Od Bałtyku do Morza Czarnego. Kolej Dużych Prędkości połączy region Trójmorza

Budowa KDP na osi północ-południe stworzy nowe korytarze transportowe, które w przyszłości będą mogły się rozciągać od portów Morza Czarnego do Bałtyku. W skład sieci będą wchodzić cztery elementy: sieć Kolei Dużych Prędkości (KDP) realizowana w Polsce przez spółkę CPK, linia Rail Baltica na terenie Litwy, Łotwy i Estonii, czeska sieć KDP projektowana przez przedsiębiorstwo Správa železnic i kolejowy korytarz V4 łączący Budapeszt z Warszawą przez Słowację i Czechy.

Z harmonogramów inwestorskich wynika, że do 2028 r., czyli w momencie planowanego uruchomienia I etapu Portu Lotniczego CPK, powinien już działać pierwszy odcinek KDP Warszawa – Łódź projektowany dziś przez spółkę CPK. Do tego czasu ma się też zakończyć modernizacja przez PKP PLK trasy Rail Baltica od granicy z Litwą przez Białystok do Warszawy.

Zgodnie z planem do 2030 r. w Estonii, na Łotwie i Litwie powinien powstać cały korytarz transgraniczny Rail Baltica: z Tallina przez Rygę i Kowno (z odnogą do Wilna) do granicy z Polską, a jego pierwsze odcinki będą uruchamiane od 2027 r. Zgodnie z założeniami, w tym czasie powstanie też odcinek linii KDP V4 między Pragą, Brnem, Bratysławą i Budapesztem. W kolejnych latach do linii V4 dołączane będą kolejne odcinki z Polski: Katowice – Ostrawa i tzw. Węzeł Małopolsko-Śląski.

- Trójmorze to jeden z najszybciej rozwijających się obszarów w Europie. W ciągu ostatnich 20 lat PKB w tym regionie rosło w tempie prawie dwukrotnie szybszym niż w tzw. starej UE. Te projekty kolejowe są skrojone pod potrzeby poszczególnych krajów i regionu Trójmorza jako całości. Nowa projektowana sieć KDP, czyli inwestycje kolejowe CPK wraz z pozostałymi inwestycjami, np. Rail Baltica i V4, stworzą w przyszłości kolejowy kręgosłup Trójmorza, będąc jednocześnie kluczowym elementem unijnej sieci transportowej TEN-T – mówi wiceminister funduszy i polityki regionalnej Marcin Horała, pełnomocnik rządu ds. CPK.

Dzięki wspólnym inwestycjom powstanie np. połączenie Tallin – Warszawa – Katowice – Budapeszt (1700 km) i Tallin – Warszawa –Wrocław – Praga (1500 km, w tym 400 km po „szprysze” nr 9 CPK). W sumie powstanie ponad 4 tys. km linii dużych prędkości w Europie Środkowo-Wschodniej.

W trakcie styczniowej konferencji Railway Direction Days CPK – Centralny Port Komunikacyjny, RB Rail AS i Správa železnic - czyli inwestorzy trzech największych projektów kolejowych w regionie, podpisali porozumienie o współpracy.

- To jest ten unikalny, jedyny w swoim rodzaju czas w naszej wspólnej historii, kiedy to działając w regionie razem, możemy stworzyć bezkonkurencyjną ofertę połączeń kolejowych. Wyciągamy wnioski z inwestycji w KDP na Zachodzie. Dzięki temu nasze projekty mogą przynieść efekt gospodarczego domina, dając impuls do rozwoju dla innych branż i sektorów - mówi Mikołaj Wild, prezes spółki CPK.

Duża część projektowanych odcinków będzie uwzględniać ruch cargo, a większość ruch regionalny. Model wprowadzenia ruchu mieszanego (pociągi dużej prędkości i pospieszne pociągi regionalne) na wybranych odcinkach linii KDP wynika z chęci dostosowania inwestycji do lokalnych potrzeb. W tym celu projektowane są też dodatkowe stacje pozwalające na włączenie również mniejszych miejscowości w system transportu kolejowego. Wszystko po to, żeby zmaksymalizować korzyści z zainwestowanych funduszy i najlepiej wykorzystać przepustowość nowych linii.

Raport międzynarodowej firmy konsultingowej Steer wykonującej analizy m.in. dla Komisji Europejskiej wskazuje na transportowe, środowiskowe, społeczne i związane z bezpieczeństwem korzyści wynikające z budowy transgranicznych inwestycji KDP w regionie Trójmorza i Ukrainy.

Według Steer, projektowany system KDP będzie też efektywny ekonomicznie. Szacowany całkowity koszt całej sieci KDP w regionie Trójmorza to ok. 60 mld euro, z czego 49 mld euro to koszty inwestycyjne, a 14 mld euro to koszty eksploatacji i remontów infrastruktury.

Z Raportu wynika, że łączna wartość korzyści z sieci KDP dla krajów Trójmorza wyniesie ponad 120 mld euro. Oznacza to, że w perspektywie 50 lat od oddania do eksploatacji większości planowanej sieci szybkich kolei, będzie ona generować dwukrotnie większą korzyść netto w porównaniu do nakładów inwestycyjnych poniesionych na jej budowę. Jak wyliczają twórcy raportu, 55 mld euro to oszczędność czasu podróży pasażerów, a 57 mld euro to inne korzyści z projektu, w tym m.in. korzyści wynikające ze spadku liczby wypadków transportowych, korzyści związane z ochroną klimatu czy korzyści powstające z przeniesieniem części ruchu z dróg na tory.

