Reumatoidalne zapalenie stawów. Jak zapobiegać i jak je leczyć?

Choroba atakuje stawy i mięśnie, ale z czasem proces zapalny może objąć także naczynia krwionośne, a zmiany mogą pojawić się również w narządach wewnętrznych, takich jak nerki płuca czy wątroba.

Czynniki ryzyka

Niestety, nie wiadomo, co jest przyczyną choroby. Jest ona uwarunkowana genetycznie - zwiększone ryzyko obserwuje się, jeśli choroba wystąpiła w poprzednich pokoleniach. Ale na RZS mogą zachorować także osoby, w rodzinach których takich przypadków nigdy nie odnotowano.

Do czynników sprzyjających rozwojowi RZS zalicza się długotrwały stres i związane z nim emocje. Przyczyną wywołania reumatoidalnego zapalenia stawów mogą być ponadto drobnoustroje, które po wniknięciu do organizmu wywołują nieprawidłowe reakcje odpornościowe. Skutkuje to atakiem na własne komórki, znajdujące się wewnątrz torebki stawowej.

Przebieg choroby

Reumatoidalne zapalenie stawów powoduje ich ogromne zniszczenie. W początkowym stadium chory odczuwa rozbicie, zmęczenie, poci się, miewa stany podgorączkowe, spada także łaknienie i waga ciała.

W kolejnym stadium choroby pojawia się poranna sztywność palców dłoni - pierwszy i charakterystyczny symptom RZS. Próba ściśnięcia dłoni sprawia ogromny ból i jest praktycznie niemożliwa. Długość trwania sztywności zależy od nasilenia procesu zapalnego. Może trwać od kilku sekund do nawet kilkunastu godzin.

Oprócz porannej sztywności, we wczesnym etapie choroby mogą również wystąpić zaburzenia ukrwienia palców, ich nadwrażliwość na zimno, uczucie „obumierania", mrowienia i drętwienia rąk. Zmiany chorobowe zauważane są też w obrębie drobnych stawów stóp. Mogą się tworzyć zgrubienia naskórka i młoteczkowane palce.

W zaawansowanym stadium choroby dochodzi między innymi do deformacji stawów międzypaliczkowych, wysięków w stawach łokciowych, uszkodzenia stawów biodrowych, rdzenia kręgowego i korzeni nerwowych, co może doprowadzić do trwałego kalectwa.

Ważnym objawem RZS są guzki reumatoidalne, czyli twarde, niebolesne zgrubienia, występujące najczęściej w tkance podskórnej. Guzki te mogą się również pojawić w narządach wewnętrznych, takich jak płuca, serce czy nerki.

RZS może przebiegać w sposób ciągły lub też tzw. rzutami. Przerwy w zaostrzeniu choroby mogą trwać kilka tygodni, miesięcy, a nierzadko nawet lat.

Leczenie i profilaktyka

Reumatoidalnego zapalenia stawów nie można wyleczyć, ale można je hamować i zapobiegać rozwojowi choroby. W diagnostyce RZS stosuje się:

• badanie radiologiczne,
• badanie ultrasonograficzne i/lub rezonans magnetyczny i/lub tomografia komputerowa struktury stawów, mięśni i ścięgien,
• wykrywanie zapalenia błony maziowej i pochewek ścięgnistych,
• wykrywanie nadżerek kostnych,
• oznaczenie stopnia zwężenia szpary stawowej,
• badanie gęstości kości dłoni.

Nowoczesna aparatura umożliwia wykrycie wczesnych zmian chorobowych w najdrobniejszych stawach (zapalenie błony maziowej, płyn w jamie stawowej, obrzęk szpiku, nadżerki kostne).

W przypadku, gdy standardowa terapia (leczenie farmakologiczne) nie przynosi skutków, stosuje się leczenie biologiczne. Leki biologiczne należą do najnowszych osiągnięć medycyny. Zostały wytworzone za pomocą metod inżynierii genetycznej i mają na celu regulowanie i modyfikowanie procesu zapalnego.

Wpływają one na reakcję i odpowiedź immunologiczną organizmu, sterując wytwarzanymi białkami, aktywując bądź osłabiając ich reakcję biologiczną. Nie prowadzą one do wyleczenia choroby, lecz modyfikują jej przebieg, łagodzą objawy i wywołują często remisję (czyli wyciszenie objawów choroby).

Wczesna diagnostyka chorób reumatycznych jest istotna ze względu na skuteczność terapii, której celem jest uzyskanie remisji i małej aktywności choroby. „Okno" terapeutyczne w RZS otwiera się najszerzej w pierwszych 3 miesiącach trwania choroby i właśnie wtedy powinno zostać podjęte leczenie.