Renta socjalna. Jaka jest wysokość renty netto? Jakie warunki trzeba spełnić? Ile można dorabiać na rencie socjalnej?

Renta socjalna jest przyznawana jedynie osobom dorosłym, a więc tym, które ukończyły 18. rok życia.

Istnieje jednak wyjątek. Renta socjalna może zostać przyznana także kobiecie, która nie ukończyła jeszcze 18 lat, ale ma już skończony 16. rok życia i wyszła za mąż.

Świadczenie mogą dostać tylko te osoby, które są uznane za całkowicie niezdolne do pracy, a więc niezdolne do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Tak samo, jak w przypadku rent chorobowych, oceny stopnia niezdolności do pracy dokonuje lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Podczas badania opiera się on przede wszystkim na dostarczonej dokumentacji medycznej, opisującej przebieg dotychczasowego leczenia i stan zdrowia ubiegającego się o rentę. Zadaniem orzecznika jest ocena, czy stan zdrowia chorego jest przeszkodą w wykonywaniu przez niego pracy zawodowej.

Jeśli niezdolność do pracy jest trwała, renta zostanie przyznana na stałe. Jeśli zaś niezdolność jest czasowa – będzie przyznana na wskazany okres.

Zobacz GALERIĘ ZDJĘĆ

W przypadku rent socjalnych, poza stwierdzeniem odpowiedniego stopnia niezdolności do pracy, orzecznik musi ocenić, kiedy rozpoczęła się choroba (jak mówią przepisy – kiedy powstało naruszenie sprawności organizmu), której skutkiem jest całkowita niezdolność do pracy.

Rentę socjalną mogą dostać jedynie te osoby, których choroba rozpoczęła się:

• przed ukończeniem 18. roku życia;
• w trakcie nauki w szkole lub studiów, ale przed skończeniem 25. roku życia;
• w czasie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Podkreślmy, że mówimy tu o momencie rozpoczęcia się choroby, która stała się przyczyną niezdolności do pracy. Nie ma znaczenia, kiedy chory stał się niezdolny do pracy.

Przykład
52-letnia Katarzyna od dzieciństwa cierpi na wadę serca. Udało jej się zgromadzić tylko 4 lata stażu pracy. Niemal przez całe dorosłe życia pozostawała na utrzymaniu męża. 4-letni staż jest zbyt krótki, by Katarzyna mogła starać się o rentę chorobową. Jeśli jednak Katarzyna wystąpi do ZUS o przyznanie renty socjalnej, lekarz orzecznik potwierdzi, że jest ona całkowicie niezdolna do pracy, a niezdolność ta jest skutkiem choroby, na którą kobieta cierpi od dzieciństwa, otrzyma rentę socjalną. Istotny jest bowiem moment zachorowania, a nie powstania całkowitej niezdolności do pracy.

Mimo spełnienia wszystkich wymienionych wyżej warunków renta socjalna nie zostanie przyznana osobie, która ma:

• emeryturę;
• rentę z tytułu niezdolności do pracy, inwalidzką lub strukturalną,
• świadczenie lub zasiłek przedemerytalny,
• nauczycielskie świadczenie kompensacyjne,
• uposażenie dla osób w stanie spoczynku,
• rentę z zagranicy,
• rentę rodzinną w wysokości przekraczającej 200 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (obecnie oznacza to kwotę 3176,88 zł);
• nieruchomość rolną o powierzchni użytków rolnych przekraczających 5 ha.

Renty socjalnej nie może też otrzymywać osoba tymczasowo aresztowana lub odbywająca karę pozbawienia wolności (chyba że jest to kara pozbawienia wolności odbywana w systemie dozoru elektronicznego). Od tej zasady jest jednak wyjątek. Aresztant lub więzień może wnioskować o kontynuowanie wypłat renty, jeśli jest samotny, nie ma innego przychodu ani ustalonego prawa do renty rodzinnej i jest właścicielem mieszkania albo domu bądź ma spółdzielcze prawo do lokalu lub na przykład jest najemcą lokalu komunalnego. Warunkiem kontynuowania wypłat jest w tym przypadku pisemne zobowiązanie się aresztanta lub więźnia, że będzie on przeznaczał rentę na regulowanie rachunków za utrzymanie mieszkania. Musi też potwierdzić pisemnie, że w lokalu nie przebywają inne osoby.