Dobra wiadomość dla pasażerów jest taka, że wystąpią duże skrócenia czasów przejazdu, np. na odcinku Łódź – Wrocław z 3 godz. do ok. 1 godz. Z Warszawy do Wilna dojedziemy w ok. 4 godz. (obecnie to 9 godz.), do Rygi jazda będzie trwać 5 godzin (dziś nie ma takiego bezpośredniego połączenia pociągiem, a czas podróży autobusem to ponad 8 godz.).

Z Pragi do Wiednia i Bratysławy dojedziemy w ok. 2 godziny, obecnie taka podróż to 4,5 godz. Do Budapesztu podróż z czeskiej stolicy skróci się do 3,5 godz. (z obecnych 7 godz.). Z Wilna do Tallina pasażerowie dotrą w ok. 3,5 godz. (obecnie to ponad 8 godz.), a do Rygi w niecałe 2 godz. (z obecnych ponad 4 godz.).

Analizy wykazały, że po wprowadzeniu całej sieci KDP w Trójmorzu średnia oszczędność czasu podróży wyniesie od 40 do 50 minut w przeliczeniu na pasażera. Oznacza to, że KDP w regionie Trójmorza może pomóc podróżnym zaoszczędzić około 100 tys. godzin do 2040 r.

Jak wynika z obliczeń Steer, najbardziej obciążonymi odcinkami będą: Warszawa – Łódź w Polsce, Brno – Jihlava w Czechach i Budapeszt – Gyor na Węgrzech. Na każdym z nich będzie podróżować od 14 do 18 mln pasażerów rocznie.

Jednak skrócenie czasów przejazdu to nie wszystko. Kolejowi inwestorzy z regionu Trójmorza chcą zapewnić wysoki standard podróży dla wszystkich pasażerów korzystających z sieci KDP. Planują m.in. stworzyć wspólną ofertę rozkładów jazdy oraz zaprojektować nowoczesny tabor. Tworzone są również powiązania linii kolejowych z lotniskami - tak jak się to dzieje w przypadku Centralnego Portu Komunikacyjnego w Polsce czy lotniska w Rydze na Łotwie.

Tak duży zakres inwestycji we wszystkich krajach Trójmorza realizujących projekty KDP podzielony jest na wiele etapów inwestycyjnych o różnym stopniu zaawansowania. Obecnie jednak na kluczowych odcinkach zakończone zostały studia wykonalności. W następnym kroku trwają prace projektowe, w trakcie jest pozyskiwanie niezbędnych decyzji administracyjnych.

W Polsce jeszcze w ubiegłym roku spółka CPK opracowała preferowane przebiegi m.in. dla 140-kilometrowego odcinka KDP między Warszawą i Łodzią oraz 200 km między Łodzią i Wrocławiem (dla obu tych odcinków trwa już projektowanie). W marcu tego roku CPK przedstawił preferowany przebieg dla 70-kilometrowego transgranicznego odcinka Katowice – Ostrawa, a w maju dla ponad 155-kilometrowej trasy z Poznania do Sieradza.

Docelowo kolejowy system KDP będzie mógł objąć wszystkie kraje Trójmorza. Będzie też gotowy do dalszego rozwoju na terenie Ukrainy. W tej sprawie w styczniu tego roku podczas konferencji RDD CPK 2023 w Warszawie Centralny Port Komunikacyjny i Koleje Ukraińskie (Ukrzaliznyca), podpisały porozumienie o współpracy. Dokument zakłada zacieśnienie współpracy w dziedzinie budowy nowej infrastruktury, w tym szybkiej kolei.

Jednym z najważniejszych celów, jakie stawia podpisane porozumienie, jest wspólne przygotowanie studium techniczno-ekonomiczno-środowiskowego dla planowanej nowej linii kolejowej między Polską a Ukrainą. Spółka CPK planuje ogłoszenie postępowania na studium wykonalności dla tej linii jeszcze w tym roku. Ta ważna trasa ma być przedłużeniem „szprychy” nr 5, a cały odcinek obejmie linię Trawniki – Krasnystaw – Zamość – Tomaszów Lubelski – Lwów.

Główne założenia inwestycji są takie, żeby czas przejazdu na odcinku Warszawa – Lwów wyniósł ok. 3 godz., dzięki czemu będzie konkurencyjny wobec innych środków transportu. Spółka CPK zakłada, że będą to Koleje Dużych Prędkości (planowana prędkość eksploatacyjna do 250 km/h). Celem jest również to, żeby korytarz między Polską i Ukrainą wzdłuż szprychy CPK został docelowo włączony do transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T. Będzie to działanie najlepsze pod względem gospodarczym i dalekowzrocznym od strony geopolitycznej.

Projekt ten wpisuje się w unijne plany odbudowy Ukrainy po wojnie i włączenia tego państwa w system komunikacji spójny z UE. Dziś bardzo brakuje bezpośredniego połączenia kolejowego o europejskim rozstawie torów (1435 mm) między Lwowem a Lublinem, czy też szerzej między Kijowem a Warszawą.