o nieudokumentowanych zarobkach. Po przeliczeniu, zerowe zarobki za te okresy zostają zastąpione płacami minimalnymi.

Świadczenie może zostać przeliczone także osobie, której emerytura lub renta została obliczona bez uwzględnienia okresów, za które nie ma dokumentacji płacowej, ale takie okresy istniały w innych latach zatrudnienia. Może się okazać, że zastąpienie zarobków zerowych wynagrodzeniami minimalnymi sprawia, iż dla konkretnej osoby korzystniej jest, przy obliczaniu podstawy wymiaru świadczenia, przyjąć inne lata, niż uwzględniono przy poprzednim obliczaniu podstawy wymiaru.

Emeryt lub rencista może więc złożyć wniosek o ustalenie nowej podstawy wymiaru świadczenia, z uwzględnieniem zarobków uzyskanych przed jego przyznaniem, w innym okresie, niż wskazany do ustalenia ostatniej podstawy wymiaru.

Tylko część płacy minimalnej
Osobie, która udokumentuje zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy, do obliczenia wskaźnika podstawy wymiaru przyjmuje się tylko część płacy minimalnej, odpowiadającą części etatu, na jakiej ta osoba była zatrudniona.

Najniższe wynagrodzenia za pracę w okresie 1.IV.1956–31.XII.2008
Początek obowiązywaniaKwota

1.IV.1956500 zł
1.VII.1959600 zł
1.VIII.1961700 zł
1.IV.1963750 zł
1.VIII.1966850 zł
1.XII.19701.000 zł
1.VIII.19741.200 zł
1.V.19771.400 zł
1.V.19781.600 zł
1.V.19791.800 zł
1.I.19802.000 zł
1.I.19823.300 zł
1.IX.19825.400 zł
1.I.19877.000 zł
1.I.19889.000 zł
1.I.198917.800 zł
1.VII.198922.100 zł
1.X.198938.000 zł
1.I.1990120.000 zł
1.IX.1990368.000 zł
1.X.1990440.000 zł
1.I.1991550.000 zł
1.IV.1991605.000 zł
1.VII.1991632.000 zł
1.X.1991652.000 zł
1.XII.1991700.000 zł
1.I.1992875.000 zł
1.V.19921.000.000 zł
1.VIII.19921.200.000 zł
1.IX.19921.300.000 zł
1.X.19921.350.000 zł
1.I.19931.500.000 zł
1.VII19931.650.000 zł
1.X.19931.750.000 zł
1.I.19941.950.000 zł
1.IV.19942.050.000 zł
1.VII.19942.200.000 zł
1.X.19942.400.000 zł
1.I.1995260 zł
1.IV.1995280 zł
1.VII.1995295 zł
1.X.1995305 zł
1.I.1996325 zł
1.IV.1996350 zł
1.VII.1996370 zł
1.I.1997391 zł
1.II.1997406 zł
1.VII.1997450 zł
1.II.1998500 zł
1.I.1999650 zł
1.XI.1999670 zł
1.III.2000700 zł
1.I.2001760 zł
1.I.2003800 zł
1.I.2004824 zł
1.I.2005849 zł
1.I.2006899,10 zł
1.I.2007936 zł
1.I.20081.126 zł