Udar: liczy się każda minuta

Krwi za dużo lub za mało

Definiując udar bardziej potocznie: to uszkodzenie mózgu, do którego dochodzi na skutek nadmiernej lub niedostatecznej ilości krwi w mózgu. Pierwszy przypadek to wylew krwi na skutek pęknięcia naczynia rozprowadzającego krew w mózgu. Przyczyną może być nadciśnienie tętnicze lub osłabienie naczyń krwionośnych na skutek np. zmian miażdżycowych; często obie przyczyny występują wspólnie.

Drugi przypadek udaru mózgu to jego niedokrwienie na skutek zakrzepów lub zatorów w naczyniach doprowadzających krew do głowy.

Mimo że na ogół udar utożsamia się z wylewem, niedokrwienie jest przyczyną 80 procent udarów.

Udar to przypadłość groźna dla zdrowia z kilku przyczyn. Z jednej strony nie ma jednego objawu, który by świadczył o wystąpieniu udaru, z drugiej zaś - im szybciej jego ofiara znajdzie się pod fachową opieka lekarską, tym większa szansa na przeżycie i ograniczenie skutków udaru.

Niedowład i brak czucia

Objawy udaru mózgu zależą głównie od tego, w jakim rejonie tego organu doszło do uszkodzeń oraz jak są one rozległe.

Najczęściej objawy udaru kojarzą się z niedowładem kończyn którejś połowy ciała. Niedowład może zupełnie uniemożliwić choremu poruszanie kończynami, może też oznaczać jedynie niewielkie osłabienie.

Inne objawy udaru to zanik czucia w partiach ciała, zaburzenie widzenia lub mowy, zaburzenia równowagi i koordynacji ruchowej a nawet zmiana zachowania.

Objawów jest więc, jak widać, wiele. Tym trudniej o szybką i trafną diagnozę. A czas tu się liczy przede wszystkim. Przyjmuje się, że jeżeli - przy udarze niedokrwiennym - pacjent trafi w ręce specjalistów w ciągu 4,5 godziny od pierwszego objawu i - po potwierdzeniu udaru tomografem - dostanie lek, który rozpuści zator, ma szansę na poprawę stanu zdrowia. Jeśli interwencja będzie spóźniona i brak krwi poczyni większe spustoszenie w mózgu, terapia sprowadzi się głównie do rehabilitacji.

Bardziej skomplikowana diagnoza dotyczy wylewu. I objawy, i leczenie zależą od tego, w której części mózgu do wylewu doszło. Jeśli okaże się, że wylew to skutek pęknięcia tętniaka lub wad naczyń krwionośnych, podejmuje się kurację neurologiczną. I ona jednak powinna nastąpić jak najszybciej.

W Polsce kiepsko...

O tym, że nie zawsze się udaje zareagować we właściwym czasie, świadczy choćby to, że udar mózgu jest najczęstszą w świecie przyczyną trwałego inwalidztwa i trzecią w kolejności przyczyną zgonu. Zła wiadomość jest też taka, że polska służba zdrowia odstaje od zachodniej Europy jeśli chodzi o skuteczność postępowania z udarem i jego ofiarami. Dość powiedzieć, że śmiertelność ofiar udarów kształtuje się tam w granicach 18-25 proc., w Polsce zaś wynosi aż ok. 40 procent.

Od szybkości diagnozy i lekarskiej interwencji zależy też proces leczenia. W krajach wysoko rozwiniętych około 50 procent chorych pozostaje niepełnosprawnymi, w Polsce odsetek ten wynosi aż 70 proc.

Rehabilitacja i sprzęt

Równie szybko jak reagować na udar trzeba rozpocząć rehabilitację. Jej zakres jest, rzecz jasna, uzależniony od nasilenia udaru oraz głębokości niekorzystnych zmian w mózgu a więc czasu, jaki upłynął od samego udaru do interwencji lekarskiej.

Rehabilitacja poudarowa to wszelkie zabiegi prowadzące do przywrócenia sprawności pacjenta. Obejmować powinna też zarówno fizjoterapię, jak i opiekę lekarską neuropsychologa oraz pomoc logopedy. Pomocą służą wózki inwalidzkie, urządzenia pionizujące, odpowiednie łóżka i materace oraz przybory do ćwiczeń a w dalszej części kule, laski i balkoniki.

Sprzęt ten musi być dostępny zarówno w placówce służby zdrowia, jak i w mieszkaniu chorego - wiele ćwiczeń, zainicjowanych i zaprezentowanych przez lekarza lub rehabilitanta może być z powodzeniem kontynuowana przy pomocy domowników. Dla późniejszego komfortu niesprawnych ofiar udaru ważna jest też likwidacja barier architektonicznych.