Świadomy pacjent – skuteczna terapia. Łódzki NFZ radzi jak bezpiecznie zażywać leki

Polipragmazja w liczbach

Polipragmazja nie jest zjawiskiem nowym. Według danych NFZ w 2018 roku, 4,5 mln osób zrealizowało recepty na co najmniej 5 substancji w okresie 6 miesięcy, a ponad 2,9 mln z nich było w wieku 65 lat i więcej. Ponadto 380 tys. osób 65+ przyjmowało 5 substancji leczniczych przez minimum rok. Wyniki przedstawione w raporcie bazują na historii zrealizowanych recept refundowanych w całej populacji polskiej. W województwie łódzkim w styczniu 2020 roku ponad 4 500 pacjentów zrealizowało recepty na 10 i więcej różnych produktów. Dane te pokazują niebezpieczne tendencje w naszym społeczeństwie, co potwierdza jak aktualnym problemem jest nadmierne zażywanie leków. Zapoznaj się z raportem NFZ o polipragmazji na stronie AKADEMII NFZ.

Leczenie seniorów

Nasze społeczeństwo, podobnie jak większość społeczeństw europejskich, starzeje się. Z drugiej strony wydłuża się długość naszego życia. Eksperci podkreślają, że współistnienie tych dwóch czynników sprawia, że polipragmazja, w szczególności ta pozostająca poza nadzorem, jest zjawiskiem aktualnym i niebezpiecznym. Polipragmazja staje się problemem, gdy leków jest zbyt wiele, czyli kiedy ryzyko wystąpienia działań niepożądanych może przewyższać potencjalny efekt terapeutyczny.

Osoby w wieku średnim, a zwłaszcza starszym często posiadają wiele chorób przewlekłych. I naturalną odpowiedzią na ten problem jest leczenie wielolekowe. Należy jednak pamiętać, że ono niesie za sobą potencjalne zagrożenia.
Po przekroczeniu pewnej ilości leków, która jest trudna do wskazania, dokładanie kolejnych może wprowadzić więcej strat niż korzyści. Stąd leczenie wielolekowe jest rzeczywiście potencjalnym czynnikiem ryzyka wielu negatywnych następstw, np. hospitalizacji. Im więcej leków tym więcej możliwości powstania interakcji pomiędzy tymi lekami, tym więcej ich potencjalnych działań szkodliwych.– zaznacza prof. Przemysław Kardas, kierownik Zakładu Medycyny Rodzinnej na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi.

prof. Przemysław Kardas, kierownik Zakładu Medycyny Rodzinnej na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi

Polipragmazja a Covid-19

Tylko w pierwszych tygodniach po rozpoczęciu pandemii apteki zanotowały ponad 20 milionów wizyt, a farmaceuci udzielali dziennie nawet 3,5 miliona porad. Zainteresowanie lekami znacznie wzrosło pomimo apeli lekarzy i farmaceutów, aby nie zaopatrywać się w preparaty lecznicze bez wyraźnych wskazań medycznych oraz aby nie kupować ich na zapas. W dobie pandemii koronawirusa narasta poziom niepokoju wśród pacjentów. Rosną obawy o własne zdrowie i chęć poprawy odporności. W związku z tym ryzyko polipragmazji wzrasta. Pacjenci masowo sięgają po szeroko reklamowane środki o deklarowanych właściwościach uodparniających, a niestety żaden z nich nie zabezpieczy nas w 100 % przed zachorowaniem.

Farmaceuta doradcą pacjenta

Wielu pacjentów nie jest świadomych zagrożenia jakie niesie ze sobą zjawisko polipragmazji. Zagrożenie jest tym większe, że często o zakupie danego medykamentu decyduje reklama czy porada osoby nam bliskiej, która nie ma w tym zakresie specjalistycznej wiedzy.
Pamiętajmy, że każdy z nas ma indywidualne potrzeby zdrowotne. Preparat, który pomógł znajomemu nie zawsze będzie odpowiedni również dla nas. Pacjent powinien być szczególnie czujny, jeśli oprócz preparatów leczniczych przepisanych przez lekarza, zażywa te bez recepty. Rutynowe stosowanie kilku leków na raz, bez kontroli specjalisty, może prowadzić do niekorzystnych interakcji pomiędzy nimi, dlatego każda decyzja związana z terapią i suplementacją powinna być skonsultowana z fachowym personelem medycznym.
Nieocenioną doradczą rolę w tym zakresie odgrywa farmaceuta. Jego wiedza o lekach i ich wpływie na organizm ludzki jest kluczowa. Dlatego korzystajmy z jego poradę w razie jakichkolwiek wątpliwości.

– apeluje Elżbieta Piotrowska-Rutkowska, Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej.

Elżbieta Piotrowska-Rutkowska, Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej

Jak właściwie przechowywać leki?

