Nowość w przepisach! Dla kogo dodatkowe wolne od pracy? Czy szef zapłaci za wolne? Zwolnienie z powodu siły wyższej PRZYKŁADY

Nowe przepisy wprowadzają możliwość skorzystania ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika.

Te trzy warunki muszą być spełnione łącznie. Otóż:

• musi nastąpić działanie siły wyższej,
• siła wyższa musi dotyczyć spraw rodzinnych spowodowanych chorobą bądź wypadkiem,
• musi być niezbędna natychmiastowa obecność pracownika.

Zobacz GALERIĘ ZDJĘĆ

Nowe uprawnienie dotyczy wyłącznie osób objętych regulacjami przepisów prawa pracy, a więc osób wykonujących pracę na podstawie:

• umowy o pracę,
• powołania,
• wyboru,
• mianowania,
• spółdzielczej umowy o pracę.

Z uprawnienia tego nie mogą skorzystać osoby pracujące na podstawie umów cywilnoprawnych, a więc umowy zlecenia bądź umowy o dzieło. Nie dotyczą one oczywiście także prowadzących własną działalność gospodarczą.

Najistotniejsze dla stwierdzenia, czy należy nam się wolne na podstawie nowych przepisów, jest określenie, czy mamy do czynienia z działaniem siły wyższej.

Co jest więc siłą wyższą? Przyjmuje się, że zjawiskiem wywołanym siłą wyższą jest zjawisko:

• które ma nadzwyczajny charakter,
• któremu nie dało się zapobiec normalnymi środkami,
• za które pracownik nie ponosi odpowiedzialności.

Wszystkie te trzy warunki muszą zostać spełnione łącznie.

PRZYKŁAD
Anna jest matką 5-letniego Stasia. W czasie pracy odebrała telefon z przedszkola, do którego chodzi Staś, z informacją, że jej syn podczas zabawy spadł z huśtawki i doznał urazu głowy. Nie ulega wątpliwości, że mieliśmy tu do czynienia z siłą wyższą. Zdarzenie miało nadzwyczajny charakter, nie dało się mu zapobiec normalnymi środkami i Anna nie ponosi za nie odpowiedzialności.

Pójdźmy dalej. Podeprzyjmy się orzecznictwem sądowym, które odnosząc się do siły wyższej zwraca uwagę, iż mamy z nią do czynienia, gdy zdarzenie:

• ma charakter zewnętrzny,
• jest niemożliwe do przewidzenia,
• jest niemożliwe do zapobieżenia.

PRZYKŁAD
Wróćmy do przykładu Anny i Stasia. Wypadek miał charakter zewnętrzny, bowiem Anna nie stała za jego zaistnieniem. Był niemożliwy do przewidzenia. Anna nie mogła mu też zapobiec.

Kiedy więc należeć się będzie zwolnienie z powodu działania siły wyższej?

PRZYKŁAD
Jeszcze raz powołajmy się na przykład Anny i Stasia. Już ustaliliśmy, że mieliśmy tu do czynienia z siłą wyższą. Dotyczyła ona spraw rodzinnych spowodowanych wypadkiem. Natychmiastowa obecność Anny była w zaistniałej sytuacji niezbędna. Nie ma więc wątpliwości, że Annie przysługuje w związku z wypadkiem Stasia zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej.

Zgodnie z nowymi przepisami Kodeksu pracy zwolnienie od pracy przysługuje w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w ciągu roku kalendarzowego.

O tym, w jaki sposób zostanie wykorzystane zwolnienie w danym roku kalendarzowym – w rozliczeniu dziennym czy godzinowym – decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie tego zwolnienia składanym w danym roku kalendarzowym.

Nowa forma zwolnienia od pracy nie zastępuje urlopu na żądanie. Przypomnijmy, że pracownicy mają w roku kalendarzowym prawo do 4 dni urlopu na żądanie. Urlop na żądanie zawiera się w wymiarze urlopu wypoczynkowego przysługującego danemu pracownikowi. Jeśli więc mamy w roku kalendarzowym prawo do 26 dni urlopu wypoczynkowego, maksymalnie 4 z nich możemy wykorzystać w formie urlopu na żądanie.

Nie powiększa on puli przysługującego urlopu wypoczynkowego a zawiera się w niej.

Jeśli w danym roku nie wykorzystamy pełnego przysługującego nam urlopu wypoczynkowego, niewykorzystane dni przechodzą na kolejny rok kalendarzowy. Jeśli będą w niewykorzystanym urlopie dni urlopu na żądanie, wraz z początkiem nowego roku kalendarzowego przekształci się on w normalny urlop wypoczynkowy. Jednocześnie wraz z nowym rokiem nabędziemy prawo do nowych 4 dni urlopu na żądanie.

PRZYKŁAD
Grzegorz w minionym roku kalendarzowym wykorzystał tylko 23 dni urlopu wypoczynkowego z przysługujących mu 26 dni. Wziął w zeszłym roku 2 dni urlopu na żądanie. Pozostałe 21 dni wykorzystał jako normalny urlop wypoczynkowy. W nowym roku Grzegorzowi przysługują 3 dni zaległego urlopu wypoczynkowego. Wszystkie 3 dni może wykorzystać jedynie jako zwykły urlop wypoczynkowy. Z nowym rokiem Grzegorza nabył jednak prawo do nowych 26 dni urlopu wypoczynkowego, w tym 4 dni urlopu na żądanie. Może on więc w bieżącym roku wziąć 29 dni urlopu wypoczynkowego, 4 z nich może wykorzystać jako urlop na żądanie.

A jak jest ze zwolnieniem z powodu siły wyższej? Jeśli nie wykorzystamy go w danym roku kalendarzowym, przepada. Wraz z początkiem nowego roku kalendarzowego nabędziemy prawo do nowej puli zwolnienia z powodu siły wyższej – 2 dni albo 16 godzin.

Pracownik ma obowiązek zgłosić chęć skorzystania ze zwolnienia z powodu siły wyższej najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. Oznacza to, że mamy na to czas do końca dnia. Możemy zgłosić to pracodawcy nawet tuż przed północą w dniu, w którym nie było nas w pracy.

Przepisy nie precyzują formy, w której powinniśmy powiadomić pracodawcę. Należy więc przyjąć, że dopuszczalna jest każda forma – łącznie z e-mailem i SMS-em.

Jeśli zostały spełnione opisane wyżej warunki i zgłosiliśmy pracodawcy chęć skorzystania ze zwolnienia w związku z działaniem siły wyższej przed końcem dnia, którego zwolnienie to ma dotyczyć, pracodawca nie może odmówić nam wolnego.

Za czas, gdy korzystaliśmy ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej, dostaniemy wynagrodzenie w wysokości połowy naszego normalnego wynagrodzenia.

Art. 148 (1) – Kodeks pracy – tekst jednolity Dz. U. z 2022 roku poz. 1510 z późniejszymi zmianami.

Nowe przepisy obowiązują od 26 kwietnia 2023 roku. Zostały wprowadzone do Kodeksu pracy ustawą z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 roku poz. 641).