Renta socjalna ma wysokość 100 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Od 1 marca 2023 roku jest to 1588,44 zł brutto.

Osoba pobierająca rentę socjalną będzie więc dostawała netto 1445,48 zł.

Wysokość renty podlega corocznej waloryzacji.

Łączna kwota renty rodzinnej i socjalnej nie może jednak przekraczać 200 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (obecnie oznacza to kwotę 3176,88 zł).

Jeżeli przekroczysz tę kwotę, to ZUS obniży rentę socjalną. Renta socjalna po obniżeniu nie może być jednak niższa niż 10 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (obecnie oznacza to kwotę 158,84 zł).

Wniosek o rentę socjalną należy złożyć w miesiącu, w którym osiągnęło się pełnoletność. Osoby, które są pełnoletnie powinny zrobić to jak najszybciej.

Do wniosku należy dołączyć:

• zaświadczenie ze szkoły lub uczelni, które potwierdzi okres nauki;
• zaświadczenie o stanie zdrowia wypełnione przez lekarza, lekarz powinien to zaświadczenie wystawić nie wcześniej niż miesiąc przed datą złożenia wniosku o ustalenie prawa do renty;
• inną dokumentację medyczną, która może potwierdzić stan zdrowia (np. wyniki badań albo karty z leczenia szpitalnego);
• dokumenty przygotowane przez pracodawcę (w przypadku osób zatrudnionych);
• zaświadczenie o terminie zawartej umowy i kwocie osiąganego przychodu;
• wywiad zawodowy;
• oświadczenie czy jesteś właścicielem lub współwłaścicielem nieruchomości rolnej, której powierzchnia przekracza 5 hektarów.

Jeśli nie zgadzasz się z orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS w sprawie renty socjalnej, powinieneś:

• zaczekać na doręczenie orzeczenia wydawanego przez lekarza orzecznika;
• wnieść sprzeciw do komisji lekarskiej, sprzeciw wnosi się za pośrednictwem ZUS, na uczynienie tego jest 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia;
• w wyznaczonym terminie stawić się przed komisją lekarską ZUS, istotnym argumentem, który może przekonać członków komisji do zmiany orzeczenia wydanego przez orzecznika ZUS, jest dodatkowa dokumentacja medyczna, której nie przedłożyliśmy orzecznikowi, każdy kolejny dokument świadczący o tym, że stan zdrowia osoby ubezpieczonej przeszkadza jej w wykonywaniu pracy, zwiększa szansę na to, że komisja zmieni orzeczenie;
• złożyć odwołanie do sądu, jeśli orzeczenie komisji lekarskiej ZUS również nie jest satysfakcjonujące, odwołanie do sądu wnosi się w ciągu miesiąca od doręczenia decyzji za pośrednictwem ZUS – ubezpieczyciel ma w takiej sytuacji 30 dni na ewentualną zmianę swojego stanowiska, może w tym czasie zmienić lub uchylić decyzję, jeśli tego nie zrobi, skieruje odwołanie do sądu dołączając do niego swoje uzasadnienie;
• poczekać na rozstrzygnięcie sądu.

To, czy dorabiając zachowasz prawo do renty socjalnej, zależy od wysokości przychodów.

Jeśli osiągany przychód będzie:

• niższy niż 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy (od 1 września 2023 roku to 4904,10 zł brutto) – renta socjalna będzie wypłacana w pełnej wysokości;
• wyższy od 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy (od 1 września 2023 roku – 4904,10 zł brutto) i nie przekroczy 130 proc. tego wynagrodzenia (od 1 września 2023 roku to 9107,50 zł brutto) – renta socjalna będzie zmniejszona o kwotę przekroczenia, ale nie wyższą niż kwota maksymalnego zmniejszenia obowiązującą dla renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (od marca 2023 roku do końca lutego 2024 roku to 794,35 zł);
• wyższy niż 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy (od 1 września 2023 roku – 9107,50 zł brutto) – wypłaty renty socjalnej zostaną zawieszone.

Ustawa w dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej (tekst jednolity: Dz. U. z 2022 roku poz. 240).

Współpraca: Patrycja Wacławska