• Pamiętajmy by zawsze trzymać leki w miejscach niedostępnych dla dzieci!
• Większość leków należy trzymać w temperaturze pokojowej, tzn. 15-25 °C. Jako miejsce przechowywania najlepiej wybrać wyżej położoną szafkę zamykaną, niedostępną dla małych dzieci. Na miejsce bezpiecznego trzymania leków dobrze nadaje się półka w szafie w przedpokoju, ewentualnie w kuchni, lecz pamiętajmy, że półka w szafce w kuchni sprawdzi się tylko wtedy, gdy usytuowana jest możliwie daleko od kuchenki i piekarnika. Nie trzymajmy leków w łazience – ciepło i wilgoć nie służą preparatom lekowym.
• Jeśli producent zaleca przechowywanie leku w lodówce (np. antybiotyki w zawiesinie, probiotyki) najlepiej trzymać go na dolnej lub środkowej półce.
• Syropy i krople do oczu przechowujemy w oryginalnych kartonowych opakowaniach – zapobiega to przenikaniu promieni słonecznych, a dodatkowo na kartonie możemy zanotować datę otwarcia leku. Bądźmy uważni i sprawdzajmy, czy producent poza datą ważności, podaje również termin przydatności leku po otwarciu.
• Przed użyciem leku sprawdźmy datę ważności ! Przeterminowane leki można bezpiecznie wyrzucić do specjalnych pojemników w aptekach lub oddać do punktu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych.

Jak bezpiecznie przyjmować leki?

Osoby starsze obciążone chorobami przewlekłymi tj. : cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym czy niewydolnością krążenia nie mogą zapominać, że w ich przypadku przyjmowanie leków bywa konieczne. Efekt terapeutyczny leków zależy w znacznym stopniu od tego, czy są one przyjmowane we właściwy sposób.

Interakcje między lekami a żywnością – wskazówki

• Zażywaj leki zgodnie z zaleceniami lekarza
• Popijaj leki wodą (ok. 200 ml), o ile nie zalecono inaczej
• Nie popijaj leku sokami, w szczególności sokiem grejpfrutowym
• Nie przyjmuj leków razem z napojami alkoholowymi ani energetykami
• Przestrzegaj wskazówek dotyczących pory przyjmowania leków – pilnuj odpowiedniego czasu przed, w trakcie lub po posiłku
• Jeśli lek należy przyjąć bez posiłku – nie zażywaj go na chwilę przed lub zaraz po posiłku. Należy wówczas zażyć lek godzinę przed posiłkiem lub dwie godziny po nim
• Unikaj przyjmowania preparatów witaminowo-mineralnych w tym samym czasie, w którym przyjmujesz leki zalecone przez lekarza – mogą zaburzyć proces ich przyswajania, a preparaty zawierające składniki roślinne mogą spowolnić działanie leku.

W przypadku zażywanych leków i suplementów diety warto zachować rozsądek i umiar. Stosujmy się do zaleceń lekarzy i farmaceutów, tak aby prowadzić leczenie jak najmniejszą, ale skuteczną ilością leków. Na stronie www.akademia.nfz.gov.pl NFZ zamieścił również gazetę szeroko opisującą zjawisko polipragmazji, w której przeczytamy m.in. jak podawać leki osobom w podeszłym wieku?, czy zioła mają wpływ na zażywane przez nas preparaty? oraz wiele ciekawych i ważnych wypowiedzi specjalistów i ekspertów. Zapraszamy do lektury!

Przeczytaj „Jak bezpiecznie zażywać leki”

Pięć zasad, które zmniejszą ryzyko niepożądanych skutków przyjmowania wielu leków:

• Zawsze miej przy sobie aktualny spis leków wraz z dawkami. W spisie powinny znajdować się wszystkie preparaty, łącznie z suplementami diety i lekami kupowanymi bez przepisu lekarza.
• Kiedy idziesz do lekarza (każdego) pokaż mu aktualny spis swoich leków.
• Każdorazowo informuj swojego głównego lekarza prowadzącego o innych wizytach i o wynikających z nich zaleceniach. Nawet nie pytany, informuj lekarzy wszystkich specjalności o tym, że leczysz się przewlekle.
• Nie zażywaj leków polecanych przez sąsiada czy rodzinę, bez konsultacji z Twoim lekarzem. To co im pomogło, Tobie może zaszkodzić. Dobrym przykładem są leki przeciwbólowe i przeciwprzeziębieniowe o różnych nazwach handlowych i podobnym składzie, których łączne stosowanie może doprowadzić do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
• Przyjmowanie licznych leków bywa konieczne. Czasem ratuje życie. Zawsze może wywołać trudne do przewidzenia powikłania.

Źródło: prof. Andrzej Matyja, Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej

prof. Andrzej Matyja, Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej