Muzeum Sztuki z największą kolekcją sztuki współczesnej

Muzeum Sztuki w Łodzi niezmiennie należy do najważniejszych na świecie instytucji kolekcjonujących, badających i prezentujących sztukę współczesną. Jego historia pełna jest niezwykłych wydarzeń i osobowości z nim związanych.

Obecnie jest placówką współprowadzoną przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Sztuka awangardowa Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku artyści rewolucyjni z grupy a.r. – powstałej w 1929 roku z inicjatywy Władysława Strzemińskiego, Katarzyny Kobro i Henryka Stażewskiego – rzucili hasło gromadzenia dzieł najważniejszych artystów owego czasu z myślą
o przekazaniu jej do muzeum.

Akcja ta spotkała się z ogromnym zainteresowaniem europejskiej awangardy, skłaniając wielu znakomitych artystów – takich jak Fernand Leger, Max Ernst, Hans Arp czy Kurt Schwitters – do przekazania w darze swoich dzieł. Tak powstała słynna Międzynarodo - wa Kolekcja Sztuki Nowoczesnej grupy a.r. (reprezentująca głównie kierunki takie, jak: kubizm, futuryzm, konstruktywizm, puryzm, neoplastycyzm i surrealizm), która doprowadziła do otwarcia 13 kwietnia 1930 roku Muzeum Sztuki w Łodzi. Nosiło ono wówczas nazwę Muzeum Historii i Sztuki im. Juliana i Kazimierza Bartoszewiczów.

Jeszcze w połowie lat 30. muzeum zostało zreorganizowane w placówkę, która zajmuje się wyłącznie sztuką. Muzeum kolekcjonowało wówczas sztukę od średniowiecza do współczesności, ze szczególnym naciskiem na czasy współczesne.

Udostępniona publiczności po raz pierwszy w lutym 1931 roku kolekcja grupy a.r. jest konsekwentnie poszerzana o międzynarodową sztukę nowoczesną i współczesną od przeszło 90 lat. Dzięki temu Muzeum Sztuki to obecnie jedyne w Polsce muzeum posiadające tak bogate zbiory światowej sztuki XX i XXI wieku.

Pod koniec sierpnia 1939 roku ówczesny pierwszy dyrektor muzeum Marian Minich, jako oficer, dostał powołanie do wojska. Do Łodzi wrócił w listopadzie 1939 roku. Muzeum zarządzali już wtedy Niemcy. Grabież i niszczenie dzieł sztuki trwały mniej więcej od lipca 1940 roku do końca okupacji.

W roku 1942 zbiory muzeum przeniesiono do muzeum archeologicznego i do Pałacu Poznańskiego w Łodzi. Niestety, nie jest znany ich dokładny los do końca okupacji. Pod koniec wojny duża część zbiorów została z Łodzi wywieziona.

Dzięki powojennej akcji rewindykacyjnej odzyskano 140 eksponatów. Odejmując ponad sto dzieł rewindykowanych, straty stanowiły około 25 proc. zbiorów w porównaniu ze stanem z 31 sierpnia 1939 roku. Szacuje się je na ponad 230 zabytków. Obejmują one również wywiezione lub zniszczone zbiory biblioteczne.

Ze względu na luki w przedwojennych inwentarzach szczegółowe określenie liczby utraconych dzieł jest utrudnione. Do najcenniejszych strat wojennych muzeum wpisuje się: rysunek „Gitara” Pablo Picassa, relief „Konfiguracja” Hansa (Jeana) Arpa, rzeźbę Alexandra Caldera, obraz „Kompozycja wielopłaszczyznowa” Tytusa Czyżewskiego, olej „Madonna z Dzieciątkiem i papugą na tle krajobrazu, Mistrz z papugą” anonimowego niderlandzkiego malarza czy obraz „Zwiastowanie” Jakuba Jordaensa.

W sprawie „Madonna z Dzieciątkiem i papugą na tle krajobrazu”, jak i obrazów „Madonna z Dzieciątkiem i liliami na tle krajobrazu” autorstwa nieznanego malarza włoskiego z drugiej połowy XV wieku oraz „Krowa na tle krajobrazu” z XVII wieku, którego autorem jest Adriaen van de Velde, Muzeum Kultury i Dziedzictwa Narodowego złożyło wnioski restytucyjne do Federacji Rosyjskiej – dzieła zostały bowiem zidentyfikowane w zbiorach Muzeum Sztuk Pięknych im. A. Puszkina w Moskwie. Jednak rząd rosyjski do tej pory nie rozpatrzył wysuwanych roszczeń.

Po II wojnie światowej instytucja przyjęła nazwę Miejskie Muzeum Sztuki w Łodzi, a od 1 stycznia 1950 roku obecną nazwę: Muzeum Sztuki w Łodzi.

W 1945 roku wdowa po Karolu Hillerze przekazała na rzecz muzeum spuściznę po tym wybitnym artyście. W tym samym roku Władysław Strzemiński i Katarzyna Kobro darowali muzeum swój dorobek artystyczny. W 1981 roku niezwykle istotnym wydarzeniem stała się wizyta w Muzeum Sztuki Josepha Beuysa, podczas której – w ramach akcji zatytułowanej Polentransport 1981 – artysta darował
muzeum część swojego archiwum, obejmującego ponad tysiąc prac. W tym samym roku NSZZ Solidarność przekazała jako stały depozyt kolekcję prac stworzonych przez uczestników międzynarodowej akcji zatytułowanej Konstrukcja w Procesie.

Drugim dyrektorem muzeum został Ryszard Stanisławski, który kierował instytucją w latach 1966-1991. Dzięki jego staraniom muzeum pozyskało pierwsze płótno z serii obrazów liczonych Romana Opałki (oraz kolejne), kolekcję wczesnych prac Krzysztofa Wodiczki, Mirosława Bałki oraz przedstawicieli Warsztatu Formy Filmowej.

W kolejnych latach muzeum kierowali: Jaromir Jedliński, Jacek Ojrzyński (p.o.), Nawojka Cieślińska-Lobkowicz, Mirosław Borusiewicz oraz Jarosław Suchan. W ubiegłym roku minister kultury i dziedzictwa narodowego powołał na stanowisko dyrektora Muzeum Sztuki w Łodzi Andrzeja Biernackiego. Trzyletnia kadencja nowego dyrektora rozpoczęła się 15 listopada 2022 roku.

Siedziby Muzeum Sztuki Obecnie Muzeum Sztuki posiada swoją główną siedzibę w świeżo wyremontowanym pałacu Maurycego Poznańskiego przy ul. Więckowskiego 36 – znajduje się tu m.in. zaprojektowana przez Władysława Strzemińskiego Sala Neoplastyczna.

Do uruchomionego jesienią 2008 roku oddziału ms2 przy ul. Ogrodowej 19 (budynek tkalni zakładów Izraela Poznańskiego) przeniesiono Kolekcję Sztuki XX i XXI wieku. Obecnie jest tu prezentowana wystawa „Atlas Nowoczesności”.

W 2013 roku została także oddana po renowacji rezydencja Edwarda Herbsta (ul. Przędzalniana 72), gdzie prezentowana jest Kolekcja Sztuki Dawnej.

W Muzeum Sztuki przyznawana jest doroczna Nagroda im. Katarzyny Kobro – nagroda wręczana polskim artystom przez artystów, której pomysłodawcą jest Józef Robakowski.

Muzeum Sztuki to żywa instytucja, prowadząca intensywną działalność naukową, edukacyjną i wystawienniczą, rzecz jasna. Jeszcze tylko do 27 sierpnia można tu obejrzeć wystawy „.puls.y. Ewa Latkowska-Żychska” czy „Henryk Stażewski. Późny styl”, a do 10 września – „Andrzej Marian Bartczak. Post-Quam”. W Muzeum Pałac Herbsta do 17 września prezentowana jest ekspozycja „Nie zmarnujcie niepodległości. Srebra Funduszu Obrony Narodowej”, a w ms2 do 1 października – „Piotr Wójtowicz. Obrazy z literą A + Aneks”.